Tại phiên thảo luận của Quốc hội (ngày 30/10), Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân - đại biểu Quốc hội đoàn TP.HCM đã nêu ý kiến việc nâng tuổi nghỉ hưu của người lao động lên 65 thay vì 59 như hiện nay là bước đi cần thiết nhằm bảo đảm nguồn nhân lực lâu dài, đồng thời ứng phó với nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí và tình trạng suy giảm lực lượng lao động trong tương lai.
Ông Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, ở thơi điểm hiện tại, Việt Nam đang đối mặt với hai thách thức lớn là dân số già hóa nhanh và nhu cầu duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trong 20 năm tới. Một số quốc gia từng có tốc độ tăng trưởng ấn tượng như Hàn Quốc hay Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với vấn đề tương tự.
Hàn Quốc là quốc gia dù sở hữu quỹ hưu trí lớn thứ ba thế giới, vẫn đưa ra dự báo có thể cạn kiệt dòng tiền này vào năm 2055, còn Trung Quốc có thể hết quỹ vào năm 2035 khi số người về hưu tăng thêm 100 triệu. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là mức sinh thấp kéo dài khiến số người lao động giảm, trong khi số người già tăng nhanh.
Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, nếu không có những cải cách kịp thời, Việt Nam cũng sẽ phải đối mặt với nguy cơ tương tự vào khoảng năm 2070. Khi đó, lương hưu có nguy cơ giảm mạnh, thậm chí nhiều người nghỉ hưu rơi vào nhóm thu nhập thấp như trường hợp của Hàn Quốc, nơi có đến 40% người hưởng lương hưu bị xếp vào diện tương đối nghèo. Do đó, ông đề nghị cần phải xây dựng sớm một đề án cải cách toàn diện hệ thống bảo hiểm xã hội, đảm bảo người lao động sau khi nghỉ hưu vẫn có cuộc sống ổn định, tương xứng với sự phát triển của đất nước.
Đồng thời, ông cũng phân tích, việc duy trì tốc độ tăng trưởng GDP 10% mỗi năm là hoàn toàn khả thi nếu năng suất lao động được nâng cao và quy mô lao động không suy giảm. Trong giai đoạn 2021–2025, năng suất lao động dự kiến tăng khoảng 5,1% mỗi năm, nhưng quy mô lực lượng lao động chỉ tăng 1,14%.
Sau năm 2025, khi số người trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và bắt đầu giảm, Việt Nam có thể đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực, kéo tốc độ tăng trưởng thực tế xuống còn 7–8% mỗi năm. Nếu quy định tăng tuổi nghỉ hưu lên 65 sẽ là giải pháp giúp duy trì quy mô lực lượng lao động, mang lại thêm khoảng hơn 5 triệu lao động mỗi năm – tương đương dân số của một quốc gia phát triển như Phần Lan hay Na Uy.
Hiện nay, tuổi nghỉ hưu trung bình ở Việt Nam của nam giới là 59 và nữ giới là 54. Theo lộ trình, đến năm 2028 nam giới sẽ nghỉ hưu ở tuổi 62 và đến năm 2035 nữ giới sẽ nghỉ hưu ở tuổi 60. Tuy nhiên, nếu tiếp tục điều chỉnh dần lên 65 tuổi trong 10 năm tới, Việt Nam sẽ có thêm nguồn nhân lực đáng kể để phục vụ tăng trưởng mà không cần phụ thuộc vào lợi thế dân số trẻ như trước đây.
Bên cạnh việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu cũng phải đẩy mạnh các giải pháp nâng cao năng suất lao động, đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số và đặc biệt là chính sách dân số phù hợp để nâng mức sinh lên 2,1 con/phụ nữ trước năm 2035.
Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, việc nâng tuổi nghỉ hưu không chỉ là vấn đề hành chính hay con số trong chính sách lao động, mà là quyết định mang tính chiến lược quốc gia. Điều này giúp Việt Nam chủ động chuẩn bị cho tương lai dân số già, bảo đảm cân bằng quỹ hưu trí, duy trì nguồn lực phát triển và hướng tới một nền kinh tế bền vững, nơi người lao động sau khi cống hiến có thể an tâm tận hưởng tuổi già trong sự ổn định và tôn trọng./.
