“Giữ gìn” và “phát huy” là hai thuật ngữ có nội hàm riêng nhưng có mối quan hệ với nhau rất chặt chẽ. Trong một mối quan hệ cụ thể nào đó, đây có thể được coi là phạm trù kép cùng chung một hướng mục tiêu là làm cho giá trị của đối tượng xác định được bảo toàn, hoàn thiện, được khai thác đến mức cao nhất. Trong đó, giữ gìn giá trị nhấn mạnh đến khía cạnh tu bổ, bảo dưỡng, bảo tồn, đảm bảo cho giá trị của sự vật không chỉ được giữ nguyên vẹn mà ngày càng tốt hơn. Giữ gìn được giá trị của sự vật là điều kiện tiên quyết của việc phát huy nó theo mục tiêu đặt ra của chủ thể. Phát huy giá trị nhấn mạnh đến khía cạnh hiện thực hóa mục tiêu sử dụng giá trị sự vật theo hướng ngày càng đạt hiệu quả, kết quả cao hơn.
Dựng nước gắn liền với giữ nước là quy luật sinh tồn và phát triển của bất cứ cộng đồng quốc gia - dân tộc nào. Tùy điều kiện cụ thể mà sự nghiệp dựng nước và giữ nước của mỗi dân tộc có những sắc thái biểu hiện khác nhau. Việt Nam không là ngoại lệ, dựng nước và giữ nước là hai mặt không thể tách rời; là nội dung cơ bản xuyên suốt toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam. Thành tựu lập quốc, xây dựng đất nước, đấu tranh chống xâm lược và đô hộ, bảo vệ độc lập chủ quyền của quốc gia - dân tộc Việt Nam là vô cùng vĩ đại.
Lập quốc ở nơi thiên nhiên có nhiều ưu đãi nhưng cũng không ít những khó khăn khắc nghiệt với cư dân trong suốt hàng nghìn năm chủ yếu dựa vào nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước. Để đảm bảo đời sống, xây dựng quốc gia, nhân dân Việt Nam đã phải trải qua muôn vàn những khó khăn thử thách trong chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt như bão tố, lũ lụt, hạn hán, dịch bệnh và sự phá hoại mùa màng của các loại cầm thú.
Đặc biệt là, bên cạnh đối chọi với thiên nhiên, thì trong mây nghìn năm dựng nước, nhân dân Việt Nam phải đối phó với quá nhiều kẻ thù ngoại bang xâm lược. Trên thế giới, hiếm thấy dân tộc nào phải trải qua quá trình đấu tranh chông ngoại xâm liên tục, lâu dài, gian khổ và hy sinh to lớn như dân tộc Việt Nam. Nhân dân ta thường phải chống lại những thế lực đế quốc xâm lược có tiềm lực kinh tế, tiềm lực quân sự mạnh hơn hẳn, quyết thôn tính, thiết lập ách nô dịch bằng được với nước ta. Nhưng, cuối cùng nhân dân Việt Nam đã chiến thắng, bảo vệ được sử trường tồn của quốc gia - dân tộc. Cũng chính từ trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước lâu dài, kiên cường, anh dũng, đầy tính sáng tạo để vượt qua sự chế ngự của thiên nhiên, chiến thắng mọi kẻ thù ngoại xâm hung bạo đã làm nẩy sinh hàng triệu những người con ưu tú trên các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội của quốc gia - dân tộc Việt Nam.
Không ai khác, họ chính là những người đi tiên phong, có nhiều sáng tạo, cống hiến cho đất nước. Tên tuổi của họ được lưu truyền trong dân gian, sử sách. Họ là danh nhân trong các dạng cộng đồng trên các lĩnh vực hoạt động của đời sống kinh tế - xã hội thuộc quốc gia - dân tộc Việt Nam.
Trên toàn cõi Việt Nam, không nơi nào tên tuổi của các danh nhân lại không hiện diện ở những khu phố, con đường, trường học, thôn làng, cơ sở sản xuất.... Sự hiện diện của các danh nhân trên mọi địa bàn của đất nước, và sâu sắc hơn là trong tâm trí của người dân, trở thành một động lực thúc đẩy mọi suy nghĩ, hành động yêu nước, cách mạng của nhân dân ta đã khẳng định mối liên hệ, vai trò, giá trị to lớn của Danh nhân Việt Nam với quốc gia - dân tộc Việt Nam. Các danh nhân Việt Nam, trong đó có danh nhân văn hóa Việt Nam đã có vai trò to lớn, là một trong những động lực có tính quyết định đến mọi chiến công của quốc gia - dân tộc Việt Nam trong lịch sử đã qua, hiện nay và trong cả mai sau.
Vai trò của danh nhân Việt Nam trong đó có danh nhân văn hóa Việt Nam vừa có tính mặc nhiên nhưng cũng vừa phụ thuộc vào sự nỗ lực giữ gìn, phát huy của chính con người, xã hội ở từng giai đoạn, từng cộng đồng trong dòng chảy tiến hóa chung của quốc gia - dân tộc. Trong mọi thời đại lịch sử Việt Nam, kết quả thu được từ sự tác động của danh nhân, trong đó có danh nhân văn hóa Việt Nam một phần là xuất phát từ chủ nhận tiếp nhận giữ gìn, phát huy nó.
Sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam luôn đòi hỏi phải phát huy sức mạnh tổng hợp từ mọi nguồn lực của đất nước. Trong tình hình hiện nay, khi mà trên thế gới và trong nước, bên cạnh những thuận lợi, thì sự nghiệp phát triển đất nước đang đứng trước nhiều thách thức mới, khôn lường và không thể xem thường.
Để giữ gìn và phát huy giá trị danh nhân văn hóa Việt Nam đối với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đòi hỏi phải giải quyết một cách đồng bộ các vấn đề đặt ra:
Một là, nghiên cứu, làm rõ quan niệm Danh nhân văn hóa Việt Nam, từ khái niệm, nội hàm khái niệm; các danh nhân văn hóa Việt Nam trong lịch sử dựng nước, giữ nước; vai trò, tác động của danh nhân văn hóa đến đời sống kinh tế - xã hội; trong đó tập trung làm rõ mối quan hệ (tác động) giữa giá trị danh nhân văn hóa Việt Nam với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong mối quan hệ với sự phát triển của yêu câu nhiệm vụ trong thời kỳ mới.
Đây chính là cơ sở xuất phát để xác định rõ mục tiêu, chủ thể, lực lượng, đối tượng, nội dung, hình thức, phương pháp...giữ gìn, phát huy giá trị danh nhân văn hoa Việt Nam đối với vấn đề đặt ra. Để đáp ứng được vấn đề đặt ra, đòi hỏi Đảng, Nhà nước, các cơ quan chức năng,...phải có sự đầu tư về mọi mặt cho hoạt động nghiên cứu từ việc nâng cao ý thức trách nhiệm, năng lực lãnh đạo, tổ chức triển khai của các chủ thể lãnh đạo, quản lý, lực lượng nghiên cứu... đến đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất, tăng cường công tác đảm bảo...
Hai là, không ngừng tuyên truyền, giáo dục, làm cho giá trị của danh nhân văn hóa Việt Nam thấm sâu vào mọi người dân. Đây là một trong những động lực làm cho mọi người dân Việt Nam hiểu sâu sắc về truyền thống hào hùng của dân tộc, tôn vinh, noi gương những người có công với nước, tự giác góp sức mình vào công cuộc dựng nước, giữ nước, trong đó có góp sức vào đảm bảo an ninh, trật tự trong tình hình hiện nay.
Ba là, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn các sản phẩm xấu độc; đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn nham hiểm của các thế lực thù địch, xuyên tạc, hạ bệ uy tín của các danh nhân, trong đó có danh nhân văn hóa Việt Nam.
