anh hùng dân tộc

Nhà báo, cơ bản như một hành động hướng ngoại, và nhà thơ như một hành động hưởng nội, viết cho đông đảo quần chúng và viết cho riêng mình, viết nhằm vào các hiệu quả trực tiếp, cụ thể và viết để đấy, hoặc rồi bỏ quên... hai định hướng khác nhau ấy lại là một thể thống nhất ở Hồ Chí Minh, tạo nên một bản lĩnh tổng hợp trong danh nhân Hồ Chí Minh.

Ở tư cách danh nhân văn hóa, có thể nói về Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh với nhiều phẩm chất, nhiều khả năng: Kiến thức phong phú, giàu kinh nghiệm trường đời, tinh thông nhiều ngoại ngữ, am hiểu và có sức sáng tạo trên nhiều lĩnh vực: Nhiếp ảnh, hội họa, sân khấu, viết báo, làm văn, làm thơ... Nhưng chúng ta lại biết Hồ Chí Minh đã cương quyết hoặc khéo léo từ chối tất cả, và chỉ nhận về mình nhà báo, nhà cách mạng.

Nhật ký trong tù với chất thơ của tác phẩm và phẩm chất thi sĩ ở tác giả. Xưa nay có văn là có người (cố nhiên phải là kiểu văn chương chân chính). Nhưng có nhiều loại văn.

Trong 14 tháng bị giam giữ và giải tới giải lui qua nhiều huyện thị của tỉnh Quảng Tây; trong hoàn cảnh sinh hoạt rất mực gian khổ của người tù mà nhờ vào hình thức thơ - nhật ký ta được biết, Hồ Chí Minh đã làm 135 bài thơ. Đó là cả một kỷ lục! 

Trước khi viết Ngục trung nhật ký, trong khoảng thời gian 23 năm, Nguyễn Ái Quốc đã là tác giả của Bản yêu sách 8 điểm gửi Hội nghị Versailles (1919); chủ nhiệm và chủ bút Le Paria; tác giả Bản án chế độ thực dân Pháp (1925) cùng trên mười bút ký và truyện ngắn có giá trị văn học cao đăng trên nhiều báo lớn ở Paris vào thập niên đầu 1920. Tất cả đều bằng tiếng Pháp. 

Cẩn trọng, tỉ mỉ lựa chọn từng đường nét, hình ảnh cách điệu là “bí quyết” mà Nghệ nhân Nguyễn Trọng Hà (huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An) tạo nên những bức tượng vĩ nhân, những anh hùng rất sống động. Cũng chính vì thế, dù không được học về điêu khắc hay mỹ thuật nhưng mỗi bức tượng mà ông tạo ra đều là một câu chuyện được kể bằng hình ảnh.