Từ món ăn quê hương đến biểu tượng văn hóa ẩm thực toàn cầu
Những chiếc bánh mì giòn tan, vàng ruộm, bên trong là pate, thịt nguội, sốt mayonnaise, rau củ chua ngọt, rau mùi tươi, ớt... đã âm thầm xuất hiện tại Australia từ những năm 1980. Nhưng phải đến đầu những năm 2000, bánh mì Việt mới thực sự tạo nên làn sóng ẩm thực, vươn mình từ cộng đồng người Việt nhỏ bé để trở thành món ăn đường phố được yêu thích khắp các thành phố lớn và vùng nông thôn nước Úc.
Ngày nay, từ Sydney, Melbourne đến các thị trấn như Tamworth, Alice Springs, hình ảnh cửa hàng bánh mì Việt với những hàng người xếp dài chờ mua đã trở nên quen thuộc.
Ít ai biết rằng phía sau sự thành công đó là bao nỗ lực bền bỉ của cộng đồng người Việt nhập cư – những người không chỉ mang theo hành trang là ký ức quê hương, mà còn mang theo khát vọng vươn lên làm chủ và chinh phục thị trường mới bằng chính hương vị Việt.
Bản lĩnh khởi nghiệp và khát vọng lan tỏa văn hóa Việt
Nguồn gốc bánh mì gắn liền với bánh baguette của Pháp, nhưng người Việt đã nhanh chóng sáng tạo thành phiên bản đặc biệt phù hợp với khí hậu và khẩu vị Việt Nam.
Tiến sĩ Anh Nguyen Austen (Đại học Quốc gia Úc) cho biết: “Bánh mì là minh chứng cho khả năng của người Việt trong việc giữ gìn bản sắc và chủ động hòa nhập. Người Việt luôn biết biến thách thức thành cơ hội.”
Thập niên 1980 đánh dấu bước ngoặt khi làn sóng người Việt đến Australia mang theo khát vọng lập nghiệp. Gia đình bà Jasmine Dinh là một trong những người tiên phong. Họ định cư tại Bankstown (Sydney) từ những năm 70 và mở tiệm bánh mì đầu tiên năm 1988.
“Người Việt luôn nghĩ: làm chủ chính mình vẫn tốt hơn đi làm thuê cho người khác,” bà Dinh nói.
Ban đầu, tiệm chỉ phục vụ cộng đồng người Việt. Nhưng với nỗ lực kiên trì, sự nhiệt huyết và tinh thần hiếu khách, bánh mì đã chinh phục ngày càng nhiều thực khách bản địa. “Giờ đây bánh mì đã thực sự trở thành món ăn được yêu thích trên toàn nước Úc,” bà Dinh tự hào.
Tương tự, chị Kelly Le – chủ một nhà hàng bánh mì tại Carrum Downs (Victoria) – cũng trải qua hành trình đầy gian nan. Khi chị mở cửa năm 2017, không một người dân địa phương nào biết bánh mì là gì.
“Có người còn nhầm lẫn gọi bánh mì là… bánh phở,” chị Le kể lại. Nhưng chỉ sau một lần một công nhân nhà máy ghé vào thử, rồi giới thiệu cho đồng nghiệp, sức hấp dẫn của món ăn đã lan rộng không ngờ. “Từ đó, khách kéo đến nườm nượp. Nhiều người ăn xong còn tìm hiểu văn hóa Việt, nhờ tôi tư vấn du lịch khi họ có ý định tới Việt Nam.”
Ban đầu chỉ có duy nhất cửa hàng của chị Le trong vùng, nay đã có thêm hơn 5 cửa hàng khác cũng bán bánh mì – minh chứng cho sức lan tỏa kỳ diệu của món ăn giản dị này.
Không chỉ dừng lại ở các thành phố lớn, nhiều người Việt khác đã mang bánh mì đến cả những vùng xa xôi hẻo lánh. Tại Alice Springs, ông Van Thai Vien Nguyen quyết định mở tiệm sau khi nhận ra thị trấn gần như không có lựa chọn ẩm thực phong phú. “Dù cộng đồng người Việt ở đây còn ít, tôi tin rằng bánh mì sẽ được yêu thích,” ông Nguyen chia sẻ.
Ông Joseph Than cũng có hành trình tương tự khi mở cửa hàng tại Tamworth năm 2022. Ban đầu dân địa phương hoàn toàn xa lạ với bánh mì. Nhưng ông vẫn kiên định, tin vào sự khác biệt của mình. Và quả thật, giờ đây khách hàng của ông đến từ khắp nơi: Narrabri, Gunnedah, Armidale, thậm chí từ cả Newcastle cũng tìm đến.
Niềm tự hào cộng đồng và giá trị bền vững của chiếc bánh mì Việt
Không chỉ mang đến hương vị mới lạ, chiếc bánh mì Việt còn vô tình trở thành “cầu nối” giúp cộng đồng gắn bó hơn.
Tiến sĩ Nguyễn Austen gọi đó là “hiệu ứng máy nước lạnh”: “Mọi người đứng xếp hàng, trò chuyện và kết nối với nhau – điều đã mất dần trong môi trường làm việc online sau đại dịch COVID-19.”
Năm 2020, giữa lúc cả Melbourne đóng băng vì dịch bệnh, cặp đôi Jia-Yen Lee và Thi Le đã đặt một chiếc bếp nướng nhỏ ngay trước hiên nhà, nướng thịt phục vụ bánh mì cho người dân xung quanh. Những hàng dài thực khách đứng chờ đã biến con phố vốn yên tĩnh thành nơi gặp gỡ sôi động.
Dù bánh mì Việt từ lâu nổi tiếng với tiêu chí “ngon – bổ – rẻ”, nhiều chủ quán người Việt vẫn phải đối mặt với áp lực giữ giá thấp trong khi chi phí tăng cao.
Jasmine Dinh cho biết: “Chúng tôi bán bánh mì từ 7–9 AUD. Nhưng nếu so với chiếc kebab ngoài trung tâm thương mại có giá tới 14 AUD, thì bánh mì gần như là thủ công hoàn toàn từ A đến Z.”
Một số tiệm như Ca Com ở Melbourne từng bị khách phàn nàn khi bán bánh mì với giá từ 16–17 AUD. Tuy nhiên, chủ quán khẳng định: “Yêu cầu bánh mì phải rẻ mới là ‘chuẩn’ đã vô tình làm giảm giá trị sáng tạo và công sức của đầu bếp châu Á.”
Cộng đồng người Việt tại Australia đã âm thầm khẳng định vị thế qua từng ổ bánh mì giản dị. Với họ, mỗi chiếc bánh không chỉ là món ăn, mà còn là niềm tự hào, là bản sắc, là khát vọng khẳng định giá trị người Việt trên đất khách.
Như tiến sĩ Nguyễn Austen kết luận: “Một chiếc bánh mì đúng nghĩa phải đủ chất lượng để giúp người ăn có thể đi làm ngoài đồng cả ngày trời. Đó chính là tinh thần của chiếc bánh mì Việt.”
