Quả núc nác tự nhiên mọc rải rác trên đồi núi và trong khu rừng nguyên sinh ở Tây Bắc Việt Nam, như các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Hòa Bình và Điện Biên. Với khí hậu mát mẻ và có nguồn nước dồi dào từ các con suối, quả núc nác mọc tự nhiên và phát triển mạnh mẽ trong môi trường thiên nhiên nơi đây. Chùm hoa núc nác có mầu xanh khi nở viền ngoài cánh có mầu đỏ tím, nhụy viền trong có mầu vàng, quả có mầu xanh, to bằng 4 ngón tay, dài từ 40cm đến gần một mét.
Bà con người dân tộc nơi đây sử dụng quả núc nác để chế biến làm món ăn đơn giản nhưng đem lại hương vị riêng biệt. Thường thì bà con người dân tộc Thái sẽ đem quả đi nướng, luộc, xào, làm nộm,… Hương vị độc đáo của quả núc nác mang đến trải nghiệm ẩm thực độc đáo và sự thích thú cho người sử dụng.
Quả núc nác không chỉ ngon mà còn rất tốt cho sức khỏe. Nó chứa nhiều chất chống oxi hóa và vitamin C, có tác dụng tăng cường hệ thống miễn dịch, ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư và giúp làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, chống rụng tóc. Tài liệu gần đây có ghi nhận vỏ cây núc nác có các thành phần baicalein và oroxylin, tác dụng chống choáng phản vệ, chống viêm dị ứng. Thành phần chất xơ trong quả núc nác cũng giúp tiêu hóa tốt hơn và duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Mùa thu hoạch quả núc nác diễn ra từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 8. Đây là thời điểm khi quả núc nác đạt độ chín tối đa và có vị đắng, ngọt thơm đặc trưng. Trong thời gian này, người dân tộc tại địa phương lên núi hái quả núc nác bằng tay và sào hái. Quá trình đi rừng tìm và hái quả không chỉ mang lại năng lượng, niềm vui mà còn mang lại thu nhập cho người dân tộc nơi đây.
Chị Lò Thị Quyên người mua quả cho biết: “ Quả núc nác là đặc sản của người dân tộc Thái chúng tôi, đến mùa quả mỗi khi có khách đến chơi nhà chúng tôi sẽ chế biến quả thành nhiều món để tiếp đón, mới đầu khách ăn không quen sẽ có vị đắng khó ăn, sau khi nuốt thì sẽ ngọt trong miệng, ăn một đến hai lần sẽ thấy ngon và thích”.
Với sự phát triển nhanh của ngành du lịch, ẩm thực mà khách du lịch và những người yêu ẩm thực khắp nơi trên Tổ quốc có thể tiếp cận được với những món ăn độc đáo của bà con Tây Bắc. Việc phát triển được ẩm thực ra ngoài giúp người dân không chỉ có thêm thu nhập từ việc hái quả núc nác. Điều này đã giúp cải thiện đời sống, tăng thu nhập và giảm đói nghèo cho nhiều người dân tại vùng núi Tây Bắc.
Chị Quàng Huyền bán quả núc nác cho biết: “Hiện giờ đang là mùa quả, người dân đi mua về sử dụng rất nhiều, quả núc nác không chỉ để chế biến món ăn, mà hiện nay nhiều người muốn mua về để làm thuốc chữa bệnh, tôi có rất nhiều đơn hàng được khách dưới xuôi đặt, ngoài bán lẻ ở chợ chiều về tôi lại đóng hàng gửi xe khách đến các bến dưới xuôi, người dân đi thu hái mang về cho tôi mỗi ngày khoảng 100kg mà tôi vẫn bán hết”.
Quả núc nác hiện nay được người dân bán 15.000 - 20.000 đồng một cân. Quả núc nác đem lại nhiều lợi ích sức khỏe và kinh tế cho người dân tại nơi đây. Sự kết hợp giữa khả năng sinh trưởng tự nhiên và giá trị dinh dưỡng của quả núc nác đã tạo nên một nguồn thực phẩm quan trọng và một nguồn thu nhập đáng kể.
