Các nghiên cứu khoa học quốc tế cho thấy, bụi mịn, đặc biệt là PM2.5, có khả năng xâm nhập sâu vào hệ hô hấp và tuần hoàn. Với kích thước siêu nhỏ, loại bụi này dễ dàng vượt qua hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể, gây phản ứng viêm, làm tổn thương mô phổi và làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, tim mạch cũng như nhiều bệnh mạn tính khác.
Đáng chú ý, một số công trình nghiên cứu quốc tế đã sử dụng phép so sánh mức độ phơi nhiễm bụi mịn với thuốc lá nhằm giúp cộng đồng hình dung rõ hơn mức độ nguy hại của ô nhiễm không khí. Theo cách tiếp cận này, việc tiếp xúc với không khí có nồng độ PM2.5 cao trong một khoảng thời gian nhất định có thể tạo ra gánh nặng sức khỏe tương đương với việc hút một số lượng thuốc lá nhất định. Dù chỉ mang tính tham chiếu khoa học, phép so sánh này cho thấy ô nhiễm không khí không còn là nguy cơ trừu tượng, mà là mối đe dọa cụ thể và hiện hữu.
Những cảnh báo trên không chỉ dừng lại ở nhận định, mà đã được củng cố bằng các dữ liệu quan trắc và nghiên cứu khoa học trong nhiều năm. Các thống kê môi trường cho thấy, tại các đô thị lớn như Hà Nội, nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt xa ngưỡng khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và duy trì ở mức cao trong thời gian dài. Chỉ số chất lượng không khí nhiều thời điểm rơi vào nhóm “xấu” và “rất xấu”, phản ánh áp lực ô nhiễm mang tính thường trực chứ không còn là hiện tượng cục bộ hay ngắn hạn.
Một số nghiên cứu về tác động sức khỏe đã chỉ ra rằng, mức phơi nhiễm PM2.5 kéo dài có mối liên hệ chặt chẽ với tỷ lệ tử vong sớm, gia tăng các bệnh lý hô hấp và tim mạch, đồng thời làm suy giảm tuổi thọ trung bình của người dân đô thị. Không chỉ gây tổn hại về y tế, ô nhiễm không khí còn kéo theo những hệ lụy kinh tế – xã hội đáng kể, từ chi phí điều trị bệnh tật đến suy giảm năng suất lao động và chất lượng sống.
Ở góc độ y học, tác động của không khí ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng đối với các nhóm dễ bị tổn thương. Khi kết hợp với điều kiện thời tiết bất lợi, hệ hô hấp phải chịu áp lực lớn hơn, làm tăng nguy cơ tái phát và diễn tiến nặng của các bệnh nền. Điều này cho thấy ô nhiễm không khí không chỉ là vấn đề môi trường, mà đã trở thành thách thức lớn đối với y tế cộng đồng.
Từ góc nhìn chính sách, ô nhiễm không khí không còn là vấn đề môi trường thuần túy mà đã trở thành thách thức nghiêm trọng về y tế công cộng và phát triển bền vững. Những cảnh báo khoa học cho thấy chi phí mà xã hội phải gánh chịu không chỉ là chi phí xử lý ô nhiễm, mà còn là gánh nặng điều trị bệnh tật, suy giảm năng suất lao động và chất lượng sống của người dân.
Ô nhiễm không khí là “mối nguy thầm lặng”, không gây tác động tức thì như thiên tai, nhưng để lại hệ lụy lâu dài và sâu rộng. Những cảnh báo từ giới khoa học cho thấy đã đến lúc cần nhìn nhận nghiêm túc hơn về vấn đề này, coi bảo vệ không khí cũng chính là bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nền tảng phát triển bền vững của xã hội.
