Theo báo cáo của Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế (Interpol), năm 2024, thiệt hại toàn cầu do tội phạm mạng gây ra ước tính 8.000 tỷ USD, và có thể tăng lên 10.500 tỷ USD vào năm 2025. Tại khu vực Đông Nam Á, Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia có nguy cơ bị tấn công mạng cao nhất.
Ở trong nước, Bộ Công an cho biết từ năm 2022-2024, lực lượng chức năng đã phát hiện hơn 16.000 vụ việc liên quan đến tội phạm mạng, xử lý hàng nghìn đối tượng. Các thủ đoạn phổ biến gồm: Lừa đảo trực tuyến (giả danh cơ quan nhà nước, ngân hàng, tuyển dụng, bán hàng online); Tấn công, chiếm đoạt dữ liệu cá nhân; Đánh cắp tài khoản mạng xã hội, ví điện tử để chiếm đoạt tài sản; Tổ chức cờ bạc trực tuyến, rửa tiền qua tiền ảo.
Đại tướng Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Công an từng nhấn mạnh tại Hội nghị Công an toàn quốc 2024: “Không gian mạng đang trở thành ‘mặt trận nóng bỏng’, nơi lực lượng công an phải luôn cảnh giác cao, không để bất kỳ nguy cơ nào bị lợi dụng để xâm hại an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.”
Một trong những dạng tội phạm phổ biến hiện nay là lừa đảo qua mạng. Theo thống kê của Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 – Bộ Công an), chỉ riêng năm 2024 đã tiếp nhận trên 8.600 đơn tố giác liên quan đến lừa đảo trực tuyến, với tổng số tiền thiệt hại lên đến hơn 10.000 tỷ đồng.
Thủ đoạn điển hình: Gửi tin nhắn giả mạo đường link ngân hàng, yêu cầu nhập OTP; Giả danh công an, tòa án để đe dọa, yêu cầu chuyển tiền; Mời gọi đầu tư tiền ảo, chứng khoán “siêu lợi nhuận”…
Bên cạnh đó, các đối tượng còn lợi dụng mạng xã hội để kích động, xuyên tạc, chống phá Đảng và Nhà nước, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Có thể nhiều người cho rằng tội phạm mạng chỉ xảy ra ở thành phố lớn, nhưng thực tế cho thấy các vùng nông thôn, miền núi cũng trở thành “đích ngắm” của tội phạm công nghệ cao.
Tại xã Lục Yên, tỉnh Lào Cai, Công an xã ghi nhận nhiều vụ việc người dân bị lừa đảo qua mạng: Tháng 3/2024, một người dân xã Minh Xuân (cũ) nay là xã Lục Yên bị lừa mất hơn 150 triệu đồngkhi tham gia sàn “đầu tư online” do đối tượng giả mạo người quen giới thiệu; Tháng 10/2024, một phụ nữ ở thôn 10 xã Lục Yênnhận tin nhắn “trúng thưởng” qua Facebook, làm theo hướng dẫn chuyển phí “nhận thưởng” và mất gần 30 triệu đồng; Nhiều trường hợp học sinh, thanh niên bị dụ dỗ tham gia đánh bạc trực tuyến, dẫn đến nợ nần, ảnh hưởng trật tự xã hội.
Trung tá Hoàng Quốc Thắng, Phó Trưởng Công an xã Lục Yên, chia sẻ: “Điểm khó ở vùng cao là nhiều người dân chưa có kiến thức về an toàn thông tin, dễ tin vào lời hứa hẹn trên mạng. Công an xã vừa phải làm công tác nghiệp vụ, vừa phải trực tiếp tuyên truyền, hướng dẫn bà con cảnh giác, không bấm vào đường link lạ, không cung cấp mã OTP.”
Để ứng phó với thách thức này, Công an xã Lục Yên đã chủ động triển khai nhiều biện pháp: Tuyên truyền qua loa truyền thanh thôn bản: Thông tin về các thủ đoạn lừa đảo online được phát đi hằng ngày bằng tiếng phổ thông và tiếng dân tộc; Lập nhóm Zalo an ninh trật tự: Công an xã quản lý nhóm Zalo với hàng trăm thành viên là người dân địa phương, kịp thời cảnh báo chiêu trò lừa đảo mới; Phối hợp trường học: Tổ chức các buổi ngoại khóa cho học sinh THCS, THPT về “An toàn trên mạng”, giúp thế hệ trẻ có kỹ năng phòng vệ; Hỗ trợ người dân cài đặt ứng dụng an toàn: Hướng dẫn cài VNeID, cảnh báo bảo mật trên điện thoại thông minh.
Nhờ các giải pháp này, trong năm 2025, số vụ việc người dân Lục Yên bị lừa đảo online đã giảm gần 30% so với năm 2024.
Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an, từng khẳng định: “Phòng, chống tội phạm mạng không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng chuyên trách, mà còn phải được triển khai đến từng công an xã, phường, thị trấn – những người gần dân nhất, hiểu dân nhất.”
Điều này cho thấy sự quan trọng của lực lượng công an cơ sở trong công tác phòng ngừa từ xa, đặc biệt tại các vùng nông thôn, miền núi – nơi người dân dễ bị lợi dụng vì thiếu kỹ năng số.
Dù đã có nhiều nỗ lực, song công tác bảo đảm an ninh mạng ở cơ sở vẫn gặp khó khăn: Thiếu trang thiết bị: Công an xã chưa có đầy đủ công cụ kỹ thuật để điều tra các vụ việc phức tạp liên quan đến công nghệ; Trình độ cán bộ không đồng đều: Nhiều cán bộ chưa qua đào tạo chuyên sâu về an ninh mạng; Nguy cơ lan rộng: Tội phạm mạng thường tổ chức xuyên quốc gia, nên xử lý tại cấp xã/huyện chỉ là bước đầu, đòi hỏi phối hợp chặt chẽ với lực lượng cấp tỉnh, cấp Bộ.
Để nâng cao hiệu quả, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: Đào tạo kỹ năng an ninh mạng cho công an xã: Bồi dưỡng kiến thức cơ bản để phát hiện, xử lý bước đầu các vụ việc; Trang bị công cụ cảnh báo: Triển khai hệ thống phần mềm cảnh báo lừa đảo online tới từng xã; Xã hội hóa công tác tuyên truyền: Huy động đoàn thể, giáo viên, đoàn thanh niên cùng tham gia phổ biến kiến thức mạng an toàn; Kết nối dữ liệu từ xã lên tỉnh, Bộ: Đảm bảo thông tin về các vụ việc nhanh chóng được báo cáo, xử lý theo hệ thống dọc.
Có thể khẳng định, bảo đảm an ninh mạng và đấu tranh với tội phạm công nghệ cao đang là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách nhất của Công an nhân dân. Từ thực tiễn Lục Yên cho thấy, công an cơ sở không chỉ “giữ đất, giữ làng”, mà còn là “lá chắn số” bảo vệ người dân khỏi cạm bẫy trên không gian mạng.
Trong các loạt bài tiếp theo sẽ đi vào chủ đề “Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – góp phần xây dựng hình ảnh người chiến sĩ Công an thân thiện, gần dân, vì dân”, với nhiều dẫn chứng thực tiễn từ Công an xã Lục Yên./.
