90 Chân dung văn hóa
Tô Hoài: Từ “O chuột” đến “Truyện Tây Bắc”, hành trình văn chương qua kháng chiến (Phần 2 và hết)
Sau Cách mạng tháng Tám, ngòi bút Tô Hoài mở ra hành trình mới, từ Truyện Tây Bắc đến Miền Tây, ghi dấu niềm tin vào đổi thay và sự sống của con người miền núi. Văn ông vừa tiếp nối truyền thống vừa khắc họa hiện thực, trở thành biểu tượng đặc sắc của văn xuôi kháng chiến.
Tô Hoài: Từ “O chuột” đến “Truyện Tây Bắc”, hành trình văn chương qua kháng chiến (Phần 1)
Tô Hoài – cây bút hiện thực đặc sắc của văn học Việt Nam – đã đi từ làng quê Nghĩa Đô đến núi rừng Tây Bắc, để lại dấu ấn khó phai bằng những trang viết chan chứa đời sống, số phận và khát vọng con người qua nhiều chặng đường lịch sử, trước và sau Cách mạng tháng Tám.
Nguyễn Văn Xuân: Cây bút hiếm hoi dung hòa giữa sáng tác và học thuật Việt Nam hiện đại
Sinh năm 1921, cùng năm sinh với Tế Hanh, Kim Lân; cùng thế hệ với bộ ba Sóng Hồng, Tố Hữu, Chế Lan Viên - sinh năm 1920, có thể xếp Nguyễn Văn Xuân vào đội ngũ những tên tuổi kết thúc mùa gặt ngoạn mục 1930 - 1945 trong tiến trình hiện đại hóa văn học Việt Nam, dẫu tác giả trẻ này mới chỉ kịp trình làng một số truyện ngắn trên Tiểu thuyết thứ Bảy của ông chủ Tân Dân Vũ Đình Long.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 3 và hết)
Sau hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghề, Vũ Đức Phúc về hưu trong lặng lẽ và khiêm nhường. Không danh hiệu, không ồn ào, ông để lại một di sản quý giá: Sự trung thực, lòng tận tụy và niềm đam mê chữ nghĩa suốt cả đời cống hiến cho văn học Việt Nam.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 2)
Trong dòng phê bình Việt Nam hiện đại, Vũ Đức Phúc nổi bật bởi tính chiến đấu và sự trung thực học thuật. Ông không viết để chiều lòng ai, mà để bảo vệ điều mình tin là đúng – một bản lĩnh từng gây tranh cãi nhưng làm nên dấu ấn riêng suốt hơn ba thập kỷ cầm bút.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 1)
Giữa căn nhà cũ ở Gia Lâm, cụ Vũ Đức Phúc vẫn đi lại, đọc sách và trò chuyện với học trò cũ. Ở tuổi 95, người từng góp phần gây dựng Viện Văn học ấy vẫn day dứt với câu hỏi: “Viết để làm gì, cho ai?” – một nỗi suy tư của cả một thế hệ cầm bút.
Chế Lan Viên – tiếng thơ kỳ dị và khát vọng hóa văn chương thành Tổ quốc (Phần 2 và hết)
Chế Lan Viên đã dành nhiều trang thơ để đối thoại cùng Nguyễn Du và Truyện Kiều, biến di sản ấy thành nguồn cảm hứng lớn cho thơ ca hiện đại, song hành cùng Hoài Thanh, Xuân Diệu và Tố Hữu trong việc khẳng định tầm vóc thi ca dân tộc.
Chế Lan Viên – tiếng thơ kỳ dị và khát vọng hóa văn chương thành Tổ quốc (Phần 1)
Năm 2020 đánh dấu hai sự kiện trọng đại: Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chế Lan Viên (1920 – 2020) và 200 năm ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du (1820 – 2020). Đến nay, năm 2025, nhìn lại những mốc son ấy càng thấy rõ vị trí đặc biệt của hai thi nhân trong dòng chảy thơ ca dân tộc.
Tố Hữu: Tiếng thơ song hành cùng cách mạng và dân tộc Việt Nam thế kỷ XX (Phần 2 và hết)
Sau Từ ấy (1937 - 1946), Việt Bắc (1947 - 1954), Gió lộng (1955 – 1961), Ra trận (1962 - 1971), Máu và Hoa (1972 - 1977), Tố Hữu lại đến với chúng ta, lại hiện diện cùng ta trong Một tiếng đờn (1978 - 1992) rồi Ta với ta (1993 - 2000).
Tố Hữu: Tiếng thơ song hành cùng cách mạng và dân tộc Việt Nam thế kỷ XX (Phần 1)
Hơn 60 năm sáng tác và vào tuổi đời ngoài 80, Tố Hữu là nhà thơ luôn luôn hiện diện trong sinh hoạt tinh thần của dân tộc Việt Nam thế kỷ XX. Tố Hữu, đó là một sự nghiệp thơ gắn bó và song hành với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cũng có thể nói, Tố Hữu là ca sĩ sớm nhất và lớn nhất, có thanh âm vang ngân nhất trong bản hợp ca cách mạng của nhân dân.
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 2 và hết)
Từng là nhà báo, nhà giáo, nhà văn Bùi Hiển tham gia cách mạng, cướp chính quyền ở Thành phố Vinh; rồi liên tục đảm nhiệm nhiều cương vị công tác quan trọng trong các cơ quan, đoàn thể văn hóa, văn nghệ Nghệ An và Liên Khu Bốn (gồm 6 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh - vùng tự do, và Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - vùng Pháp tạm chiếm).
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 1)
Từ lâu, và cho đến bây giờ tôi vẫn quen nghĩ: Xứ Nghệ (gồm cả Nghệ An và Hà Tĩnh cơ bản là đất thơ. Không kể những giòng họ thơ lớn như Tiên Điền, Trường Lưu trong đó có Đại thi hào Nguyễn Du, thời hiện đại nếu phía Nam sông Lam là Xuân Diệu, Huy Cận..., thì phía Bắc sông Lam là Hoàng Trung Thông, Trần Hữu Thung, Minh Huệ, Võ Văn Trực, Nguyễn Trọng Tạo... Phải đến dịp kỷ niệm 100 năm sinh Bùi Hiển (1919 - 2019) tôi mới ngộ ra rằng xứ Nghệ thời hiện đại từ lâu cũng đã có một tên tuổi rất đáng chú ý trong văn xuôi với những đặc sắc riêng, vẫn có thể ghi một dấu ấn Nghệ không giống với nhiều vùng đất khác.
Huy Cận và thế hệ thơ Tiền chiến (Phần 2 và hết)
Huy Cận và Xuân Diệu, những tên tuổi tạo nên một giai đoạn rực rỡ của thi ca Việt. Ảnh: Internet
Thời viết xong Lửa thiêng (1940), và Kinh cầu tự (1942) là thời Huy Cận bắt đầu tham gia các phong...
Huy Cận và thế hệ thơ Tiền chiến (Phần 1)
“Tiền chiến” - để nói về thơ trước 1945, gồm hai hệ thơ cũ và mới; và cuộc giao tranh mới – cũ diễn ra suốt thập niên 1930 đến đầu 1940, đưa tới sự chiến thắng của Thơ mới. Chiến thắng này đã có được một tổng kết xứng đáng, kịp thời và giàu sức thuyết phục trong tác phẩm Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh và Hoài Chân ấn hành năm 1942. Một tuyển chọn 45 tên tuổi, với lời bình, cùng một tổng kết đặt ở đầu sách có tên: Một thời đại trong thi ca.
Tô Hoài – Nhà văn hiếm hoi dành trọn đời cho bạn đọc nhỏ tuổi
Từ Dế mèn phiêu lưu ký đến những áng văn thiếu nhi thấm đẫm tình người, Tô Hoài đã trở thành cây bút gắn bó với nhiều thế hệ độc giả. Hơn tám thập kỷ cầm bút, ông không chỉ mở đường cho văn học thiếu nhi Việt Nam mà còn để lại một sự nghiệp đồ sộ, in dấu trong cả thế kỷ XX.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 4 và hết)
Phải 36 năm sau ngày mất, nhân kỷ niệm 100 năm sinh của Nguyên Hồng, vào 5 tháng 11 năm 2018 chúng ta mới được đọc, được tiếp xúc với nhật ký của Nguyên Hồng.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 3)
Giữa mảng tối cơ cực và những kiếp người bị chà đạp, ngòi bút Nguyên Hồng vẫn giữ lấy niềm tin: Con người dẫu bị dồn đến tận cùng vẫn có thể ngoi lên, tìm thấy ánh sáng của cách mạng.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 2)
Nguyên Hồng – nhà văn của người cùng khổ, cả đời lao lực với ngòi bút. Từ Bỉ vỏ đến bộ tiểu thuyết trường thiên Cửa biển, ông viết trong đói nghèo, sống tận cùng với nhân vật, để lại di sản khổ hạnh và thiêng liêng của một đời văn hiếm có.
Nguyên Hồng – ngòi bút thành thực nhất của lớp dân nghèo thành thị (Phần 1)
Gắn bó với dân nghèo thành thị, Nguyên Hồng vừa sống trong đói nghèo, vừa viết về đói nghèo. Từ lớp học vỡ lòng đến trang văn về nạn đói Ất Dậu, ông để lại di sản xót xa và nhân bản.