Khu tưởng niệm anh hùng liệt sĩ Đoàn 6 Pháo binh tọa lạc trên cánh đồng Vịnh Chèo (ấp 6, xã Vĩnh Thuận Tây, huyện Vị Thủy, tỉnh Hậu Giang) – đúng nơi bố trí trận địa phục kích của Đoàn 6 Pháo binh (nay là Lữ đoàn Pháo binh 6, Quân khu 9) trong một trận đánh đầy chất bi tráng, diễn ra vào cuối tháng 12/1974.
Trận Vịnh Chèo cỏ cây trộn thân xác…
Nhắc về trận Vịnh Chèo, Thiếu tướng Trần Văn Niên - nguyên Đoàn trưởng Đoàn 6 Pháo binh, nguyên Phó Tư lệnh Quân khu 9, Trưởng Ban liên lạc truyền thống Đoàn 6 Pháo binh - từng tâm sự với chúng tôi: Cả cuộc đời mấy chục năm chinh chiến, trải qua hàng trăm trận đánh trên khắp các chiến trường (trong 2 cuộc kháng chiến và làm nghĩa vụ quốc tế giúp bạn), nhìn lại tôi không ân hận, day dứt điều gì trừ trận Vịnh Chèo. Nỗi đau này cứ ám ảnh hoài, theo tôi mãi.
Theo các tài liệu đã được công bố của Quân khu 9, ngày 29/12/1974, Đoàn 6 Pháo binh được lệnh phối hợp với các đơn vị bạn tổ chức phục kích đánh đoàn xe thiết giáp của địch trên cánh đồng ven rạch Vịnh Chèo.
Do công tác hiệp đồng thiếu chặt chẽ, địa hình chiến đấu không thuận lợi, thông tin liên lạc bị gián đoạn… nên trận đánh thất bại, Đoàn 6 Pháo binh chịu tổn thất rất lớn về con người và vũ khí.
Trận đánh này, Đoàn 6 Pháo binh có 51 cán bộ, chiến sĩ (phần lớn quê ở các tỉnh phía Bắc) hy sinh; gần 30 khẩu súng các loại (ĐKZ, 12,7mm, B40, B41, trung liên) rơi vào tay địch.
Các cựu chiến binh Đoàn 6 Pháo binh kể lại: Vịnh Chèo được xem như cửa ngõ hành quân của địch, từ Cà Mau lên Vị Thanh (Hậu Giang). Buổi sáng hôm đó, khi đội hình thiết giáp của địch tiến vào nhưng không có đơn vị bạn đánh trực diện và thọc sườn yểm trợ như phương án phối hợp, thông tin liên lạc cũng bị cắt đứt.
Không còn yếu tố bất ngờ, những người lính pháo binh buộc phải nổ súng, trận địa nhanh chóng lộ diện giữa đồng lúa. Hàng chục xe thiết giáp M113 chà đi xát lại trên cánh đồng Vịnh Chèo; các loại súng, pháo trên xe bắn ra như vãi, từng chùm lựu đạn được thả xuống công sự mới được làm đêm trước. Xót thương đồng đội, mỗi lần nhớ lại, Thiếu tướng Trần Văn Niên đều bật ra câu thơ: Trận Vịnh Chèo cỏ cây trộn thân xác/Gom thành bọc gói vội gởi trong đêm…
Quyết tâm vì công trình tình nghĩa
Lần họp mặt cựu chiến binh và thân nhân liệt sĩ Đoàn 6 Pháo binh nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước được tổ chức vào ngày 23/4 vừa qua, Thiếu tướng Trần Văn Niên không đến dự được do tuổi cao, sức yếu.
Ông nằm ở nhà (TP. Cần Thơ) dõi theo các hoạt động họp mặt qua màn hình camera. “Hơn 90 tuổi rồi, sức khỏe giờ xuống lắm. Khu tưởng niệm liệt sĩ này là công trình tình nghĩa cuối đời và tôi cảm thấy mãn nguyện vì đã cùng anh em hoàn thành”, vị tướng trận mạc xúc động nói.
Để có được khu tưởng niệm, tri ân đồng đội, các cựu chiến binh của Đoàn 6 Pháo binh đều xác định khó khăn nào cũng phải khắc phục, vượt qua; vận động ai được cũng xin cố gắng vì xin tiền xây đền thờ liệt sĩ chứ đâu cho cá nhân hay mục đích gì khác.
Từ năm 2019, tỉnh Hậu Giang đã xuất ngân sách địa phương mua lại khu đất rộng 5.000m2 ngay trận địa xưa và bàn giao cho Ban liên lạc Đoàn 6 Pháo binh. Cùng với đó, các cựu chiến binh và nhiều tấm lòng từ tâm, thiện nguyện đã chung tay, góp sức để công trình được khởi công vào đầu tháng 10/2020.
Thiếu tướng Trần Văn Niên cho biết: Trong quá trình thi công, chúng tôi vừa làm vừa kết hợp công tác vận động xã hội. Nhiều cựu chiến binh bỏ hết việc nhà xuống dựng trại, bám công trường. Vợ chồng cựu chiến bình tên Toàn trong Ban liên lạc Đoàn 6 phía Bắc ủng hộ 500 triệu đồng, lại còn thuê người vẽ thiết kế và huy động “thợ chiến” ngoài đó vô tham gia một số hạng mục công trình.
Theo Thiếu tướng Trần Văn Niên, có cựu chiến binh vừa góp tiền xong thì mất, để lại lời nhắn gu lại toàn bộ số tiền phúng điếu cho Ban vận động. Anh Cát Văn Lý nhập ngũ sau này (năm 1980) cũng xin ủng hộ 30 triệu. Cựu chiến binh Phi Hùng ở Hà Tiên không phải lính Đoàn 6 cũng đóng góp 200 triệu. Lại có cặp vợ chồng mới nghe kể về trận đánh đã lặn lội từ TP. Hồ Chí Minh xuống tận công trường, ủng hộ ngay mấy chục triệu đồng… Người vừa kêu gọi hỗ trợ, vừa bỏ tiền túi ra ủng hộ nhiều nhất là cựu chiến binh Nguyễn Sỹ Nhân. Khoảng 80% kinh phí xây dựng công trình là do anh Nhân kêu gọi các cá nhân, doanh nghiệp hỗ trợ.
Khu tưởng niệm anh hùng liệt sĩ Đoàn 6 Pháo binh được khánh thành vào ngày 22/12/2022. Công trình gồm 12 hạng mục, trong đó có những hạng mục chính, như: Nhà tưởng niệm, bia liệt sĩ, nhà chuông, nhà trưng bày truyền thống, hồ phong thủy, vườn cây lưu niệm… Tổng kinh phí thực hiện hơn 21 tỷ đồng.
Hiện nay, khu tưởng niệm đã được bàn giao cho Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hậu Giang tiếp nhận, quản lý. Công trình cũng đã được UBND tỉnh Hậu Giang xếp hạng Di tích Lịch sử cấp tỉnh. Hàng năm vào ngày 29/12, nơi đây đều diễn ra lễ giỗ tập thể 51 liệt sĩ của Đoàn 6 Pháo binh. Khu tưởng niệm anh hùng liệt sĩ Đoàn 6 Pháo binh đã trở thành điểm tham quan văn hoá, lịch sử và là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
