Hiền tài

Trường Chinh còn là một nhà thơ, làm thơ từ tuổi ba mươi với bút danh Sóng Hồng. Sinh thời, ông chỉ nhận mình là người cách mạng “thích thơ và biết làm thơ”... “Những bài thơ tôi làm cốt để phục vụ, tuyên truyền cách mạng hoặc để ghi lại một số tình cảm sâu sắc của đời mình”.

Tính từ Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đến bài phát biểu năm 1968 này thì lịch sử hình thành, phát triển và hoàn thiện về phương diện lý luận của nền văn nghệ mới - văn nghệ cách mạng theo đường lối xã hội chủ nghĩa ở Trường Chinh có lịch sử chẵn 25 năm.

Có thể nói hoạt động nhiều mặt của đồng chí Trường Chinh gắn bó khăng khít với lịch sử cách mạng Việt Nam, trong đó nổi lên yêu cầu số một là giải phóng đất nước ra khỏi ách ngoại xâm.

Đông Hồ - Lâm Tấn Phúc quê ở Hà Tiên - mảnh đất tận cùng phía Nam của Tổ quốc. Suốt một đời gắn với Hà Tiên ông đã làm được rất nhiều cho mảnh đất quê hương, ngay từ khi là người sáng lập Trí Đức học xã (1926) để phổ biến chữ Quốc ngữ ở mảnh đất xa xôi này, rồi là tác giả Hà Tiên Mạc Thị sử (1929) cho đến năm cuối đời, với tác phẩm Văn học miền Nam - Văn học Hà Tiên, in năm 1970, một năm sau ngày ông qua đời.

Tự lực văn đoàn, đại diện cho khuynh hướng lãng mạn trong văn học thời kỳ 1930 - 1945 có thể xem là hiện tượng mới và đặc sắc trong sự phát triển theo hướng hiện đại hóa của văn học Việt Nam thế kỷ XX.

Nhà văn Chủ tịch Hội Nguyễn Công Hoan đã khẩn trương trở về với vốn sở trường của mình qua một loạt các tiểu thuyết dài dồn dập, hơn bất cứ ai, trong giao điểm những năm năm mươi và sáu mươi: Tranh tối tranh sáng (1956), Hỗn canh hỗn cư (1961), Đống rác cũ, tập I (1963) như là một sự tổng hợp và nâng cao, trong quy mô sử thi, để có thể đồng thời diễn đạt cho được cả hai mặt: mặt tối tăm bi thảm và mặt cách mạng của cuộc đời cũ.

Đã hơn một thế kỷ, tính từ những năm hai mươi cho đến nay, Nguyễn Công Hoan vẫn được nhắc nhở trong dư luận của nhiều thế hệ bạn đọc.

Có thể hình dung Viện Văn học như một gia đình êm ấm, do có một vị gia trường nhiều quyền uy, nhưng chưa bao giờ phải đụng đến quyền. 

Không chỉ thế hệ chúng tôi mà còn là nhiều thế hệ đàn anh khả kính của tôi. Bởi tiếp xúc với họ, tôi thấy khi nhắc đến ông, ai cũng trân trọng gọi ông là Thầy. 

Tú Mỡ về hưu ở tuổi sáu mươi hai. Về hưu - đối với nhiều người quả là một bước ngoặt, nhưng đối với Tú Mỡ, từ tuổi sáu mươi hai đến tuổi bảy mươi sáu, năm ông qua đời, dường như dòng đời vẫn tuôn chảy một cách cần mẫn, nhịp nhàng.

Sau Cách mạng tháng Tám 1945, Tú Mỡ vẫn tiếp tục nghề nghiệp chủ sự tài chính của mình.

Tú Mỡ, họ Hồ, tên gia đình là Hồ Trọng Hiếu, gốc quê Nghệ An, có họ hàng với Hồ Xuân Hương và kiệt tác về thơ Nôm trào phúng của nước ta.

Qua giới thiệu của Nguyễn Công Hoan, Vũ Đình Long biết “chọn mặt gửi vàng” nơi Tô Hoài, để có Con Dế Mèn và tiếp đó là Dế Mèn phiêu lưu ký; và sau khi Tô Hoài đã quen biết và biết cách “viết như chạy thi”, đã có sự tin cậy để hàng tháng đến Tân dân nhận tiền và giao bản thảo, ông biết đón cả Nam Cao - thường đi kèm Tô Hoài, lúc này đang là cây bút mới, còn rất rụt rè...