Cù kỳ cùng họ với cua, tuy nhiên chúng có đôi càng to khoẻ hơn, bám rất chắc vào các hang, hốc đá trên bờ biển. Toàn bộ con cù kỳ đều được tận dụng để chế biến thành món bún cù kỳ nổi tiếng: phần càng rất to để lấy thịt, thân để nấu nước dùng và phần gạch làm riêu. Thân cù kỳ đem say nhuyễn và lọc kỹ bỏ bã. Cà chua và giấm bỗng là nguyên liệu không thể thiếu giúp nước dùng có vị chua dịu và ngọt thanh rất hấp dẫn. Phần gạch đem phi thơm với hành khô và thêm gia vị để làm riêu. Với mỗi người đầu bếp lại có một cách nấu, nêm nếm gia vị khác nhau để tạo ra được hương vị đặc trưng riêng cho nồi nước dùng chiêu đãi thực khách. Phần càng cù kỳ hấp chín, khéo léo gỡ lấy thịt còn nguyên miếng để khi bày ra tô bún nhìn sẽ bắt mắt hơn.
Cùng với cù kỳ, bề bề cũng là một loại đặc sản đặc trưng của đất biển được nhiều người biết đến. Vì vậy ngoài cù kỳ, các đầu bếp thường cho thêm bề bề và một số loại hải sản sẵn có khác như tôm khô, mực khô vào khiến tô bún cù kỳ trở nên vô cùng hấp dẫn, mang đậm hương vị của biển. Ăn tô bún cù kỳ nóng hổi cùng nhiều loại rau sống như xà lách, giá đỗ hoặc hoa chuối mang lại một trải trải nghiệm ăn uống hoàn hảo cho các thực khách. Tất cả hoà quyện vào nhau tạo nên một món ăn thoả mãn được cả thị giác và vị giác khiến các thực khách vô cùng thích thú khi đến với Quảng Ninh.
Những năm gần đây khi văn hoá ẩm thực ngày càng phát triển, không quá khó để bắt gặp các biển hiệu quán bún cù kỳ - đặc sản Quảng Ninh ở hầu hết các tỉnh, thành phố lớn của cả nước. Thực khách không cần phải đi hàng chục, thậm chí hàng trăm cây số về Quảng Ninh mà vẫn có thể thưởng thức được tô bún cù kỳ thơm ngậy, đậm đà.
Anh Vũ Mạnh Hưng, chủ chuỗi nhà hàng Bún Cù Kỳ - Hải Sản Vân Đồn ở TP Thái Nguyên cho biết: “Bún cù kỳ là đặc sản nổi tiếng của Quảng Ninh. Bún có vị ngọt thanh của nước cốt hải sản chứ không quá béo như nước cốt hầm xương thông thường. Hải sản càng tươi ngon thì nước dùng càng ngọt đậm”.
Anh Hưng cho biết thêm: “Gia vị là yếu tố rất quan trọng để tạo ra món ăn thơm ngon mang hương vị đặc trưng riêng của mỗi vùng miền. Bún cù kỳ khi về đến Thái Nguyên cũng được biến tấu một chút trong việc nêm nếm gia vị để phù hợp với khẩu vị và thói quen ăn uống của người dân địa phương”.
Ẩm thực không chỉ đơn giản là những món ăn ngon, mà nó còn đại diện cho những giá trị văn hoá truyền thống của mỗi quốc gia. Việc duy trì và phát triển những món ăn đặc sắc ở mỗi vùng miền góp phần đưa văn hoá ẩm thực của người Việt ngày càng phong phú và đa dạng./.
