Nơi lưu giữ lịch sử
Ngược dòng lịch sử, năm 1954, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đèo Pha Đin đóng vai trò hết sức trọng yếu, bởi nó nằm trên tuyến đường huyết mạch, độc đạo, vận chuyển lương thực, bảo đảm giao thông trên tuyến đường từ Hòa Bình, Yên Bái qua Sơn La lên Điện Biên. Đặc biệt, đèo Pha Đin nằm giữa 2 tỉnh Sơn La và Điện Biên, là nơi cửa ngõ của chiến dịch Điện Biên Phủ nên quân Pháp luôn tìm mọi cách cắt đứt việc tiếp lương, tải đạn của quân và dân ta ra mặt trận.
Chúng cho máy bay tuần tiễu khu vực đèo hàng chục lần mỗi ngày, điên cuồng thả hàng trăm quả bom phá, nổ chậm, bom bi... xuống đèo, nên nơi này được ví như "túi bom". Có ngày, địch ném xuống đây hơn 100 quả bom các loại...
Để đảm bảo thông xe, thông tuyến, phục vụ kịp thời chuyển quân, chuyển vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm ra tiền tuyến, đã có hàng ngàn bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến anh dũng hy sinh hoặc để lại một phần thân thể của mình tại con đèo huyền thoại này. Trong đó, nhân dân 2 xã Mường É và Phổng Lái của huyện Thuận Châu (Sơn La) có những đóng góp rất lớn về sức người, sức của.
Năm tháng qua đi, giờ đây đèo Pha Đin vẫn vẹn nguyên giá trị lịch sử hào hùng, đã được công nhận di tích Quốc gia. Hiện, Khu du lịch Pha Đin lấy vị trí Di tích lịch sử Quốc gia đèo Pha Đin làm trung tâm trên địa bàn hai xã Phổng Lái và Mường É, tạo thành quần thể Khu du lịch Pha Đin. Đây là cơ hội mới để nhân dân mở rộng phát triển dịch vụ du lịch, thu hút du khách dừng chân tham quan, tìm hiểu về lịch sử cung đèo Phạ Đin, góp phần lưu giữ, truyền tải những giá trị lịch sử hào hùng của dân tộc.
Đổi thay trên vùng đất anh hùng
Đèo Pha Đin hôm nay đã đổi thay nhiều, nhưng dấu tích của tinh thần, ý chí của bộ đội công binh, dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong vẫn còn vẹn nguyên trên cung đường lịch sử.
Chạy xe từ trung tâm huyện Thuận Châu khoảng 30 phút, chúng tôi đến chân đèo Pha Đin. Ghé vào thăm 2 xã Mường É và xã Phổng Lái, cảm nhận đầu tiên về nơi đây là sự sầm uất với những ngôi nhà khang trang, cửa hàng tạp hóa tấp nập người mua bán. Xen lẫn các bản làng là những đồi chè xanh mơn mởn và nhiều loại cây ăn quả.
Đón chúng tôi tại trụ sở, ông Mè Văn Tiền, Chủ tịch UBND xã Phổng Lái niềm nở cho biết, phát huy truyền thống quê hương cách mạng, những năm qua nhân dân trong xã luôn chung sức, đồng lòng phát triển kinh tế. Với lợi thế là địa danh lịch sử, lại được thiên nhiên ưu đãi, người dân nơi đây đã tận dụng những ưu thế đó để phát triển kinh tế, nhất là du lịch.
Giờ đây, đèo Pha Đin là điểm đến hấp dẫn của đông đảo du khách thập phương, mỗi ngày có hàng chục đoàn khách du lịch qua đây. Ngoài ra, nhân dân xã còn tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong sản xuất để nâng cao thu nhập, điển hình là trồng chè và cây ăn quả. Bằng sự nỗ lực của cán bộ và nhân dân các dân tộc, Phổng Lái đã trở thành xã đầu tiên đạt chuẩn nông thôn mới của huyện Thuận Châu.
Rời xã Phổng Lái theo Quốc lộ 6, chúng tôi tiếp tục cuộc hành trình đến với xã Mường É, nằm ở lưng chừng đèo Pha Đin. Tuyến đường đến trung tâm xã được trải nhựa phẳng phiu, đứng trên lưng chừng đồi nhìn xuống khung cảnh bản làng hiện ra thật yên bình.
Trò chuyện với chúng tôi, các lãnh đạo xã Mường É chia sẻ: Cuộc sống của người dân nơi đỉnh đèo Pha Đin này giờ đã khác, không còn cái đói, cái nghèo như trước. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, nhân dân các dân tộc trong xã luôn sống đoàn kết, xây dựng cuộc sống mới ngày một ấm no.
Trước đây, với tinh thần tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng địch ở Điện Biên Phủ, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân 2 xã Mường É và Phổng Lái, huyện Thuận Châu đã không quản hy sinh gian khổ, ngày đêm tham gia phá đá, mở đường. Nhiều thanh niên xung phong đã ngã xuống tại con đèo huyền thoại này để huyết mạch Pha Đin luôn được thông suốt, đảm bảo cho các đoàn xe đạp thồ, pháo binh, phương tiện vận chuyển vũ khí, đạn dược, xăng dầu, lương thực tiếp tế cho bộ đội chủ lực. Ghi nhận những đóng góp đó, nhân dân hai xã Mường É, Phổng Lái vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý...
Tiếp tục đi giữa những cung đường khúc khuỷu vờn mây, chúng tôi ghé thăm khu du lịch Pha Đin Top của HTX Du lịch Pha Đin, điểm nhấn du lịch trên đỉnh đèo Pha Đin với những khu rừng sinh thái, vườn hoa, khu tâm linh... Tại đây, du khách vừa được thăm quan, nghỉ dưỡng, vừa có thể trải nghiệm các hoạt động chăm sóc, thu hái quả và thưởng thức ngay tại vườn.
Anh Bùi Ngọc Thắng, Giám đốc HTX Du lịch Pha Đin, chia sẻ: "Pha Đin không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn có yếu tố địa lý độc đáo nên chúng tôi quyết định đầu tư phát triển du lịch. Giờ đây, mỗi khi dừng chân, du khách không chỉ được tham quan, tìm hiểu về lịch sử cung đèo Pha Đin trong chiến dịch Điện Biên Phủ năm xưa, mà còn được giới thiệu về các sản phẩm nông sản đặc trưng của địa phương, lưu giữ khoảnh khắc bên những vườn hoa sắc màu. Qua đó, chúng tôi đang góp phần lưu giữ, truyền tải những giá trị lịch sử hào hùng của dân tộc".
Pha Đin xưa là thế, hôm nay người dân sinh sống bên đèo đang tiếp tục phát huy truyền thống quê hương cách mạng, chung sức, đồng lòng phát triển kinh tế, xây dựng bản mường giàu đẹp.
