Đi tìm đam mê
Từ khi còn nhỏ, Hiếu đặc biệt thích các nghề chế tạo, ngưỡng mộ những con người có khả năng hiện thực hóa những ý tưởng bằng chính đôi bàn tay của họ.
Trong năm đầu theo học tại Đại học Mỹ Thuật Công nghiệp, Hiếu đã bước đầu tiếp cận với ngành đóng sách thông qua việc tự làm sổ tay. Bằng những video hướng dẫn trên Youtube, Hiếu đã hoàn thành được những cuốn sổ tay đầu tiên và từ đây anh cũng bắt đầu tìm hiểu nghề đóng sách thủ công thông qua kênh Bookbinder's Chronicle.
Khi đã biết tới nghề đóng sách thủ công, càng tìm hiểu, Hiếu càng thấy thích thú và say mê hơn. Trung Hiếu chia sẻ: “Khi xem được một phóng sự về xưởng đóng sách của John Newman & Son tại Dublin, Ireland, mình thấy được cách một xưởng đóng sách chuyên nghiệp hoạt động ra sao, các dụng cụ mình chưa từng biết, thuật ngữ mình chưa nghe bao giờ, tất cả đều thật mới lạ, thật đẹp mắt.
Có một khung cảnh khiến mình ấn tượng hơn cả là lúc bác Dessie Smith mạ các cạnh giấy của cuốn sách với vàng thật. Cắt cạnh, bôi dung dịch mạ, rồi cắt và đặt các tấm vàng lên trên bề mặt cạnh sách rồi đánh bóng nhẹ với viên đá mã não. Nhìn ánh mắt của bác tập trung, sáng lên bởi ánh vàng lấp lánh khiến cho mình phải thốt lên: Đây chính là nghề mà mình muốn theo đuổi!”
Kiên trì và khéo léo
Đóng sách thủ công không phải là nghề truyền thống ở Việt Nam mà du nhập đến nước ta bởi người Pháp. Trải qua thời gian, nghề này ở Việt Nam cũng dần lụi tàn. Hiếu chia sẻ: “Cho đến hiện tại, hiếm có người làm nghề và cũng không có thợ nào trong nước có thể đạt tới trình độ chuẩn quốc tế. Mình phải bắt đầu với vốn kiến thức tài liệu bằng không, đồ đạc dụng cụ để làm nghề cũng không hoặc rất hiếm. Thiệt thòi nhất có lẽ là mình không có một người thầy giàu kinh nghiệm ở bên để trực tiếp dạy nghề.”
Nhưng chính những khó khăn ấy lại làm Hiếu cảm thấy hứng thú hơn với nghề khi mỗi ngày học được thêm một điều mới, có thêm hiểu biết về nghệ thuật đóng sách thủ công mà mình theo đuổi.
Bác Mark Kirchner (Cộng hòa Pháp) thông qua những hình ảnh, dòng trạng thái trên Intargram của Hiếu thấy được sự cố gắng, tự lực học hỏi của Hiếu và đã ngỏ lời hướng dẫn anh thêm các kĩ thuật đóng sách.
Trao đổi cùng bác Mark Kirchner, được bác chỉ dạy, Hiếu bắt tay vào thực hành, gửi sản phẩm qua Pháp để bác góp ý rồi lại chỉnh sửa hoàn thiện sản phẩm. Sau mỗi lần như vậy, Hiếu hiểu biết hơn, “chắc tay” hơn, nắm rõ những cách xử lí phù hợp cho từng công đoạn, chất liệu khác nhau.
Các công đoạn cơ bản để đóng ra được một quyển sách theo Hiếu bao gồm 5 công đoạn là đánh giá cuốn sách cần được đóng (tình trạng, thông số, cách làm), dỡ sách, tạo dựng cấu trúc, bọc bìa, trang trí. Nghe thì đơn giản là vậy nhưng trong mỗi công đoạn này, lại bao gồm các công đoạn nhỏ khác khiến cho việc làm một cuốn sách rất lâu. Trung bình Hiếu thường mất khoảng 2 tuần làm việc để hoàn thiện một cuốn sách cơ bản. Còn với các cuốn sách phức tạp hơn trong trang trí và thiết kế thì có khi vài tháng mới hoàn thiện xong, tùy vào mức độ chi tiết của cuốn sách.
Trải qua khoảng thời gian dài cố gắng vượt khó, kiên trì học hỏi, Trung Hiếu bộc bạch: “Mình có lẽ mất tới 2 năm để làm được một cuốn sổ ra hồn. Mình mới chỉ bắt đầu làm việc với sách được khoảng ba năm rưỡi, và thành thực để nói thì cho đến bây giờ mình vẫn chưa thành thạo hết các kỹ năng trong nghề này. Mình dự định sẽ sang nước ngoài để học, tiếp thu tất cả các kiến thức về ngành bookbinding, giành được một giấy chứng nhận "Master Bookbinder" ở quốc tế.”
Mong muốn lan tỏa và phát triển
Trong vài năm trở lại đây, nghề đóng sách đã có sự quay trở lại rất đáng mừng, chuyển từ một nghề mang tính "công nghiệp" thành một ngành nghệ thuật thực thụ.
Hiện tại, Trung Hiếu đang làm việc tại xưởng đóng sách Sao Bắc. Bên cạnh việc làm những cuốn sách mang tính độc bản, Hiếu còn hợp tác cùng Công ty cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, thực hiện những ấn bản sách đặc biệt số lượng lớn với mong muốn đưa những cuốn sách đóng thủ công tiếp cận nhiều hơn với mọi người, đặc biệt là khơi gợi sự hứng thú của thế hệ trẻ.
Trung Hiếu bày tỏ: “Nghề đóng sách là tổng hợp của những gì mình yêu thích, ABC, viết tắt của Art - nghệ thuật, Book - sách, và Crafts - thủ công. Mình có một nghề có thể thỏa mãn được nhu cầu sáng tác, lao động chân tay và lao động trí óc khi có rất nhiều kiến thức để học hỏi. Nghề đóng sách cũng như là một liệu pháp tâm hồn đối với mình, và chắc là rất nhiều người khác, có những công đoạn cảm giác như là thiền vậy.”
“Sổ tay thợ đóng sách” trên Spiderum là 1 series Hiếu thực hiện nhằm chia sẻ và phổ biến những kiến thức, kinh nghiệm cũng như ghi chép lại quá trình trưởng thành của mình với nghề đóng sách. Hiếu rất mong rằng qua những gì mình viết, mọi người có thể hiểu hơn về giá trị của một cuốn sách được làm thủ công, những khó khăn trong nghề, và cả những điều kỳ diệu của một ngành thủ công vốn đã tồn tại rất lâu này.
