Quận có địa hình tương đối bằng phẳng, có chiều hướng thấp dần từ bắc xuống nam, có đoạn sông Hồng chảy qua với chiều dài 7,51 km, đặc biệt có Hồ Tây với diện tích 5,25 km2 - một danh thắng của Thủ Đô và cả nước. Trong gần năm xây dựng và phát triển, quận Tây Hồ đã đạt được những thành tựu lớn về kinh tế - xã hội, được Nhân dân trên địa bàn và Thành phố ghi nhận và đánh giá cao.
Không chỉ có thế mạnh về kinh tế, giáo dục, hạ tầng,… Quận Tây Hồ còn mang những nét đẹp văn hoá truyền thống, để lại những ấn tượng sâu sắc trước nhân dân và du khách khi nhắc về mảnh đất này. Tính tới thời điểm này, theo Sở Du lịch Hà Nội, trên địa bàn thành phố hiện có trên 140 điểm đến, trong đó 42 điểm du lịch, khu du lịch cấp thành phố đã được công nhận.
Nói đến những giá trị văn hóa truyền thống là nói đến văn hóa vật thể và phi vật thể. Trải qua những thăng trầm của thời gian, trên địa bàn quận Tây Hồ ngày nay còn tồn tại, lưu giữ nhiều di tích lịch sử văn hoá, nét đẹp truyền thống. Nhắc tới Tây Hồ là nhắc đến hồ Tây mênh mang sóng nước gắn với những huyền tích độc đáo, hệ thống di tích dày đặc và cảnh quan nên thơ. Quanh hồ Tây là một vùng trầm tích văn hóa với hơn 20 di tích lịch sử mang dấu ấn đậm nét của Kinh thành Thăng Long ngàn năm văn hiến như: Chùa Trấn Quốc, chùa Kim Liên, chùa Vạn Liên phủ Tây Hồ, đền Đồng Cổ... cùng với những lễ hội đặc sắc và làng nghề truyền thống: Giấy dó Yên Thái, trồng sen và ướp trà sen Quảng An, xôi Phú Thượng, hoa đào Nhật Tân, quất cảnh Tứ Liên, …
Thiên nhiên còn ban tặng cho Tây Hồ nhiều cảnh đẹp, nổi bật là Hồ Tây. Hồ Tây nằm ở phía Tây Bắc thành phố Hà Nội, thuộc quận Tây Hồ. Về cảnh quan, Hồ Tây có nhiều cảnh quan đẹp, thơ mộng, như chùa Trấn Quốc, đền Quán Thánh,... còn Hồ Gươm có nhiều di tích lịch sử, văn hóa nổi tiếng, như đền Ngọc Sơn, tháp Rùa, cầu Thê Húc,... Hồ Tây có vị trí thuận lợi, nằm gần trung tâm thành phố, giao thông thuận tiện. Đây là một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất ở Hà Nội, thu hút hàng triệu lượt khách tham quan mỗi năm. Là hồ nước tự nhiên lớn nhất nội thành Hà Nội, Hồ Tây có nhiều cảnh quan đẹp, thơ mộng, là nơi lý tưởng để thư giãn, nghỉ ngơi và ngắm cảnh. Trên hồ có nhiều đảo nhỏ, trong đó nổi tiếng nhất là đảo Ngọc. Hồ Tây còn có nhiều hoạt động vui chơi giải trí hấp dẫn hay là nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật truyền thống. Về cảnh quan, Hồ Tây có nhiều cảnh quan đẹp, thơ mộng, như chùa Trấn Quốc, đền Quán Thánh,... Ngay cạnh đó là hồ Trúc Bạch với một nét đẹp trầm lắng. Ban đầu, Hồ Trúc Bạch là một phần của hồ Tây. Vào năm 1620, người xưa đã xây dựng một con đê chắn ngang hồ lớn này dưới dạng một bờ kè nhỏ để xúc tiến các hoạt động đánh bắt cá và bị tách ra thành hai hồ. Theo đó, phần phía Tây trở thành hồ Tây, và phần phía Đông trở thành hồ Trúc Bạch.
Nằm ở phía đông hồ Tây là chùa Trấn Quốc tuổi đời hơn 1.500 năm, tổng diện tích hơn 3.000m2, bao gồm vườn tháp, nhà tổ và thượng điện. Đây là ngôi chùa cổ và linh thiêng bậc nhất Hà Nội. Hình ảnh chùa Trấn Quốc hiện lên thể hiện rõ các nét hoạ tiết phương Đông cùng cảnh quan thiên nhiên được sắp xếp dựa theo nguyên tắc và trình tự khắt khe của Phật giáo. Trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, chùa Trấn Quốc hiện nay có tổng diện tích khoảng hơn 3000m2 gồm 3 nếp nhà chính: Thiêu hương, Thượng điện và Tiền đường nối với nhau thành hình chữ Công. Nhà Tiền đường xây theo hướng Tây nằm giữa khuôn viên chùa. Hai bên là Thiêu hương và Thượng điện có hai dãy hành lang nối dài. Đằng sau là ngôi nhà ba gian có mái chồng diêm, sau đó là gác chuông nằm trên trục sảnh đường chính. Bên trái là nhà bia lưu giữ 14 tấm bia mang nhiều giá trị văn hoá, lịch sử và bên phải là nhà tổ. Thế kỷ 18 dưới thời vua Lê Ý Tông, ở phía sau chùa Trấn Quốc được xây thêm rất nhiều tháp. Đến năm 1998, Viện chủ Tổ đình chùa Trấn Quốc là Hòa thượng Kim Cương Tử đã cho xây dựng Bảo Tháp Lục Độ Đài Sen nổi bật giữa vườn tháp cổ. Bảo tháp được đặt đối xứng với cây bồ đề - quà tặng của Tổng thống Ấn Độ Rajendra Prasad trao tặng vào năm 1959 khi ông có chuyến thăm Thủ đô. Với những giá trị lịch sử đồ sộ và nét kiến trúc độc đáo này, năm 1989, chùa Trấn Quốc vinh dự được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hoá cấp quốc gia. Từng là trung tâm Phật giáo của Thăng Long dưới thời Lý - Trần, chùa Trấn Quốc trở thành điểm đến tâm linh hấp dẫn của Thủ đô, thu hút rất đông du khách mỗi năm. Đặc biệt, năm 2016, chùa Trấn Quốc đã lọt vào danh sách 16 ngôi chùa đẹp nhất thế giới do Daily Mail của Anh bình chọn.
Nằm gần hồ Tây còn có Trường THPT Chu Văn An (phường Thụy Khuê, Tây Hồ) tiền thân là Collège du Protectorat (trường Trung học Bảo hộ) do chính quyền Pháp xây dựng năm 1908. Do trường được xây dựng trên đất làng Thụy Khuê (thời Hậu Lê là nơi đặt điện Thụy Chương) ở vùng Kẻ Bưởi, ven hồ Tây, người dân vẫn gọi là trường Bưởi. Đây là một trong những trường phổ thông lâu đời và giàu truyền thống nhất Việt Nam.
Cuối đường Thanh Niên, gần Trường THPT Chu Văn An còn có đền Quán Thánh, thờ Huyền Thiên Trấn Vũ cao gần 4m, nặng 4 tấn - một trong 4 vị thần được lập đền thờ để trấn giữ 4 cửa ngõ thành Thăng Long khi xưa. Theo những ghi chép được tìm thấy trên các văn bia và tài liệu sử sách, đền Quán Thánh được xây dựng vào đầu thời nhà Lý rồi sau đó được trùng tu và cải tạo nhiều lần. Không chỉ có vậy, nơi đây còn chứa đựng nhiều bảo vật lịch sử quý hiếm từ cách đây hơn 3 thế kỷ. Đền Quán Thánh là một trong Thăng Long tứ trấn gồm 4 ngôi đền: Đền Quán Thánh trấn giữ phía Bắc; Đền Kim Liên trấn giữ phía Nam; Đền Voi Phục trấn giữ phía Tây; Đền Bạch Mã trấn giữ phía Đông. Theo những ghi chép được tìm thấy trên các văn bia và tài liệu sử sách, đền Quán Thánh được xây dựng vào đầu thời nhà Lý. Đền được trùng tu và cải tạo nhiều lần vào các năm 1677, 1768, 1838, 1841, 1856, 1893. Đến thời vua Lê Hy Tông, chúa Trịnh Tạc giao cho con là Trịnh Căn di tạo pho tượng Thánh Trấn Vũ và Trấn Vũ Quán. Lúc bấy giờ, nghệ nhân Vũ Công Chấn là người trực tiếp chỉ đạo đúc pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng hun để thay thế cho pho tượng làm bằng gỗ trước đó. Đến năm 1794, dưới thời vua Cảnh Thịnh, Đô đốc Tây Sơn là Lê Văn Ngữ đã cho đúc thêm một chiếc khánh lớn làm bằng đồng để đặt ngay tại chính điện. Trong một lần đi tuần thú Bắc Thành, vua Minh Mạng đã đổi tên đền thành Chân Vũ Quán. Cái tên “Chân Vũ Quán" được tạc lại bằng chữ Hán đặt trên nóc cổng tam quan. Tuy nhiên, bên trong Bái đường vẫn để bức hoành có tên Trấn Vũ Quán. Vua Thiệu Trị đã ghé thăm đền Quán Thánh và ban tặng tiền để đúc vòng vàng đeo lên pho tượng của Thánh Trấn Vũ vào năm 1842. Ngày nay, Đền Quán Thánh vẫn được biết đến với hai tên gọi khác nhau là Đền Quán Thánh và Trấn Vũ Quán. Chữ “Quán" nằm trong cụm từ “Đạo Quán", là nơi thờ tự của Đạo Giáo. Đầu năm 1962, Đền Quán Thánh cùng với chùa Trấn Quốc vinh dự được công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia.
Trong bối cảnh Thành phố Hà Nội đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa, quận Tây Hồ đang tập trung nguồn lực tổ chức thực hiện việc xây dựng các không gian văn hóa sáng tạo, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân, tạo sức hấp dẫn cho quận Tây Hồ, lan tỏa cảm hứng sáng tạo, ý thức bảo tồn văn hóa lịch sử trong mỗi người dân và du khách. Đây cũng là phương thức để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, tăng khả năng thu hút khách du lịch nhằm đưa Tây Hồ trở thành “trung tâm văn hoá, du lịch” của Hà Nội. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hoá này đang bị nhiều đối tượng đe doạ trực tiếp.
Trước hết là thách thức của sự “xâm lăng văn hóa”, phai nhạt, đánh mất bản sắc văn hóa, xói mòn những giá trị truyền thống của dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Toàn cầu hóa đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, sâu sắc không chỉ trong lĩnh vực kinh tế mà thâm nhập vào nhiều lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Về mặt văn hóa, mỗi quốc gia phải đứng trước và luôn luôn phải xử lý mâu thuẫn giữa toàn cầu hóa có xu hướng mạnh, tạo ra các giá trị phổ quát chung với bản sắc văn hóa riêng, độc đáo của dân tộc. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã thúc đẩy quá trình hình thành xã hội thông tin, nền kinh tế số; đồng thời cũng đe dọa đến bản sắc văn hóa của các quốc gia, dân tộc trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Một số nước lớn lợi dụng quá trình toàn cầu hóa để tìm cách truyền bá, thực hiện mưu đồ “bá quyền văn hóa”, làm phai nhạt các giá trị truyền thống của các dân tộc khác. Nhiều nội dung phản giá trị, phản văn hóa, tư tưởng độc hại dễ dàng xâm nhập, làm biến dạng các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống. Đây là một nguy cơ đang hiển hiện và ngày một gia tăng đối với Việt Nam, nhất là những tác động tiêu cực của nó tới thế hệ trẻ. Bên cạnh đó, chúng ta cũng đang gặp những thách thức về việc phai nhạt, đánh mất bản sắc văn hóa, xói mòn những giá trị truyền thống của dân tộc. Vai trò của văn hóa trong xây dựng con người chưa được xác định đúng tầm, còn có chiều hướng nặng về chức năng giải trí. Môi trường văn hóa vẫn bị ô nhiễm bởi các tệ nạn xã hội. Sự chênh lệch về hưởng thụ văn hóa giữa các vùng, miền còn lớn. Nhiều di sản văn hóa quý báu của dân tộc có nguy cơ bị xuống cấp, mai một, thậm chí bị tiêu vong... Trong bối cảnh ngày nay, trên địa bàn Quận Tây Hồ xuất hiện nhiều cơ sở kinh doanh, loại hình giải trí mới, xuất hiện nhiều văn hoá, lối sống mới dẫn đến việc các giá trị văn hoá truyền thống trước nguy cơ bị đe doạ, mai một.
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là một bối cảnh lớn, tác động đến toàn bộ xã hội, trong đó có lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật. Cơ sở dữ liệu lớn (big data) là một yếu tố quan trọng đã, đang và sẽ chi phối sự phát triển của lĩnh vực văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam, trong đó hình thành dữ liệu số hóa về di sản văn hóa sẽ làm thay đổi trong việc bảo tồn, phát huy, quảng bá di sản trong tương lai, giúp ngành điện ảnh và các ngành nghệ thuật khác hoạt động hiệu quả hơn trong các hoạt động quảng bá phim, bán vé, đặt chỗ qua các dịch vụ trực tuyến, thu thập, phân tích dữ liệu công chúng, hình thành thị trường nghệ thuật trực tuyến, cung cấp dịch vụ xem phim trực tuyến,…; Công nghệ thực tế ảo có đóng góp vào việc làm thay đổi cách thức sản xuất phim cũng như thị hiếu của công chúng, hình thành các bảo tàng ảo và những người tham quan, trải nghiệm di sản trực tuyến; trong khi đó, internet kết nối vạn vật sẽ giúp bảo tồn, phát huy, quản lý di sản văn hóa trở nên hiệu quả hơn. Và cuối cùng, in 3D chính là công nghệ đang được ứng dụng rộng rãi nhất, đặc biệt trong lĩnh vực mỹ thuật. Năm 2020, khi dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng toàn thế giới, ứng dụng thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư trở thành một xu thế tất yếu, và được đẩy nhanh ở tất cả các lĩnh vực của đời sống văn hoá, nghệ thuật.
Với tiến trình toàn cầu hóa, nước ta sẽ chịu tác động tiêu cực trên mọi mặt mà các nước trên thế giới gặp phải. Văn hóa của các nước lớn, giàu có, nhất là Mỹ, lan tỏa rộng, tác động sâu đến đời sống văn hóa của nhân dân. Sự tiếp thụ thiếu chọn lọc văn hóa ngoại lai sẽ làm tha hóa văn hóa dân tộc. Tác động tiêu cực của kinh tế thị trường càng làm cho văn hóa biến dạng, nhiều mặt xuống cấp, kéo theo sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống. Lối sống vị kỷ, cá nhân, hành vi bạo lực càng chi phối xã hội. Nhu cầu giải trí qua các hoạt động văn hóa ngày càng tăng, xu hướng kiếm lợi nhuận qua các hoạt động văn hóa ngày càng phát triển, khiến cho văn hóa dần dần buông lơi vai trò giáo dục, định hướng thẩm mỹ. Quan hệ giữa văn hóa và chính trị có nguy cơ bị giãn cách ngày càng xa, do vậy tác động tích cực vốn có của văn hóa vào đời sống xã hội có nguy cơ bị xem nhẹ, giảm sút.
Bên cạnh thời cơ, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng đem đến cho Việt Nam nhiều thách thức trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, đó là những yếu kém về cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin, đặc biệt là nhận thức của những cán bộ làm trong ngành văn hóa nghệ thuật là những cản trở quan trọng trọng việc áp dụng thành tựu của cuộc cách mạng đó. Chúng ta cần lưu ý đến thách thức từ sự bùng nổ về thông tin, truyền thông đi kèm với lànsóng giao thoa, du nhập văn hoá, nghệ thuật với nhiều yếu tố văn hoá, nghệ thuật mới, có mặt tích cựcnhưng cũng không ít những tiêu cực, trong khi trình độ cán bộ và phương tiện kỹ thuật để quản lý những vấn đề mới mẻ này còn hạn chế, dẫn đến sự lúng túng, bị động trong tổ chức thực hiện.
Với những tiềm năng và lợi thế vốn có, sự chung sức, đồng lòng của chính quyền và nhân dân quận Tây Hồ, các nét đẹp văn hoá truyền thông sẽ tiếp tục được lan toả, đúng như “Khát vọng Tây Hồ - Khát vọng Thăng Long”.
