Sáng 17/11/2025, tại Trường Đại học Mở Hà Nội và các điểm cầu trực tuyến trong cả nước, Viện Đào tạo và Phát triển học tập suốt đời đã tổ chức Tọa đàm khoa học “Phương pháp sư phạm và thiết kế khóa học trong đào tạo trực tuyến”. Sự kiện có sự tham gia của gần 100 đại biểu, bao gồm lãnh đạo viện, giảng viên, chuyên gia các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và trường đại học, phản ánh mối quan tâm ngày càng sâu rộng đối với chất lượng đào tạo trực tuyến trong bối cảnh giáo dục đại học đang chuyển mình mạnh mẽ.
Phát biểu khai mạc, TS. Bùi Thị Lự – Phó Viện trưởng phụ trách Viện Đào tạo và Phát triển học tập suốt đời nhấn mạnh: Sự kiện diễn ra đúng thời điểm giáo dục đại học toàn cầu đang bước vào “nền giáo dục 4.0”, nơi công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) đóng vai trò định hình lại mô hình học tập, năng lực giảng viên và kỳ vọng của người học.
Theo TS. Lự, đào tạo trực tuyến không còn là một lựa chọn bổ sung, mà đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm của các cơ sở giáo dục đại học. Việc nâng cao chất lượng, chuẩn hóa quy trình và xây dựng môi trường học tập số lấy người học làm trung tâm chính là điều kiện để giáo dục Việt Nam hội nhập với chuẩn chung quốc tế, đồng thời đáp ứng nhu cầu học tập linh hoạt và suốt đời của xã hội hiện đại.
Nhận định này đặt ra khuôn khổ tư duy xuyên suốt cho toàn bộ tọa đàm: Đào tạo trực tuyến cần được tiếp cận như một hệ sinh thái sư phạm – công nghệ – quản trị, thay vì chỉ là hình thức giảng dạy qua mạng.
Tham luận mở đầu của TS. Đặng Hải Đăng – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Giáo dục Mở, Phó Viện trưởng Viện ĐT&PT HTSĐ trình bày chuyên đề “Trợ lý AI trong xây dựng và thiết kế học liệu điện tử”, đã tạo ra điểm nhấn khoa học quan trọng trong chương trình.
TS. Đăng phân tích ba trụ cột chính mà AI đang tái cấu trúc hoạt động thiết kế học liệu:
Đầu tiên là tự động hóa các khâu kỹ thuật: AI có khả năng hỗ trợ tạo bản nháp học liệu, chuyển đổi định dạng nội dung, trích xuất ý chính từ tài liệu dài, xây dựng ngân hàng câu hỏi hoặc mô phỏng tương tác học tập. Điều này giúp giảng viên tiết kiệm thời gian, tập trung nhiều hơn vào chất lượng sư phạm và hoạt động sáng tạo.
Bên cạnh đó, AI cho phép phân tích hành vi, tốc độ và phong cách học của mỗi người học; từ đó đề xuất lộ trình, nội dung và đánh giá mang tính “đo ni đóng giày”. Đây là xu hướng quan trọng trong giáo dục mở, nơi đa dạng đối tượng học viên đòi hỏi môi trường học đáp ứng được nhu cầu cá nhân.
Và quan trọng hơn, những minh chứng thực nghiệm được TS. Đăng đưa ra cho thấy AI có thể tham gia gợi ý cấu trúc bài giảng, đề xuất hình thức truyền tải tối ưu, mô phỏng tình huống, và tạo học liệu tương tác. Điều này không thay thế vai trò giảng viên mà tăng cường năng lực thiết kế sư phạm, giúp bài giảng trực tuyến trở nên linh hoạt và hấp dẫn hơn. Tham luận đặt nền móng cho việc hình thành mô hình “giảng viên – nhà thiết kế học tập” của tương lai.
Đặc biệt, trong tham luận “Chuyển đổi vai trò giảng viên trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo”, PGS.TS. Vũ Văn Tuấn – Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội phân tích sự thay đổi mang tính cấu trúc đối với nghề nghiệp giảng viên.
PGS.TS. Tuấn cho rằng, trong môi trường số, tri thức không còn nằm độc quyền trong giảng đường nơi giảng viên giữ vai trò trung tâm truyền đạt tri thức – đang dịch chuyển sang mô hình “kiến tạo năng lực học tập”, trong đó giảng viên trở thành người thiết kế môi trường học tập, người dẫn dắt, người cố vấn và nhà đổi mới. AI không làm mờ nhạt vai trò giảng viên, mà buộc họ chuyển từ bản sắc “người truyền thụ” sang “người đồng kiến tạo tri thức”, biết vận dụng công nghệ, dữ liệu và tư duy sư phạm tích hợp để nâng cao chất lượng giáo dục.
Từ bình diện thực tiễn, năng lực số được xem như hạ tầng nghề nghiệp của giảng viên, không chỉ là kỹ năng công nghệ mà còn là năng lực nhận thức, phán đoán đạo đức và sáng tạo. Áp dụng các khung năng lực quốc tế vào Việt Nam đòi hỏi sự bản địa hóa để phù hợp với truyền thống văn hóa học thuật và mục tiêu đào tạo của giáo dục đại học Việt Nam. Việc bồi dưỡng giảng viên không thể dừng lại ở các khóa tập huấn ngắn hạn, mà phải được thiết kế như một quá trình phát triển nghề nghiệp liên tục, tích hợp công nghệ – sư phạm – đạo đức.
Nhìn chung, những vấn đề được nêu trên khẳng định rằng chuyển đổi vai trò giảng viên trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo không đơn thuần là thay đổi kỹ năng công nghệ, mà là sự biến đổi sâu sắc trong tư duy nghề nghiệp, bản sắc sư phạm và cấu trúc tri thức. Đây là tiến trình tất yếu và không thể đảo ngược, cho thấy sự đan xen giữa giáo dục, công nghệ và giá trị nhân văn trong thế kỷ XXI.
Phần thảo luận dưới sự điều phối của TS. Bùi Thị Lự và TS. Đặng Hải Đăng diễn ra sôi nổi. Nhiều câu hỏi được đặt ra, xoay quanh các chủ đề làm thế nào để đảm bảo chất lượng – tích hợp AI – chiến lược phát triển giảng viên. Trong đó, những câu hỏi cụ thể được đưa ra thảo luận như: Làm thế nào để bảo đảm chất lượng đào tạo trực tuyến tương đương hoặc cao hơn đào tạo truyền thống? AI có thể tích hợp tới mức nào mà vẫn bảo đảm an toàn dữ liệu, đạo đức nghề nghiệp và quyền riêng tư? Chiến lược phát triển năng lực giảng viên trong bối cảnh chuyển đổi số cần bao gồm những thành tố nào? Cơ chế quản trị hệ thống đào tạo trực tuyến cần thay đổi ra sao để thích ứng mô hình học tập linh hoạt? Những trao đổi này cho thấy đào tạo trực tuyến không chỉ là vấn đề công nghệ, mà là bài toán quản trị đại học, chiến lược phát triển nguồn nhân lực và nâng cao năng lực học tập số của sinh viên.
Tổng kết tọa đàm, TS. Bùi Thị Lự đánh giá cao sự đóng góp của các diễn giả và đại biểu, đồng thời khẳng định Viện Đào tạo và Phát triển học tập suốt đời sẽ tiếp tục: Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới; hoàn thiện phương pháp sư phạm dựa trên mô hình giáo dục mở; xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời theo chuẩn quốc tế và tăng cường hợp tác giữa các cơ sở giáo dục nhằm chia sẻ tri thức và mô hình đào tạo hiệu quả.
Sự kiện không chỉ khép lại với các kết quả học thuật, mà còn mở ra những hướng đi chiến lược cho giáo dục đại học Việt Nam: Xây dựng mô hình đào tạo trực tuyến hiện đại, an toàn, cá nhân hóa và lấy người học làm trung tâm, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống giáo dục trước sự thay đổi nhanh chóng của thời đại số./.
