Miên man Quy Hòa
Tôi trở lại Ghềnh Ráng (Quy Nhơn, Bình Định) vào một chiều cuối năm sau mười năm đến thăm nơi đây, những cơn gió thổi trễ nải trên triền đồi, những hàng cây vi vu gọi gió như lời mời gọi một gã lãng du phương xa dừng chân ghé lại để miên man với sóng, với gió và cả những câu chuyện về đời, về người nơi này.
Ghềnh Ráng, Quy Hòa giờ đã là một quần thể kiến trúc tuyệt mỹ, bởi một phần là sự tạo tác của tạo hóa, một phần nữa bởi bàn tay của những con người yêu vùng đất này. Núi ôm vây lấy thung lũng xanh, hình nửa vầng trăng như tình yêu của một người thiếu nữ. Đứng từ trên Ghềnh Ráng nhìn xa xa thấp thoáng sau những tàng cây là biển xanh sóng trắng vỗ êm ả những âm điệu dạt dào của đại dương, những rặng liễu vi vút với gió đã hàng trăm năm vẫn hát giọng trầm bổng của niềm hoang dã, để những ai dẫu nặng lòng tục lụy cũng được thanh thoát.
Chẳng trách gì khi Thi sĩ Hàn Mặc Tử khi có một quãng đời đau ở trại phong Quy Hòa, hồn thi sỹ đã được khuây khỏa với với núi rừng, với biển xanh mênh mông, với cát vàng, và con dốc thường lặng lẽ xưa kia lên mộ người thi sỹ tài hoa bạc mệnh được mang tên dốc “Mộng Cầm”. Chẳng biết ai đã đặt tên cho con dốc nhỏ mà mỗi lần bước lên đồi thi nhân người ta phải cúi đầu, như một sự cảm thông với chàng thi sỹ bao lần đắm đuối trong tâm hồn của mỗi khách lãng du.
Mộ Hàn Mặc Tử được cải táng ra đồi Ghềnh Ráng ngày 13/2/1959. Có lẽ không một ai tới nơi đây mà không dừng chân một phút, thắp một nén hương thơm trước mộ phần của chàng thi nhân muốn làm bạn cùng trăng gió.
Tôi lặng lẽ lên đồi thi nhân, thấy có điều gì chao chát khi gió và sóng vỗ miên man dưới mộ phần. Bây giờ làng phong Quy Hòa không còn u ám nữa, trại phong đã được quy hoạch để phục vụ du lịch cho du khách và cho cả những con người có chút hồn thơ muốn tìm hiểu về thân thế và sự nhiệp của Hàn Mạc Tử. Tất cả cứ lặng lẽ bừng sinh sau những đau thương thủa ấy, như giọt nắng mai chầm chậm lên mỗi sớm, để đánh thức nhiều thổn thức của con người.
Theo vết kỷ niệm của mình trước đây đã một lần đến, tôi men theo con đường bê tông rộng phẳng được mở từ nhiều năm về trước, nối liền đồi Thi nhân với Quy Hòa. Tôi đến viếng ngôi mộ nằm khuất sau những rặng cây hoa sữa đang nồng hương từ những chùm hoa trắng xóa, là nơi an nghỉ đầu tiên của Hàn thi sĩ. Trước đây khi tôi đến lần đầu, Quy Hòa còn hoang sơ và yên tĩnh, không ngờ rằng bây giờ nơi này cơ ngơi lại bề thế, cuộc sống có nhiều đổi thay đến như vậy. Bên khe suối nhỏ, những bông hoa còn tươi được thả xuống, cứ mải miết trôi theo dòng như một chút trầm tư mặc niệm cho nhiều người đã nằm xuống tại nơi đây thay thế cho sự bừng sinh của cuộc sống mới...
Những bức tượng các danh nhân trầm ngâm bên những lối đi yên bình, dưới những rặng dương liễu tha thướt nằm bên bãi tắm đã được quy hoạch. Phòng lưu niệm nhà thơ bạc mệnh họ Hàn yên ắng, đây cũng chính là nơi nhà thơ trút hơi thở cuối cùng. Thắp một nén nhanh thơm trên bàn thờ thi sỹ, tôi lặng yên đứng nhìn tất cả những gì thân thiết nhất của ông, lật từng trang cuốn sổ lưu niệm ghi lại những cảm tưởng của du khách khi đến đây, và thấy rằng còn nhiều lắm những người yêu thơ ông, cảm thơ ông.
Giờ đây người xưa đã nằm bên Khe Nước Ngọc, và khi quay lại nơi đây, tôi mới hay mình phải bước lên cầu qua Khe Nước Ngọc để lên cùng thi sĩ ngắm toàn bộ thành phố biển Quy Nhơn này. Chiều trên đồi thi nhân, tôi lặng lẽ thắp thêm những nén hương, lặng lẽ nhìn những cuộn khói bay vòng lãng đãng tỏa trên mộ chí, thương cho thân phận con người.
Người còn lại ở bên đồi thi nhân
Chiều trên Ghềnh Ráng êm ả, nhưng du khách bách bộ trong khuôn viên ghềnh ráng đều trầm trồ trước những bức tranh, những tuyệt phẩm thơ Hàn được tạo tác bằng bút lửa của Dzũ Kha. Lúc tôi đến, ông đang dở tay chăm chút cho mấy chậu tiểu cảnh, cho bầy cá ăn trong một cái hồ nhỏ ngay bên cạnh lều thơ. Căn lều thơ bằng cỏ bé nhỏ của ông trước đây nằm cạnh bên mộ Hàn, mà như lời ông nói để mỗi tối trăng lên ông lại được trầm ngâm bên Hàn mà ngắm đất trời, biển xanh mênh mông của thung lũng Quy Nhơn.
Ông vẫn thế, mái tóc dài hơi xoăn thả ngang vai, và luôn cởi mở với mọi người. Mọi người đến đây cũng không phải ai cũng biết rằng đã ba mươi lăm năm qua, lúc nào ông cũng bên cạnh ngôi mộ, nhang khói ngày ngày cho Hàn Mặc Tử.
Khoảng trống giữa lều trang trọng đặt bài vị thi nhân được ông trân trọng dành riêng cho người mà mình ngưỡng mộ. Phía trên bàn thờ tấm ảnh Hàn Mặc Tử mang kính được đặt ở giữa, có lư hương đang nghi ngút khói, bên phải là ảnh Mộng Cầm mất năm 2007, bên trái là ảnh Mai Đình mất năm 1999.
Nếu không biết, mọi người sẽ nhầm ngay Dzũ Kha là một người họ hàng thân thiết nên mới hết lòng nhang khói, phụng thờ hằng ngày không kể những ngày giỗ hay sinh nhật của Hàn Mặc Tử cũng đều được ông tưởng nhớ. Ngoài ra còn một khung ảnh khổ lớn lưu giữ hình ảnh những người con gái đã từng xuất hiện trong đời nhà thơ như nàng Thương Thương, Ngọc Sương, Kim Cúc…
Ông thuộc hầu hết thơ Hàn Mặc Tử, những bài thơ đọc ngược đọc xuôi, những tìm tòi, thu thập thơ và biên tập trọn vẹn lại thành nhiều cuốn sách tự làm. Ông như một tri âm, tri kỷ của Hàn Mặc Tử mặc dù một kẻ ở dương thế còn một người đã ở nơi cửu tuyền. Mặc dù như ông nói: “Tôi cũng chỉ như bao người yêu thơ Hàn mà thôi! Mọi người cứ nói tôi là học trò của họ Hàn, nên mới yêu thơ, mới ngày ngày nhang khói cho thầy theo đúng đạo học! Nhưng thú thật tôi chỉ là một gã ‘khùng’ si mê với thơ Hàn…”.
Bây giờ nghệ thuật bút lửa của Dzũ Kha đã rất nổi tiếng, phổ biến đối với những ai yêu nghệ thuật thư pháp trong nước. Mọi người đều thích thú khi những dòng chữ cháy xém vì lửa và nực nồng hương vị sống đuợc biểu diễn bằng đôi bàn tay tài hoa của Dzũ Kha. Và đã có những chàng trai trẻ đã tìm đến ông và lĩnh hội môn nghệ thuật mới mẻ này.
Với cây bút lửa trên tay, từng tia sáng nhỏ tóe ra từ đầu một thanh gỗ ngắn gắn kim loại cùng đôi tay tài hoa của người từng tốt nghiệp trường Đại học Mỹ thuật, những bài thơ bất tử của Hàn lần lượt hiện lên trên những tấm gỗ thông lấy từ Ghềnh Ráng.
Nhìn ông cặm cụi ngồi viết từng câu thơ, nhất loạt đều là thơ Hàn, nghiêng mái tóc xõa vai và chầm chậm từng khói thuốc bay lên, dễ cảm nhận được nỗi niềm của ông như trút hết vào từng câu từng chữ. Miệt mài, cặm cụi, tỉ mẩn, tay cầm cây bút lửa chép thơ, ông chẳng còn biết đến những người khách đứng vây quanh đang trầm trồ thán phục. Và rồi bất chợt, Dzũ Kha ngâm nga những vần thơ đang viết… Mặc dù có rất nhiều sản phẩm làm sẵn lúc rảnh rỗi, mặc dù trong lều thơ này của ông có tới ba cô cậu học trò vì niềm đam mê bút lửa và thơ Hàn giúp việc, nhưng nếu khách yêu cầu, ông có thể ngừng ngay tất cả mọi việc dở dang để ngồi viết.
Có lẽ vì tình yêu đối với thi sĩ Hàn Mạc Tử quá lớn khiến cho ông quên đi những khó khăn, vất vả của cuộc sống đời thường. Hàng ngày, cứ đúng 5h sáng, ông mở cửa lều thơ đón tất cả những du khách yêu mến ghé thăm, du khách nào đến đây cũng được ông đón tiếp rất nồng hậu. Căn lều thơ chật hẹp nhưng tấm lòng của người nghệ sĩ nghèo lại rộng mở. Ông đã tự nguyện làm một người hướng dẫn viên nhiệt tình và đầy tâm huyết cho du khách khi đến đồi Thi Nhân...
Bất kỳ ai đã từng gặp ông, đều cảm nhận được ở ông niềm say mê thơ Hàn đến độ mê dại của Dzũ Kha. Mỗi khi bắt gặp được khách tâm giao, bất kể già hay trẻ, nam hay nữ muốn trò chuyện, bàn luận về thơ, về đời Hàn Mạc Tử là ông có thể dốc bầu tâm sự thâu đêm, suốt sáng. Tình yêu ấy không xuất phát từ lợi ích cá nhân hay bất kỳ một mưu cầu nào khác mà đơn giản chỉ là sự đồng điệu tâm hồn giữa một thi nhân và một người nghệ sĩ mà thôi.
Ngày nắng cũng như mưa, Dzũ Kha vẫn cần mẫn với công việc của mình. Những lúc đông khách ông trở thành người hướng dẫn say sưa. Những lúc vắng vẻ ông lại miệt mài với công việc. Không màng danh vọng cao xa, chấp nhận là một nghệ sĩ nghèo để được sống với niềm đam mê của mình với một lời giải thích hết sức đơn giản: “Tôi dựng lều cỏ, đọc thơ Hàn, lưu “bút lửa” thơ Hàn để người đời nhớ đến Hàn Mạc Tử. Đơn giản chỉ vì tôi yêu Hàn Mạc Tử...”.
Dzũ Kha còn được xem là người đang sưu tầm và lưu giữ đầy đủ nhất các di cảo của thi nhân Hàn Mạc Tử. Tại căn phòng lưu niệm ghi dấu tên tuổi của những người bạn đã chăm sóc Hàn Mạc Tử trong những giờ phút cuối cùng, người ta thấy có tên của rất nhiều người thân thích, những người đã an ủi, chia sẻ và động viên thi sĩ trong những năm tháng cuối đời... Tất cả những tư liệu này đều có phần đóng góp không nhỏ của Dzũ Kha, người đã bỏ nhiều công sức để sưu tầm các tư liệu này...
Chắc chắn rằng mỗi sáng mai lên, ngày qua ngày, sẽ có nhiều người nữa lên đồi thi nhân, thắp hương trên mộ phần thi sỹ để tưởng nhớ đến thân phận mỏng manh của con người tài hoa bạc mệnh, và để tâm tình ông như chính ông đã yêu thương con người. Và có lẽ sau Dzũ Kha đang ngày ngày khắc lên bao tấm gỗ thông lấy từ trên triền Ghềnh Ráng những câu thơ của họ Hàn, sẽ có nhiều hơn nữa những người yêu thơ mà bỏ tất cả lên đây dựng lều cỏ chăm sóc mộ cho người…
