Bởi lẽ, chỉ có trên cơ sở thế trận quân sự vững chắc và năng động, các khu vực phòng thủ mới có thể khai thác tốt nhất nguồn lực tại chỗ nhằm tăng cường sức mạnh chiến đấu của bộ đội địa phương, dân quân tự vệ, công an, bộ đội biên phòng và các đơn vị bộ đội chủ lực triển khai chiến đấu trên địa bàn, đồng thời thực hiện được các phương án phối hợp tác chiến đồng bộ.
Thế trận khu vực phòng thủ tỉnh, thành là thế trận toàn diện, trong đó thế trận quân sự là hạt nhân được liên kết chặt chẽ với thế trận trên các lĩnh vực khác tạo thành một tổng thể liên hoàn, vững chắc. Sức mạnh của khu vực phòng thủ phụ thuộc rất lớn vào thế trận quân sự. Không có thế trận quân sự vững chắc, liên hoàn thì khó có thể xử lý một cách hiệu quả các tình huống phức tạp về quốc phòng, an ninh, nhất là trong hoạt động tác chiến chống chiến tranh xâm lược khi kẻ địch sử dụng vũ khí công nghệ cao.
Thế trận khu vực phòng thủ tỉnh, thành là thế trận toàn diện, trong đó thế trận quân sự là hạt nhân được liên kết chặt chẽ với thế trận trên các lĩnh vực khác tạo thành một tổng thể liên hoàn, vững chắc. Sức mạnh của khu vực phòng thủ phụ thuộc rất lớn vào thế trận quân sự.
Không có thế trận quân sự vững chắc, liên hoàn thì khó có thể xử lý một cách hiệu quả các tình huống phức tạp về quốc phòng, an ninh, nhất là trong hoạt động tác chiến chống chiến tranh xâm lược khi kẻ địch sử dụng vũ khí công nghệ cao.
Thế trận quân sự trong khu vực phòng thủ tỉnh, thành gồm các thành phần: cụm làng, xã, phường, thị trấn, đơn vị kinh tế; khu vực phòng thủ cấp huyện; khu vực phòng thủ then chốt cấp tỉnh, cấp huyện; căn cứ chiến đấu cấp tỉnh, cấp huyện; căn cứ hậu phương cấp tỉnh, cấp huyện; căn cứ hậu cần kỹ thuật cấp tỉnh, cấp huyện; sở chỉ huy các cấp; các mục tiêu trọng yếu; các điểm tựa, cụm điểm tựa, khu vực phòng ngự, khu vực bố trí trận địa chiến đấu và bảo đảm chiến đấu của các đơn vị bộ đội chủ lực, bộ đội biên phòng, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ; các khu kinh tế - quốc phòng.
Ngoài ra, căn cứ vào quyết tâm tác chiến phòng thủ của quân khu và kế hoạch phòng thủ quốc gia, có thể xác định thêm một số thành phần khác theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Các thành phần thế trận quân sự của khu vực phòng thủ gắn kết với hệ thống cơ sở hạ tầng ở địa phương và quốc gia, tạo thành thế trận liên hoàn vững chắc trong thời bình và thời chiến.
Xây dựng và tổ chức hoạt động của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phải bằng sức mạnh tổng hợp của toàn dân, trong đó các lực lượng vũ trang địa phương làm nòng cốt. Xây dựng khu vực phòng thủ là công việc khó khăn, phức tạp, lâu dài nên phải dựa vào dân. Muốn khai thác sức mạnh to lớn của toàn dân, phải bằng mọi biện pháp để phát huy quyền làm chủ của nhân dân và thực hiện yêu cầu: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, trên cơ sở đó nhằm huy động sức mạnh vật chất, tinh thần của toàn dân tham gia xây dựng khu vực phòng thủ.
Xây dựng và tổ chức hoạt động của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phải bằng sức mạnh tổng hợp của toàn dân, trong đó các lực lượng vũ trang địa phương làm nòng cốt. Xây dựng khu vực phòng thủ là công việc khó khăn, phức tạp, lâu dài nên phải dựa vào dân.
Hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, điều hành của chính quyền và vai trò tham mưu của các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ đều phải hướng tới huy động sức mạnh to lớn của nhân dân để giải quyết các tình huống về quốc phòng, an ninh diễn ra trong thời bình và khi chiến tranh xảy ra trên địa bàn. Đi đôi với phát huy sức mạnh toàn dân, khu vực phòng thủ phải xây dựng lực lượng vũ trang có biên chế hợp lý, có bản lĩnh chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân, có sức mạnh tổng hợp cao để làm nòng cốt thực hiện nhiệm vụ bảo vệ địa phương trong cả thời bình và thời chiến.
Muốn khai thác sức mạnh to lớn của toàn dân, phải bằng mọi biện pháp để phát huy quyền làm chủ của nhân dân và thực hiện yêu cầu: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, trên cơ sở đó nhằm huy động sức mạnh vật chất, tinh thần của toàn dân tham gia xây dựng khu vực phòng thủ.
Hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, điều hành của chính quyền và vai trò tham mưu của các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể trong xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ đều phải hướng tới huy động sức mạnh to lớn của nhân dân để giải quyết các tình huống về quốc phòng, an ninh diễn ra trong thời bình và khi chiến tranh xảy ra trên địa bàn.
Đi đôi với phát huy sức mạnh toàn dân, khu vực phòng thủ phải xây dựng lực lượng vũ trang có biên chế hợp lý, có bản lĩnh chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân, có sức mạnh tổng hợp cao để làm nòng cốt thực hiện nhiệm vụ bảo vệ địa phương trong cả thời bình và thời chiến.
Quá trình xây dựng khu vực phòng thủ phải tạo sức mạnh bên trong, phát huy sức mạnh tại chỗ để chủ động, đủ sức tự xử lý thắng lợi các tình huống về quốc phòng, an ninh xảy ra trên địa bàn. Xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ tỉnh, thành đặt dưới sự lãnh đạo tập trung thống nhất của tỉnh ủy, thành ủy và sự quản lý, điều hành của ủy ban nhân dân. Cơ quan quân sự phối hợp với cơ quan công an và các ban, ngành, đoàn thể của từng tỉnh, thành làm tham mưu và tổ chức thực hiện.
Hoạt động của khu vực phòng thủ trong thời bình tập trung vào đấu tranh phòng, chống tội phạm, biểu tình gây rối, phòng, chống khủng bố, bắt cóc con tin, bạo loạn chính trị, bạo loạn vũ trang, do cơ quan công an chủ trì làm tham mưu và chỉ huy các lực lượng xử lý theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn do luật pháp quy định. Hoạt động của khu vực phòng thủ trong tình huống khẩn cấp về quốc phòng và tình huống chiến tranh do cơ quan quân sự chủ trì làm tham mưu và chỉ huy thống nhất các lực lượng vũ trang của khu vực phòng thủ phối hợp với các lực lượng khác sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu.
Hoạt động của khu vực phòng thủ trong thời bình tập trung vào đấu tranh phòng, chống tội phạm, biểu tình gây rối, phòng, chống khủng bố, bắt cóc con tin, bạo loạn chính trị, bạo loạn vũ trang, do cơ quan công an chủ trì làm tham mưu và chỉ huy các lực lượng xử lý theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn do luật pháp quy định.
Hoạt động của khu vực phòng thủ trong tình huống khẩn cấp về quốc phòng và tình huống chiến tranh do cơ quan quân sự chủ trì làm tham mưu và chỉ huy thống nhất các lực lượng vũ trang của khu vực phòng thủ phối hợp với các lực lượng khác sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu.
