Trong bối cảnh thị trường thực phẩm chức năng ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc quảng cáo các sản phẩm này đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược tiếp thị của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải tất cả quảng cáo đều đúng với bản chất và chất lượng của sản phẩm. Nhiều trường hợp quảng cáo sai sự thật, phóng đại công dụng, thậm chí là lừa dối người tiêu dùng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng không chỉ đối với sức khỏe cộng đồng mà còn đối mặt với những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Luật sư Phạm Văn Thảo, Đoàn Luật sư TP Hà Nội chia sẻ với PV Tạp chí điện tử Nhân lực Nhân tài Việt về vấn đề này:
Phóng viên: Thưa Luật sư Phạm Văn Thảo! Nhiều quảng cáo thực phẩm chức năng hiện nay có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng, ví dụ như quảng cáo sản phẩm có thể chữa bệnh. Theo quy định của pháp luật, việc quảng cáo thực phẩm chức năng như vậy sẽ bị xử phạt ra sao?
Luật sư Phạm Văn Thảo: Pháp luật Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm kiểm soát và xử lý các hành vi quảng cáo sai sự thật, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. Cụ thể, theo khoản 5, 7, 8 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng (cá nhân) và 120-160 triệu đồng (tổ chức) đối với hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 51, điểm b khoản 4 Điều 52, khoản 1 Điều 60, điểm c khoản 1 Điều 61 Nghị định 38/2021/NĐ-CP.
Hình thức xử phạt bổ sung: Tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm từ đến 5 - 7 tháng; tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 - 24 tháng đối với vi phạm quy định tại điểm a khoản 2, điểm b khoản 4, khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP trong trường hợp vi phạm về quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe từ 02 lần trở lên trong thời hạn 6 tháng.
Buộc tháo gỡ, tháo dỡ, xóa quảng cáo hoặc thu hồi sản phẩm báo, tạp chí in quảng cáo; buộc cải chính thông tin đối với hành vi quảng cáo không đúng sự thật hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng.
Nếu hành vi quảng cáo sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội quảng cáo gian dối theo Điều 197 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017): Người nào quảng cáo gian dối về hàng hóa, dịch vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10 - 100 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm.
Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5 - 50 triệu đồng, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 - 5 năm.
Ngoài ra, theo quy định tại Điều 194 Bộ luật Hình sự: Nếu việc quảng cáo liên quan đến thuốc giả, người vi phạm có thể bị truy cứu về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, với mức phạt tù cao nhất lên đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
Phóng viên: Trên các nền tảng mạng xã hội, quảng cáo thực phẩm chức năng thường được đăng tải mà không qua kiểm soát chặt chẽ của các cơ quan chức năng. Thưa luật sự! Theo quy định hiện hành, trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Tiktok… trong việc kiểm soát quảng cáo sai phạm là gì, thưa luật sư?
Luật sư Phạm Văn Thảo: Pháp luật Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm kiểm soát và xử lý các hành vi quảng cáo sai sự thật, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. Cụ thể, theo khoản 5, 7, 8 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 60 - 80 triệu đồng (cá nhân) và 120-160 triệu đồng (tổ chức) đối với hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 51, điểm b khoản 4 Điều 52, khoản 1 Điều 60, điểm c khoản 1 Điều 61 Nghị định 38/2021/NĐ-CP.
Hình thức xử phạt bổ sung: Tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm từ đến 5 - 7 tháng; tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 - 24 tháng đối với vi phạm quy định tại điểm a khoản 2, điểm b khoản 4, khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP trong trường hợp vi phạm về quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe từ 02 lần trở lên trong thời hạn 6 tháng.
Buộc tháo gỡ, tháo dỡ, xóa quảng cáo hoặc thu hồi sản phẩm báo, tạp chí in quảng cáo; buộc cải chính thông tin đối với hành vi quảng cáo không đúng sự thật hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng.
Nếu hành vi quảng cáo sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội quảng cáo gian dối theo Điều 197 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017): Người nào quảng cáo gian dối về hàng hóa, dịch vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10 - 100 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm.
Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5 - 50 triệu đồng, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 - 5 năm.
Ngoài ra, theo quy định tại Điều 194 Bộ luật Hình sự: Nếu việc quảng cáo liên quan đến thuốc giả, người vi phạm có thể bị truy cứu về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, với mức phạt tù cao nhất lên đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
Phóng viên: Thưa luật sư! Trong trường hợp người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi quảng cáo sai sự thật của thực phẩm chức năng, họ có thể yêu cầu đền bù thiệt hại như thế nào theo pháp luật hiện hành?
Luật sư Phạm Văn Thảo: Vấn đề bồi thường thiệt hại (BTTH) cho người tiêu dùng luôn là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm từ xã hội. Theo đó, tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 (BVQLNTD), vấn đề này dần được cụ thể hóa cùng với các cơ chế mới nhằm đảm bảo rằng người tiêu dùng có quyền và khả năng yêu cầu bồi thường khi gặp thiệt hại do hàng hóa không đảm bảo chất lượng. Đây là một bước tiến quan trọng khi tăng cường quyền của người tiêu dùng và xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan để người tiêu dùng nhận được sự bảo vệ tốt hơn và có khả năng đòi bồi thường khi cần thiết.
Theo đó, Điều 608 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định: “Cá nhân, pháp nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng hàng hóa, dịch vụ mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì phải bồi thường”. Cùng với đó, Điều 34 Luật BVQLNTD năm 2023 cũng quy định chủ thể bồi thường thiệt hại do sản phẩm hoặc hàng hóa không đảm bảo chất lượng gây ra là “tổ chức hoặc cá nhân kinh doanh”. Những thiệt hại phải bồi thường sẽ là những thiệt hại khi tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín bị xâm hại được quy định tại Điều 590 và Điều 591 BLDS 2015 và việc bồi thường thiệt hại sẽ được thực hiện theo nguyên tắc “Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời” theo quy định tại Điều 585 BLDS 2015 .
Phóng viên: Luật sư có thể giải thích cho chúng tôi về quy định pháp lý liên quan đến việc cấp phép quảng cáo đối với thực phẩm chức năng? Các sản phẩm này cần phải đáp ứng những yêu cầu gì trước khi được phép quảng cáo?
Luật sư Phạm Văn Thảo: Theo điểm đ khoản 4 Điều 20 Luật Quảng cáo 2012 và Điều 5 Nghị định 181/2013/NĐ‑CP, muốn được cấp phép quảng cáo, thực phẩm chức năng phải đáp ứng đồng thời các điều kiện sau: (1) có chứng nhận đăng ký chất lượng vệ sinh an toàn hoặc Giấy tiếp nhận hồ sơ công bố tiêu chuẩn do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp; (2) nội dung quảng cáo phù hợp với Giấy tiếp nhận bản công bố hợp quy hoặc Giấy xác nhận phù hợp quy định an toàn thực phẩm; (3) thông tin quảng cáo bắt buộc phải thể hiện đầy đủ: tên sản phẩm; tên, địa chỉ tổ chức/cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường; tác dụng chính và tác dụng phụ (nếu có); kèm khuyến cáo “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”. Ngoài ra, quảng cáo không được gây nhầm lẫn sản phẩm là thuốc và khi phát trên báo nói hoặc báo hình, phải được đọc rõ ràng toàn bộ nội dung theo quy định.
Phóng viên: Xin cảm ơn Luật sư Phạm Văn Thảo!
