Lực lượng toàn dân bảo vệ Tổ quốc là vấn đề mang tính quy luật của dân tộc Việt Nam. Xuyên suốt lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, mỗi khi buộc phải tiến hành chiến tranh, người Việt đều coi trọng truyền thống huy động và tổ chức toàn dân đánh giặc.
Một mặt, đối với một dân tộc không lớn lại phải thường xuyên đối mặt với những kẻ thù xâm lược mạnh hơn nhiều về phương diện quân sự, thì không thể đơn thuần dựa vào lực lượng vũ trang chuyên biệt, mặc dù đây vẫn luôn là lực lượng nòng cốt, mà phải bằng mọi cách huy động sức mạnh toàn dân. Trong khởi nghĩa vũ trang và chống chiến tranh xâm lược, người dân không chỉ nuôi dưỡng, che chở, hậu thuẫn, ủng hộ, cung cấp nhân lực, vật lực.. cho các lực lượng vũ trang chuyên biệt, mà còn trực tiếp cầm mọi loại vũ khí có thể có để đánh giặc giữ nước.
Đặc biệt, đối với chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, việc huy động toàn dân đánh giặc càng trở nên tất yếu. Kẻ thù xâm lược tuy rất mạnh về quân sự, song vẫn luôn thất bại nếu phải đối phó với cả dân tộc thay vì chỉ đơn thuần đối phó với lực lượng vũ trang chuyên biệt. Các phương án hoạt động tác chiến bảo vệ Tổ quốc của lực lượng vũ trang chủ lực chỉ thực sự đạt hiệu quả cao khi được đặt trên cơ sở gắn với thế trận lòng dân, dựa vào mọi nguồn lực của đất nước, phối hợp với tác chiến rộng khắp của các lực lượng vũ trang nhân dân địa phương “căng địch ra mà đánh”... Hơn nữa, bảo vệ Tổ quốc ngày nay không chỉ là bảo vệ chủ quyền quốc gia, bảo vệ sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ mà còn là bảo vệ chế độ chính trị xã hội hợp lòng dân, bảo vệ cuộc sống lao động hòa bình và lợi ích thiết thân của người dân, nên hoàn toàn có thể dựa chắc trên nền nhân dân và huy động toàn dân đánh giặc.
Tư tưởng về tính toàn dân của chiến tranh là nội dung quan trọng trong tư tưởng chiến tranh nhân dân Việt Nam. Tính toàn dân của chiến tranh thể hiện ở sự tham gia đông đảo các tầng lớp nhân dân trong chiến tranh. Một cuộc chiến tranh nhân dân thực sự là cuộc chiến tranh do chính nhân dân tiến hành. Bản chất của chiến tranh nhân dân đòi hỏi: Không chỉ khi chiến tranh xảy ra, nhân dân mới là lực lượng tham gia, mà vấn đề quan trọng là họ phải được vũ trang cần thiết về những phẩm chất nhằm đáp ứng yêu cầu của chiến tranh từ trước khi xảy ra chiến tranh, ngay trong điều kiện hòa bình.
Sự tham gia của tất cả các tầng lớp nhân dân với những hình thức và mức độ khác nhau trong chiến tranh là tiêu chí căn bản quy định tính chất nhân dân của cuộc chiến tranh. Trong chiến tranh nhân dân, nhất thiết phải dựa trên sức mạnh của toàn dân, phải do toàn dân tiến hành, phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp, đánh địch bằng mọi lực lượng: Bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích, cả hậu phương và tiền tuyến.
Mặt khác, nói đến vai trò rộng lớn của toàn dân đánh giặc không có nghĩa là không nhấn mạnh vai trò nòng cốt của các lực lượng vũ trang. Trong lịch sử chiến tranh giữ nước và chiến tranh giải phóng dân tộc, việc tiến hành chiến tranh toàn dân do các lực lượng dân binh ở địa phương đảm nhiệm cũng luôn cần phải có lực lượng vũ trang chuyên biệt làm nòng cốt thì mới thực hiện tốt vai trò căng kéo địch, phối hợp và tạo cơ hội để lực lượng vũ trang chuyên biệt tổ chức các trận đánh lớn.
Chính những trận quyết chiến chiến lược mới thực sự làm chuyển biến hẳn cục diện chiến tranh có lợi cho ta. Đặc biệt, những trận quyết chiến chiến lược then chốt nhằm giải quyết hoàn toàn kết cục thắng lợi của chiến tranh chủ yếu do lực lượng vũ trang chuyên biệt đảm nhiệm, tập trung sức mạnh quân sự thực hiện các phương án tác chiến tối ưu.
Đối với chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, trong điều kiện trình độ tổ chức và hoạt động quân sự trên thế giới đương đại đã phát triển rất cao, thì lực lượng vũ trang chuyên biệt phải trực tiếp đối mặt với chiến tranh ngay từ đầu. Do vậy, nếu chúng ta chỉ tập trung cho việc tổ chức toàn dân đánh giặc mà không quyết tâm xây dựng lực lượng vũ trang chuyên biệt đủ mạnh thì chắc chắn sẽ không đủ sức trụ vững và đi đến chiến thắng cuối cùng. Hoạt động quân sự ngày càng phát triển với hàm lượng trí tuệ khoa học cao, thì càng cần đến lực lượng vũ trang chuyên biệt biết cách giải quyết dứt điểm từng vấn đề bằng biện pháp quân sự.
Ngay việc huy động và tổ chức nhân dân thực hiện chiến tranh nhân dân địa phương rộng khắp cũng cần đến vai trò chỉ đạo, hướng dẫn hết sức thiết yếu của các chuyên gia quân sự. Đồng thời, khi đã từng bước thành công trong việc sử dụng lực lượng vũ trang toàn dân làm suy yếu thế địch, cần phải có lực lượng vũ trang chuyên biệt với trình độ quân sự tiên tiến, vũ khí trang bị và cách đánh phù hợp mới có thể mở những trận quyết chiến chiến lược làm thay đổi hoàn toàn cục diện chiến trường và kết thúc chiến tranh trong thắng lợi.
