Ở Hà Nội, khi nhắc đến những con phố nổi tiếng như: Trần Phú, Chu Văn An, Bà Triệu hay Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo, Trần Phú, Lý Thái Tổ, Lê Thánh Tông... nhiều người sẽ nghĩ ngay đến những hàng cây sấu cổ thụ. Sấu không đơn thuần là một loại cây mà còn là cả trời kỷ niệm của bao thế hệ, từ thuở hồn nhiên cắp sách đến trường cho tới lúc tóc đã lấm tấm hoa râm.
Sấu là loại cây thật đặc biệt. Ngay từ tháng 4, khi mà cái nắng mùa hè bắt đầu xuất hiện thì trên những tán cây sum xuê, xanh mướt bắt đầu xuất hiện những chùm hoa trắng tinh khôi, tỏa mùi hương nhè nhẹ. Tuổi thơ của tôi đã từ lâu gắn liền với những hàng sấu trên những con đường thân quen như Chu Văn An, Trần Phú, Điện Biên Phủ... Ngày đó chúng tôi những đứa trẻ hay lang thang ở những con phố này, nhiều khi chỉ cần nhắc đến tên thôi là đã biết ở đó có cái gì, thí dụ như cứ nhắc tới phố Trần Phú hay Chu Văn An, Bà Triệu hay Phan Đình Phùng là biết ở đó có Sấu, nhiều khi chúng tôi còn gọi những cái phố đó là “phố Sấu”. Và đó cũng là những con phố gắn liền với những kỷ niệm về loài hoa này.
Tôi không biết trên những con phố vắng lặng tỏa bóng mát đó, những cây sấu đã được trồng từ bao giờ ? Chỉ biết rằng từ khi tôi sinh ra và lớn lên ở Hà nội đã thấy nó luôn đứng sừng sững thành hàng thẳng tắp dọc hai bên đường, tôi yêu nó lắm và coi chúng như những người bạn thân quen của mình hàng ngày. Năm nào cũng vậy cứ vào dịp này, “đến hẹn lại lên” những hàng sấu đó lại đến mùa rụng lá. Những con đường xào xạc lá vàng rơi được phủ kín một màu vàng ruộm.
Một vẻ đẹp tuyệt vời có thể nói rằng không ở đâu có, mà những người nào mới đến đây không biết, thoạt đầu cứ tưởng rằng Hà nội đang chuẩn bị bước vào một mùa thu. Khi những chiếc lá vàng cuối cùng rụng xuống mặt đường với cái nắng chói chang đầu hạ xuyên qua những vòm cây cổ thụ, báo hiệu một mùa hè sắp đến thì cũng là lúc những cây sấu già nua đâm chồi nảy lộc, những búp lá non xanh biếc trên ngọn cây đung đưa trong gió và cũng là lúc người ta nhìn thấy những bông hoa sấu trắng muốt rộ nở, những bông hoa nhỏ li ti, khoe sắc đua hương... Mùa hoa sấu đã về trên những con phố đẹp nhất của Hà nội, ban ngày với cuộc sống hối hả của nơi kinh kỳ phố thị, người ta thường không để ý đến nó và nhiều khi lãng quên... Nhưng về đêm khi đi qua, người ta bỗng bất chợt ngửi thấy một mùi hương thơm lạ mà quen, nhè nhẹ thoảng qua trong gió, một cảm giác như muốn trùng lại ở trong lòng bởi những ký ức xa xôi ngày thơ bé bỗng nhiên lại dội về... Mùi hoa sấu, một mùi hương mộc mạc và giản dị, hoa sấu bé nhỏ, có màu trắng đục luôn toát lên mùi hương thơm quyến rũ và kiêu kỳ làm cho người ta gợi nhớ đến những năm tháng của tuổi học trò.
Mùa hoa sấu về, nhất là về đêm, khi đi qua những con phố đó người ta mới thực sự cảm nhận được hết cái hương vị chua chua của nó. Một mùi hương dễ chịu, làm cho người ta thư giãn và hình như gần gũi với thiên nhiên hơn. Mùa hoa sấu về, bọn con gái vẫn thường mải mê chăm chỉ nhặt từng cành hoa sấu nhỏ li ti rụng xuống và xâu thành một chuỗi dài đeo vào cổ, vào tay trông rất ngộ nghĩnh. Hay chúng nó còn lấy lá sấu non để ăn cùng với muối ớt. Lớn chút nữa, chúng tôi thường thích nhất là được đi dạo trên những con phố đó vào buổi tối, khi bất chợt có những cơn gió thổi làm cho từng cơn mưa hoa rắc xuống đầu, một mùi hương thanh mát mà tinh khiết dễ chịu thoảng qua... Hoa sấu, một loài hoa mộc mạc đã gắn liền với tuổi thơ, tâm hồn của tôi và Hà nội, nó không bao giờ mờ phai trong ký ức của tôi.
Với người Hà Nội, quả sấu được chấp nhận cho góp mặt trong văn hóa ẩm thực với nhiều thực đơn từ hè sang thu. Dù có rất nhiều loại quả có thể tạo vị chua cho món ăn nhưng sấu vẫn luôn được ưa chuộng vì có hương vị rất riêng.
“Đơn giản nhất là nước rau muống luộc đánh sấu. Nước mắm dầm sấu chấm cũng rất mềm và ngon miệng. Ngoài ra, muốn cải thiện thì có món vịt om sấu cũng rất ngon...”
Vào mùa thay lá, những cây sấu còn đem đến cho người dân Thủ đô những con đường lá ngập tràn sắc vàng lãng mạn. Chỉ cần có một làn gió khẽ thôi qua sẽ tạo nên một cơn mưa lá như thể hiện trọn vẹn nét bình yên, dịu dàng của Hà Nội khi mùa lá rụng.
Sẽ không quá khi nói rằng, sấu là món quà thiên nhiên quý giá mà đất trời đã ban tặng cho mảnh đất ngàn năm. Chỉ với một quả sấu, hai mùa đáng nhớ nhất Hà Nội là mùa hè và mùa thu sẽ hiện lên một cách chân thực. Khi những hàng sấu trên các tuyến phố như Phan Đình Phùng, Trần Phú, Trần Hưng Đạo...bắt đầu trút lá vàng, cùng lúc những trái sấu đã chuyển sang màu vàng ruộm là khi đó báo hiệu Hà Nội vào thu.
