Văn học Việt Nam thế kỷ XX
Tố Hữu: Tiếng thơ song hành cùng cách mạng và dân tộc Việt Nam thế kỷ XX (Phần 1)
Hơn 60 năm sáng tác và vào tuổi đời ngoài 80, Tố Hữu là nhà thơ luôn luôn hiện diện trong sinh hoạt tinh thần của dân tộc Việt Nam thế kỷ XX. Tố Hữu, đó là một sự nghiệp thơ gắn bó và song hành với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cũng có thể nói, Tố Hữu là ca sĩ sớm nhất và lớn nhất, có thanh âm vang ngân nhất trong bản hợp ca cách mạng của nhân dân.
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 2 và hết)
Từng là nhà báo, nhà giáo, nhà văn Bùi Hiển tham gia cách mạng, cướp chính quyền ở Thành phố Vinh; rồi liên tục đảm nhiệm nhiều cương vị công tác quan trọng trong các cơ quan, đoàn thể văn hóa, văn nghệ Nghệ An và Liên Khu Bốn (gồm 6 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh - vùng tự do, và Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - vùng Pháp tạm chiếm).
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 1)
Từ lâu, và cho đến bây giờ tôi vẫn quen nghĩ: Xứ Nghệ (gồm cả Nghệ An và Hà Tĩnh cơ bản là đất thơ. Không kể những giòng họ thơ lớn như Tiên Điền, Trường Lưu trong đó có Đại thi hào Nguyễn Du, thời hiện đại nếu phía Nam sông Lam là Xuân Diệu, Huy Cận..., thì phía Bắc sông Lam là Hoàng Trung Thông, Trần Hữu Thung, Minh Huệ, Võ Văn Trực, Nguyễn Trọng Tạo... Phải đến dịp kỷ niệm 100 năm sinh Bùi Hiển (1919 - 2019) tôi mới ngộ ra rằng xứ Nghệ thời hiện đại từ lâu cũng đã có một tên tuổi rất đáng chú ý trong văn xuôi với những đặc sắc riêng, vẫn có thể ghi một dấu ấn Nghệ không giống với nhiều vùng đất khác.
Huy Cận và thế hệ thơ Tiền chiến (Phần 2 và hết)
Huy Cận và Xuân Diệu, những tên tuổi tạo nên một giai đoạn rực rỡ của thi ca Việt. Ảnh: Internet
Thời viết xong Lửa thiêng (1940), và Kinh cầu tự (1942) là thời Huy Cận bắt đầu tham gia các phong...
Huy Cận và thế hệ thơ Tiền chiến (Phần 1)
“Tiền chiến” - để nói về thơ trước 1945, gồm hai hệ thơ cũ và mới; và cuộc giao tranh mới – cũ diễn ra suốt thập niên 1930 đến đầu 1940, đưa tới sự chiến thắng của Thơ mới. Chiến thắng này đã có được một tổng kết xứng đáng, kịp thời và giàu sức thuyết phục trong tác phẩm Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh và Hoài Chân ấn hành năm 1942. Một tuyển chọn 45 tên tuổi, với lời bình, cùng một tổng kết đặt ở đầu sách có tên: Một thời đại trong thi ca.
Tô Hoài – Nhà văn hiếm hoi dành trọn đời cho bạn đọc nhỏ tuổi
Từ Dế mèn phiêu lưu ký đến những áng văn thiếu nhi thấm đẫm tình người, Tô Hoài đã trở thành cây bút gắn bó với nhiều thế hệ độc giả. Hơn tám thập kỷ cầm bút, ông không chỉ mở đường cho văn học thiếu nhi Việt Nam mà còn để lại một sự nghiệp đồ sộ, in dấu trong cả thế kỷ XX.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 4 và hết)
Phải 36 năm sau ngày mất, nhân kỷ niệm 100 năm sinh của Nguyên Hồng, vào 5 tháng 11 năm 2018 chúng ta mới được đọc, được tiếp xúc với nhật ký của Nguyên Hồng.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 3)
Giữa mảng tối cơ cực và những kiếp người bị chà đạp, ngòi bút Nguyên Hồng vẫn giữ lấy niềm tin: Con người dẫu bị dồn đến tận cùng vẫn có thể ngoi lên, tìm thấy ánh sáng của cách mạng.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 2)
Nguyên Hồng – nhà văn của người cùng khổ, cả đời lao lực với ngòi bút. Từ Bỉ vỏ đến bộ tiểu thuyết trường thiên Cửa biển, ông viết trong đói nghèo, sống tận cùng với nhân vật, để lại di sản khổ hạnh và thiêng liêng của một đời văn hiếm có.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 1)
Gắn bó với dân nghèo thành thị, Nguyên Hồng vừa sống trong đói nghèo, vừa viết về đói nghèo. Từ lớp học vỡ lòng đến trang văn về nạn đói Ất Dậu, ông để lại di sản xót xa và nhân bản.
Phạm Huy Thông: Từ “hùng tráng” Thơ mới đến nhà khoa học xã hội xuất chúng (Phần 2 và hết)
Ngay từ tuổi 18, Phạm Huy Thông đã để lại dấu ấn mạnh mẽ trong phong trào Thơ mới với loạt tác phẩm hùng tráng, được Hoài Thanh trân trọng ngợi ca. Từ thi đàn, ông bước sang khoa học xã hội, trở thành một trí thức lớn, gắn bó trọn đời với văn hóa và học thuật Việt Nam.
Phạm Huy Thông: Từ “hùng tráng” Thơ mới đến nhà khoa học xã hội xuất chúng (Phần 1)
Phạm Huy Thông – hồn thơ “hùng tráng” của Thơ mới, trí thức đa tài, từng là Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Hà Nội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHXH, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn chương và khoa học Việt Nam thế kỷ XX.
Tuổi trẻ và đời văn Trần Mai Ninh
Mất ở tuổi chẵn 30 vào năm 1947, trên đường công tác, trước mũi súng quân thù. Kẻ thù mừng lắm khi chúng loan tin. Đã giết được “đại tá” Nguyễn Thường Khanh! Một đại tá của Việt Minh vào thời ấy - chiến quả lớn lắm. Có lẽ chúng còn chưa biết Nguyễn Thường Khanh còn là Trần Mai Ninh, là T. K, là Mạc Đỗ... một tác giả văn học đã có thơ, văn từ ngót mười năm trước đó.
Xuân Diệu – Nhà thơ của Thơ mới, học giả của di sản cổ điển (Phần 3 và hết)
Từ một nhà thơ cách tân với khát vọng “mới nhất trong các nhà Thơ mới”, Xuân Diệu đã dành nửa đời còn lại để trở về với di sản cổ điển dân tộc. Không chỉ là người viết thơ, ông còn là học giả mê chữ, mê nghĩa, mê từng vần điệu của Truyện Kiều, Văn tế thập loại chúng sinh, thơ Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Đình Chiểu... Với Xuân Diệu, việc khảo cứu và bình giảng không chỉ là biểu hiện của uyên bác mà còn là hành động đầy yêu thương với ngôn ngữ dân tộc – thứ ông đã sống, sáng tạo, và tiếp nối như một phần di sản tinh thần Việt Nam.
Xuân Diệu – Nhà thơ của Thơ mới, học giả của di sản cổ điển (Phần 2)
Không chỉ đắm say với thơ tình và cảm xúc nhân sinh, Xuân Diệu còn là người mê đắm ngôn ngữ – từ từng chữ, từng vần cho đến cả một hệ thống tư tưởng văn chương dân tộc. Hành trình của ông qua thế giới chữ và nghĩa – từ Truyện Kiều đến Quốc âm thi tập, từ Nguyễn Trãi đến Hồ Xuân Hương – không chỉ là cuộc khám phá học thuật mà còn là một biểu hiện sâu sắc của tình yêu với tiếng Việt, với hồn cốt văn hóa Việt Nam.
Xuân Diệu – Nhà thơ của Thơ mới, học giả của di sản cổ điển (Phần 1)
Không chỉ là "ông hoàng thơ tình", Xuân Diệu còn để lại một di sản học thuật đồ sộ với bộ sách Các nhà thơ cổ điển Việt Nam (2 tập, 1981–1982). Công trình này không chỉ khẳng định tầm vóc một học giả lớn mà còn góp phần dựng nên một hình ảnh trọn vẹn về một Xuân Diệu vừa là thi sĩ, nhà nghiên cứu, dịch giả, vừa là người kết nối sâu sắc với các đỉnh cao văn chương dân tộc như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương...
Đinh Gia Trinh và di sản phê bình văn học 1941–1945 (Phần 3 và hết)
Đinh Gia Trinh đặt nhiều mối quan tâm vào sự phát triển của văn học dân tộc, vào tính cách Việt Nam của văn học dân tộc.
Đinh Gia Trinh và di sản phê bình văn học 1941–1945 (Phần 2)
Khoảng lùi lịch sử và sự phát triển của chính khoa nghiên cứu và phê bình văn học sẽ cho ta một nhìn nhận biện chứng về mối quan hệ giữa đời sống chính trị, kinh tế và văn hóa, tinh thần. Để thấy sức sống dân tộc, ý thức dân tộc và những khao khát cho sự tiến bộ của xã hội và của chính bản thân văn chương học thuật luôn luôn là nguyên cớ cơ bản tạo nên các giá trị - những giá trị dẫu có lúc bị lu mờ, bị bỏ quên hoặc bỏ qua, thậm chí bị phủ nhận rồi thời gian vẫn có cách giúp cho sáng tỏ.
Đinh Gia Trinh và di sản phê bình văn học 1941–1945 (Phần 1)
Sinh 15/12/1915, mất 26/12/1974, nhà trí thức- Luật gia Đinh Gia Trinh nhiều năm hoạt động trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Vào những năm sáu mươi, thế hệ chúng tôi được biết đến ông qua một số bài nghiên cứu về văn học Pháp đăng trên Tạp chí Văn học như bài viết về Louis Aragon... Nhưng văn học xem ra đối với ông lúc này chỉ là việc làm tay trái của một luật gia.