Trước hết, tác động của mức thuế 46% là vô cùng lớn. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong các ngành chủ lực như dệt may, da giày, đồ gỗ, điện tử, lốp xe… đang đối diện nguy cơ mất đơn hàng, thậm chí phá sản nếu không kịp thích ứng. Giám đốc một công ty xuất khẩu lốp xe tại Đà Nẵng cho biết nếu mức thuế 46% được thực thi, doanh thu xuất khẩu của công ty có thể giảm từ 35-40%. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến bản thân doanh nghiệp mà còn kéo theo hàng nghìn lao động trong chuỗi sản xuất rơi vào tình trạng bấp bênh.
Tình hình càng trở nên phức tạp khi các tập đoàn quốc tế – vốn đang đặt phần lớn dây chuyền sản xuất tại Việt Nam – cũng bị cuốn vào vòng xoáy. Nike hiện sản xuất hơn 50% lượng giày dép và gần 30% trang phục tại Việt Nam. Mức thuế mới khiến họ phải tính đến việc tăng giá thành sản phẩm tại Mỹ, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng tiêu thụ. Tuy nhiên, chuyển sản xuất sang quốc gia khác lại không hề đơn giản trong ngắn hạn do chi phí xây dựng lại chuỗi cung ứng và mất thời gian thích nghi với môi trường mới.
Trước thực tế này, các doanh nghiệp Việt buộc phải chủ động ứng phó. Một số công ty bắt đầu xem xét phương án dịch chuyển một phần hoạt động sản xuất sang các quốc gia không bị áp thuế cao như Campuchia, Indonesia hoặc Bangladesh. Dù vậy, đây chỉ là giải pháp mang tính tạm thời vì sẽ phát sinh chi phí mới, đồng thời làm giảm lợi thế cạnh tranh nội tại của Việt Nam.
Song song đó, nhiều doanh nghiệp chuyển hướng mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước khác trong khối CPTPP, EU hoặc châu Á. Việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, UKVFTA hay RCEP được xem là chìa khóa quan trọng để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Tuy nhiên, việc thâm nhập thị trường mới không thể diễn ra trong một sớm một chiều do khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật, thị hiếu tiêu dùng và mạng lưới phân phối.
Trong khi đó, Chính phủ cũng đang vào cuộc quyết liệt. Các cơ quan ngoại giao và thương mại đã tiến hành trao đổi cấp cao với phía Mỹ nhằm tìm kiếm khả năng đàm phán lại chính sách thuế. Chính phủ Việt Nam bày tỏ sự tiếc nuối trước quyết định đơn phương và kêu gọi hai bên tiếp tục duy trì đối thoại để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ hợp tác kinh tế đang phát triển tốt đẹp. Tuy nhiên, việc Mỹ có chấp thuận giảm mức thuế hay không vẫn còn bỏ ngỏ.
Các chuyên gia cho rằng, cú sốc thuế quan lần này là lời cảnh tỉnh rõ ràng cho doanh nghiệp Việt về tính bền vững của thị trường xuất khẩu. Việc phụ thuộc quá lớn vào một quốc gia duy nhất khiến hệ sinh thái sản xuất dễ bị tổn thương trước các biến động chính trị hoặc thương mại. Giải pháp lâu dài không nằm ở việc né tránh áp lực, mà là tái cấu trúc toàn diện mô hình kinh doanh: nâng cao năng lực sản xuất trong nước, chuyển dịch sang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, đồng thời xây dựng thương hiệu độc lập trên trường quốc tế.
Dù đối mặt với không ít khó khăn, đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp nhìn lại chính mình. Những ai đủ nhanh nhạy, kiên trì và sáng tạo có thể vượt qua thử thách, từ đó vươn lên mạnh mẽ và chiếm lĩnh vị thế cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính trong khủng hoảng, bản lĩnh và tư duy dài hạn sẽ là yếu tố phân định ranh giới giữa kẻ tụt lại và người dẫn đầu.
