Một người Mỹ… không phải kiểu Mỹ
Khói trắng đã xuất hiện trên ống khói Nhà nguyện Sistine trong ngày thứ hai diễn ra Mật nghị Hồng y bầu người kế nhiệm Giáo hoàng Francis. Lần đầu tiên trong lịch sử, một Hồng y người Mỹ trở thành Giáo hoàng lãnh đạo 1,4 tỷ tín đồ Công giáo.
Hồng y Robert Francis Prevost, 69 tuổi, sau đó xuất hiện trên ban công Vương cung Thánh đường Thánh Peter, ra mắt toàn thể tín đồ với tư cách là Giáo hoàng Leo XIV.
Sinh ra tại Chicago, Tuy nhiên, những gì tạo nên con người Leo XIV lại ít liên quan đến nước Mỹ như người ta thường hình dung. Không phải là một nhà thần học nổi danh, không nổi bật trên chính trường tôn giáo, và cũng không sở hữu chất "Mỹ mạnh mẽ" thường gắn với chủ nghĩa lãnh đạo phương Tây, Leo XIV từng dành hàng chục năm làm nhà truyền giáo ở Peru, sống giữa những cộng đồng nghèo, xa trung tâm quyền lực của Vatican.
Chính quá trình này đã tôi luyện nơi ông một tinh thần mục vụ giản dị, khiêm nhường – đối lập hoàn toàn với hình ảnh Mỹ tự tin, hùng biện và quyết đoán. Khi còn là Giám mục tại Chiclayo (Peru), ông không giảng những bài kinh rầm rộ, mà là người gõ cửa từng gia đình, sống trong các khu phố nghèo, ăn cùng, làm cùng người dân. Phong cách lãnh đạo đó khiến ông trở thành gương mặt được Giáo hoàng Francis đặc biệt tin tưởng và bổ nhiệm vào vị trí Tổng trưởng Thánh bộ Giám mục – một cơ quan trung tâm nhưng rất kín tiếng, nơi quyết định nhân sự giám mục toàn cầu.
Tờ La Repubblica của Italy đã đặt biệt danh cho ông là "người Mỹ ít mang chất Mỹ nhất" – không nhằm hạ thấp ông, mà để mô tả chính xác lựa chọn mà Vatican đang gửi gắm: một nhân vật ôn hòa, không phô trương, đầy hiểu biết về nội bộ Giáo hội, và đủ tinh tế để hàn gắn những chia rẽ âm thầm bên trong Giáo triều.
Sự lựa chọn chiến lược giữa thời đại chia rẽ
Việc Vatican chọn Leo XIV trong thời điểm hiện tại không chỉ mang tính biểu tượng, mà là một chiến lược chính trị - tôn giáo khôn khéo. Trong những năm gần đây, Giáo hội Công giáo toàn cầu đang đối mặt với loạt khủng hoảng: từ những tranh cãi nội bộ về thần học, vai trò phụ nữ, người đồng tính, cho đến những bê bối tài chính, giảm sút tín đồ tại châu Âu, và áp lực hội nhập từ thế giới hiện đại. Giữa những dòng chảy ấy, việc chọn một vị Giáo hoàng trẻ trung, quyết liệt hay “phá cách” có thể khiến tình hình thêm chia rẽ. Còn một người quá bảo thủ sẽ làm chậm lại đà cải tổ đang diễn ra dưới thời Francis.
Leo XIV chính là lựa chọn cân bằng nhất. Ông có nền tảng giáo luật vững chắc để làm yên lòng giới bảo thủ, nhưng lại mang tinh thần mục vụ cởi mở mà thế hệ trẻ yêu cầu. Ông không ồn ào cải cách, nhưng lại có thẩm quyền hành chính sâu rộng – đã từng trực tiếp phê duyệt nhiều quyết định cải tổ quan trọng về nhân sự. Ông hiểu Vatican từ bên trong, hiểu thách thức từ bên ngoài, và quan trọng nhất: không đại diện cho một phe nào cả. Với giới quan sát, ông là người đủ lặng để lắng nghe, đủ sâu để xử lý, và đủ vững để dẫn dắt.
Việc ông chọn thông điệp hòa bình, tình yêu và đoàn kết trong bài phát biểu đầu tiên – thay vì đưa ra định hướng cải cách ngay lập tức – là lời khẳng định về sự tiếp nối. Triều đại của ông không khởi đầu bằng cách tạo ra sự tách biệt, mà bằng cách nối lại các mạch đối thoại đang đứt gãy giữa các nhóm trong Giáo hội, cũng như giữa Vatican với thế giới thế tục đang ngày càng hoài nghi.
