Chủ trương sắp xếp lại bộ máy hành chính các cấp, nhất là việc bỏ cấp quận, huyện, chuyển bộ máy hành chính cấp cơ sở thành hai cấp, sáp nhập và tinh giản tổ chức để hoạt động hiệu quả hơn, là một chủ trương lớn, đúng đắn của Trung ương. Chủ trương này đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi trong xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn những ý kiến băn khoăn, cần được lắng nghe và suy ngẫm.
Ví dụ, việc xóa bỏ các thành phố trực thuộc tỉnh có thể ảnh hưởng tới những giá trị văn hóa, truyền thống, lịch sử của cộng đồng dân cư. Thay vì xóa bỏ, có thể chuyển các thành phố này thành đơn vị hành chính cấp cơ sở. Giải pháp này không làm thay đổi mô hình chính quyền hai cấp, nhưng vẫn bảo tồn được các giá trị cốt lõi gắn liền với tên gọi và lịch sử của các địa phương ấy. Các thành phố như Hội An, Hạ Long, hay Đà Lạt... đều là những địa danh đặc biệt, gắn liền với giá trị lịch sử, văn hóa và quá trình phát triển của cộng đồng dân cư. Một số còn là di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận và bảo tồn. Do đó, nhiều ý kiến cho rằng cần giữ nguyên đơn vị hành chính mang tên thành phố này là hợp lý và có cơ sở. Các cơ quan chức năng và lãnh đạo nên lắng nghe, tham khảo ý kiến nhân dân.
Một vấn đề khác là sự khác biệt giữa xã và phường khi tiến hành sáp nhập. Cụm dân cư ở xã và phường có đặc điểm khác nhau về thành phần dân cư, nghề nghiệp, điều kiện sinh hoạt và trình độ phát triển. Khi sáp nhập, nhiều xã trở thành phường và ngược lại, nhưng lại không đáp ứng đầy đủ tiêu chí đặc thù của từng loại hình. Tất nhiên, trong quá trình sắp xếp và thích nghi, các cấp chính quyền địa phương sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp để “vừa chạy, vừa xếp hang”, đảm bảo hiệu quả công việc, nhanh chóng ổn định đời sống cán bộ và nhân dân tại đơn vị hành chính mới. Dù vậy, vẫn còn những lo lắng: liệu chúng ta có đang làm quá gấp, có đốt cháy giai đoạn, đã lường hết các đặc thù và khó khăn của từng địa phương chưa? Những trăn trở này thể hiện trách nhiệm và sự quan tâm của nhân dân, cán bộ và cần được hoan nghênh, tiếp thu.
Một vấn đề được nhiều cán bộ, nhân dân và chuyên gia quan tâm là hiệu quả hoạt động của các đơn vị hành chính sau sáp nhập. Bản thân việc tinh gọn bộ máy có thể tạo ra hiệu ứng tích cực nhất định. Tuy nhiên, nếu chỉ đơn thuần thay đổi về mặt cơ học mà không đổi mới con người, mô hình hoạt động, phương pháp làm việc thì sẽ rất khó tạo ra sự thay đổi về chất. Chúng ta cần một kế hoạch phát triển, đào tạo lại đội ngũ cán bộ theo hướng tinh gọn, hiệu quả, nâng cao chất lượng quản trị của toàn hệ thống. Đồng thời, phải xây dựng mô hình hoạt động mới, sát thực tế, phù hợp yêu cầu nhiệm vụ và đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao từ cuộc sống.
Xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho hệ thống quản trị quốc gia là nhiệm vụ thường xuyên, cấp bách, đặc biệt trong bối cảnh sắp xếp lại bộ máy hành chính để chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới. Điều này đồng thời đòi hỏi phải cải cách hệ thống giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học. Những nỗ lực cải cách trong thời gian qua là đáng ghi nhận, nhưng chưa đủ. Thực tế là chúng ta đang thiếu cán bộ giỏi, có tâm và có tầm, trong khi lại thừa cán bộ không đủ năng lực. Đây chính là lý do cấp thiết để sắp xếp lại bộ máy hành chính và tổ chức cán bộ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.
Nguồn nhân lực cho hệ thống quản trị không chỉ được đào tạo trong nhà trường mà cần được rèn luyện qua thực tiễn công tác, nhiệm vụ, và cả trong cuộc sống. Vì vậy, ngoài đào tạo chính quy, cần đầu tư bài bản cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tại nơi công tác. Sau sáp nhập, địa bàn hoạt động, lĩnh vực và nhiệm vụ của từng cán bộ sẽ mở rộng hơn, đòi hỏi đội ngũ phải giỏi hơn, đa năng hơn và làm việc hiệu quả hơn. Do đó, cần có kế hoạch bổ sung kiến thức thực tế, tổ chức đào tạo tại chỗ, đặc biệt cho cán bộ cấp cơ sở, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới.
GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ, Chủ tịch Viện Công nghệ VinIT cùng các cộng sự
Một khía cạnh khác cần chú ý là sự phối hợp giữa các đơn vị hành chính sau sáp nhập. Hệ thống mới, với nguồn lực và kỳ vọng mới, cần sự phối hợp, điều hành nhịp nhàng và hiệu quả. Cần tránh hình thành các điểm nghẽn, ách tắc trong quá trình triển khai. Ví dụ, khi bỏ cấp quận, huyện, một phần chức năng có thể chuyển xuống cấp xã, phường, phần khác lên cấp tỉnh, thành phố. Nhưng không vì thế mà hình thành các cơ quan trung gian mới, tái lập các cấp trung gian đã được loại bỏ. Nếu không, hiệu quả tinh giản sẽ không đạt được như mong đợi. Bên cạnh đó, vấn đề đoàn kết nội bộ trong đơn vị hành chính mới cũng rất quan trọng. Ngay từ đầu, cần tính tới các yếu tố vùng miền, đại diện địa phương, năng lực cụ thể của từng cán bộ để bố trí nhân sự phù hợp. Kiên quyết không để những cán bộ có biểu hiện lợi ích nhóm, gây mất đoàn kết nội bộ tiếp tục tham gia bộ máy sau sáp nhập. Thay vào đó, cần tạo điều kiện và bồi dưỡng cho cán bộ trẻ, có tâm huyết, trong sáng, sẵn sàng cống hiến vì công việc chung.
Cuối cùng là hợp tác để cùng phát triển. Bộ máy mới cần được bổ sung nguồn lực, tư duy và cách tiếp cận mới. Cần tận dụng cơ hội hợp tác giữa các địa phương, giữa các vùng và cả quốc tế để tạo ra động lực phát triển. Cán bộ cấp cơ sở nên chủ động học hỏi kinh nghiệm, mạnh dạn đề xuất và sáng tạo trong hợp tác. Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, cạnh tranh toàn cầu và cách mạng công nghiệp 4.0, đội ngũ cán bộ hành chính càng phải nhạy bén, năng động, có tầm nhìn và tinh thần phục vụ nhân dân một cách tận tụy, chuyên nghiệp. Tôi kỳ vọng vào một bộ máy hành chính hiện đại, tinh gọn, hiệu quả - vì đất nước, vì nhân dân./.
GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ,
Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam,
Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam,
Chủ tịch Viện Công nghệ VinIT.
