90 Chân dung văn hóa
Hồi ức Tô Hoài: Dòng ký ức không cạn từ tuổi thơ cu Bưởi đến tuổi 80 (Phần 2 và hết)
Đọc tự truyện và hồi ký của Tô Hoài chúng ta còn thấy thêm một điều - dường như ở đây ông nói được nhiều hơn những gì mà ông từng kỳ vọng ở tiểu thuyết, ở những tác phẩm mà ông đã phải cất công đi tìm, đã phải rất khổ công trong lao động chữ nghĩa.
Hồi ức Tô Hoài: Dòng ký ức không cạn từ tuổi thơ cu Bưởi đến tuổi 80 (Phần 1)
Trong các nguồn mạch làm nên dòng sông chữ nghĩa nơi văn Tô Hoài khó nói mạch nào là chìm, mạch nào là nổi. Có chìm và có nổi, nhưng nổi hoặc chìm vẫn đều dồi dào trữ lượng và mang theo sự sống riêng, sự sống Tô Hoài.
Trần Đăng: Ngòi bút tiên phong khắc họa hình tượng anh bộ đội Cụ Hồ
Có lẽ Trần Đăng là cây bút đầu tiên sau Cách mạng tháng Tám cho ta làm quen sớm nhất với anh bộ đội Cụ Hồ. Là người Thủ đô, Trần Đăng viết về anh bộ đội chưa từng biết Thủ đô, hoặc có biết Thủ đô nhưng lại trở về trong tâm thế xa lạ và phủ nhận ánh sáng phù hoa của đời sống thành thị. Nét đó có phần lẫn lộn ít nhiều tâm trạng chủ quan, hoặc nói, theo tác giả, còn mang theo cái “xác chủ quan”.
Quang Dũng: Nhà thơ bình dị, hào hoa và hành trình lặng lẽ phía sau “Tây Tiến”
Quang Dũng - Dũng mà rất hiền, rất lành; tôi muốn dùng đến cả chữ lành để nói về ông mới thật sự đủ nghĩa và thỏa lòng. Vì hẳn chắc, cả cuộc đời, cho đến tuổi sáu mươi tám khi ông qua đời, ông chưa hề làm phiền ai, gây chuyện với ai. Ông cũng chưa hưởng được những gì ông xứng đáng được hưởng, không phải theo ý nguyện của ông - vì dường như chưa bao giờ ông thể hiện ý nguyện đó - mà với đóng góp của ông trong tư cách một nhà thơ, người đã có không ít những bài, những câu đẫm chất thơ và chất đời; người thuộc trong số không nhiều nhà thơ đã nói được một điều gì thật riêng và thật đáng giá cho nền thơ Việt Nam giữa thế kỷ XX của chúng ta.
Kim Lân – Người viết bằng cuộc đời lặng lẽ và nhân hậu (Phần 2 và hết)
Nghĩ mình kém tài hơn nhiều bạn văn, nên Kim Lân chủ trương viết bằng cái sống thực của mình; chỉ viết những gì mình trải, mình thuộc. Ra khỏi quỹ đạo ấy là gượng, là giả; và ông cũng đã từng phải xấu hổ vì cái giả ấy. Và có lẽ vì sợ giả, nên ông viết ít, và cũng không thấy sốt ruột lắm vì sự chậm viết này.
Kim Lân – Người viết bằng cuộc đời lặng lẽ và nhân hậu (Phần 1)
Ông là người cùng thế hệ, và là người cùng hoạt động với Nam Cao, Nguyên Hồng, Tô Hoài, Nguyễn Huy Tưởng, Như Phong... Cùng với họ, ông có truyện trên Tiểu thuyết thứ Bảy và Trung Bắc chủ nhật trong những năm 1941-1945. Cùng hoạt động trong Hội Văn hóa cứu quốc đầu Cách mạng tháng Tám, và tham gia xây dựng văn nghệ kháng chiến, làm tờ Tạp chí Văn nghệ số 1 - tiền thân của tất cả các cơ quan ngôn luận của Hội Văn nghệ và Hội Nhà văn Việt Nam.
Tô Hoài: Từ “O chuột” đến “Truyện Tây Bắc”, hành trình văn chương qua kháng chiến (Phần 2 và hết)
Sau Cách mạng tháng Tám, ngòi bút Tô Hoài mở ra hành trình mới, từ Truyện Tây Bắc đến Miền Tây, ghi dấu niềm tin vào đổi thay và sự sống của con người miền núi. Văn ông vừa tiếp nối truyền thống vừa khắc họa hiện thực, trở thành biểu tượng đặc sắc của văn xuôi kháng chiến.
Tô Hoài: Từ “O chuột” đến “Truyện Tây Bắc”, hành trình văn chương qua kháng chiến (Phần 1)
Tô Hoài – cây bút hiện thực đặc sắc của văn học Việt Nam – đã đi từ làng quê Nghĩa Đô đến núi rừng Tây Bắc, để lại dấu ấn khó phai bằng những trang viết chan chứa đời sống, số phận và khát vọng con người qua nhiều chặng đường lịch sử, trước và sau Cách mạng tháng Tám.
Nguyễn Văn Xuân: Cây bút hiếm hoi dung hòa giữa sáng tác và học thuật Việt Nam hiện đại
Sinh năm 1921, cùng năm sinh với Tế Hanh, Kim Lân; cùng thế hệ với bộ ba Sóng Hồng, Tố Hữu, Chế Lan Viên - sinh năm 1920, có thể xếp Nguyễn Văn Xuân vào đội ngũ những tên tuổi kết thúc mùa gặt ngoạn mục 1930 - 1945 trong tiến trình hiện đại hóa văn học Việt Nam, dẫu tác giả trẻ này mới chỉ kịp trình làng một số truyện ngắn trên Tiểu thuyết thứ Bảy của ông chủ Tân Dân Vũ Đình Long.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 3 và hết)
Sau hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghề, Vũ Đức Phúc về hưu trong lặng lẽ và khiêm nhường. Không danh hiệu, không ồn ào, ông để lại một di sản quý giá: Sự trung thực, lòng tận tụy và niềm đam mê chữ nghĩa suốt cả đời cống hiến cho văn học Việt Nam.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 2)
Trong dòng phê bình Việt Nam hiện đại, Vũ Đức Phúc nổi bật bởi tính chiến đấu và sự trung thực học thuật. Ông không viết để chiều lòng ai, mà để bảo vệ điều mình tin là đúng – một bản lĩnh từng gây tranh cãi nhưng làm nên dấu ấn riêng suốt hơn ba thập kỷ cầm bút.
Vũ Đức Phúc – người giữ lửa phê bình văn học suốt hơn nửa thế kỷ (Phần 1)
Giữa căn nhà cũ ở Gia Lâm, cụ Vũ Đức Phúc vẫn đi lại, đọc sách và trò chuyện với học trò cũ. Ở tuổi 95, người từng góp phần gây dựng Viện Văn học ấy vẫn day dứt với câu hỏi: “Viết để làm gì, cho ai?” – một nỗi suy tư của cả một thế hệ cầm bút.
Chế Lan Viên – tiếng thơ kỳ dị và khát vọng hóa văn chương thành Tổ quốc (Phần 2 và hết)
Chế Lan Viên đã dành nhiều trang thơ để đối thoại cùng Nguyễn Du và Truyện Kiều, biến di sản ấy thành nguồn cảm hứng lớn cho thơ ca hiện đại, song hành cùng Hoài Thanh, Xuân Diệu và Tố Hữu trong việc khẳng định tầm vóc thi ca dân tộc.
Chế Lan Viên – tiếng thơ kỳ dị và khát vọng hóa văn chương thành Tổ quốc (Phần 1)
Năm 2020 đánh dấu hai sự kiện trọng đại: Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chế Lan Viên (1920 – 2020) và 200 năm ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du (1820 – 2020). Đến nay, năm 2025, nhìn lại những mốc son ấy càng thấy rõ vị trí đặc biệt của hai thi nhân trong dòng chảy thơ ca dân tộc.
Tố Hữu: Tiếng thơ song hành cùng cách mạng và dân tộc Việt Nam thế kỷ XX (Phần 2 và hết)
Sau Từ ấy (1937 - 1946), Việt Bắc (1947 - 1954), Gió lộng (1955 – 1961), Ra trận (1962 - 1971), Máu và Hoa (1972 - 1977), Tố Hữu lại đến với chúng ta, lại hiện diện cùng ta trong Một tiếng đờn (1978 - 1992) rồi Ta với ta (1993 - 2000).
Tố Hữu: Tiếng thơ song hành cùng cách mạng và dân tộc Việt Nam thế kỷ XX (Phần 1)
Hơn 60 năm sáng tác và vào tuổi đời ngoài 80, Tố Hữu là nhà thơ luôn luôn hiện diện trong sinh hoạt tinh thần của dân tộc Việt Nam thế kỷ XX. Tố Hữu, đó là một sự nghiệp thơ gắn bó và song hành với sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cũng có thể nói, Tố Hữu là ca sĩ sớm nhất và lớn nhất, có thanh âm vang ngân nhất trong bản hợp ca cách mạng của nhân dân.
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 2 và hết)
Từng là nhà báo, nhà giáo, nhà văn Bùi Hiển tham gia cách mạng, cướp chính quyền ở Thành phố Vinh; rồi liên tục đảm nhiệm nhiều cương vị công tác quan trọng trong các cơ quan, đoàn thể văn hóa, văn nghệ Nghệ An và Liên Khu Bốn (gồm 6 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh - vùng tự do, và Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - vùng Pháp tạm chiếm).
Nhà văn Bùi Hiển – gương mặt văn xuôi tiêu biểu của xứ Nghệ hiện đại (Phần 1)
Từ lâu, và cho đến bây giờ tôi vẫn quen nghĩ: Xứ Nghệ (gồm cả Nghệ An và Hà Tĩnh cơ bản là đất thơ. Không kể những giòng họ thơ lớn như Tiên Điền, Trường Lưu trong đó có Đại thi hào Nguyễn Du, thời hiện đại nếu phía Nam sông Lam là Xuân Diệu, Huy Cận..., thì phía Bắc sông Lam là Hoàng Trung Thông, Trần Hữu Thung, Minh Huệ, Võ Văn Trực, Nguyễn Trọng Tạo... Phải đến dịp kỷ niệm 100 năm sinh Bùi Hiển (1919 - 2019) tôi mới ngộ ra rằng xứ Nghệ thời hiện đại từ lâu cũng đã có một tên tuổi rất đáng chú ý trong văn xuôi với những đặc sắc riêng, vẫn có thể ghi một dấu ấn Nghệ không giống với nhiều vùng đất khác.
Huy Cận và thế hệ thơ Tiền chiến (Phần 2 và hết)
Huy Cận và Xuân Diệu, những tên tuổi tạo nên một giai đoạn rực rỡ của thi ca Việt. Ảnh: Internet
Thời viết xong Lửa thiêng (1940), và Kinh cầu tự (1942) là thời Huy Cận bắt đầu tham gia các phong...