Thế giới đang chứng kiến những biến đổi sâu sắc dưới tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, với các công nghệ mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây, Internet vạn vật (IoT), blockchain… Những thành tựu công nghệ này không chỉ thay đổi phương thức sản xuất, kinh doanh mà còn tác động mạnh mẽ tới lĩnh vực quản trị an ninh, quốc phòng.
Đối với Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã nhiều lần khẳng định: “Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển đất nước nhanh và bền vững”(Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng). Trong bối cảnh đó, lực lượng Công an nhân dân (CAND) không đứng ngoài dòng chảy, mà tiên phong ứng dụng khoa học công nghệ, coi đây là nền tảng để xây dựng lực lượng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”.
Tại Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 79 (tháng 12/2023), Đại tướng Tô Lâm – Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh: “Đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ chính là con đường ngắn nhất, hiệu quả nhất để lực lượng Công an đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.”
Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị khẳng định: “Chủ động, tích cực tham gia Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là yêu cầu tất yếu khách quan.” Văn kiện này đã tạo nền tảng chính trị quan trọng để tất cả các ngành, các cấp – trong đó có Công an nhân dân – đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ vào thực tiễn công tác.
Một trong những dấu ấn quan trọng của quá trình đổi mới sáng tạo trong CAND chính là Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Căn cước công dân gắn chip điện tử. Đây được đánh giá là một trong những công trình công nghệ thông tin lớn nhất từ trước đến nay, với quy mô dữ liệu của hơn 100 triệu công dân.
Tính đến tháng 8/2025, Bộ Công an đã thu thập, chuẩn hóa và quản lý trên 104 triệu dữ liệu dân cư, cấp hơn 85 triệu thẻ căn cước công dân gắn chip. Cơ sở dữ liệu này không chỉ phục vụ quản lý dân cư mà còn được kết nối, chia sẻ với các bộ, ngành như Tài chính, Y tế, Giáo dục, Giao thông vận tải… giúp người dân thuận lợi hơn trong giải quyết thủ tục hành chính.
Song song, ứng dụng định danh điện tử VNeID đã trở thành “chìa khóa số” quan trọng. Đến nay, đã có hơn 45 triệu tài khoản VNeID được kích hoạt, phục vụ đa dạng nhu cầu: Từ thanh toán không tiền mặt, khai báo y tế, đăng ký xe, nộp phạt giao thông đến sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Đây là minh chứng rõ nét cho mục tiêu “lấy người dân làm trung tâm, lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo” mà Bộ Công an kiên định.
Không chỉ dừng lại ở cải cách hành chính, đổi mới sáng tạo còn len sâu vào các lĩnh vực nghiệp vụ công an. Các hệ thống camera giám sát thông minh được triển khai tại nhiều địa phương, kết hợp với AI để nhận diện biển số, phát hiện hành vi vi phạm giao thông, hỗ trợ công tác điều tra, truy bắt tội phạm.
Trong công tác giám định, khoa học công nghệ đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Nhiều vụ án phức tạp đã được phá thành công nhờ giám định ADN, giám định kỹ thuật số, giám định dấu vết sinh học. Đây là minh chứng sinh động cho việc đổi mới sáng tạo góp phần trực tiếp vào hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Ngoài ra, ứng dụng Big Data còn giúp các cơ quan nghiệp vụ của Bộ Công an xây dựng các mô hình phân tích, dự báo tội phạm. Nhờ đó, nhiều nguy cơ đã được nhận diện từ sớm, từ xa, phục vụ công tác phòng ngừa hiệu quả, đúng như quan điểm: “Phòng ngừa là chính, phòng ngừa từ sớm, từ xa”.
Đại tướng Lương Tam Quang, Thứ trưởng Bộ Công an, khẳng định: “Đổi mới sáng tạo trong lực lượng Công an nhân dân không chỉ là áp dụng máy móc công nghệ, mà quan trọng hơn là đổi mới tư duy, phương pháp, tổ chức để tận dụng công nghệ một cách hiệu quả, thiết thực nhất, phục vụ người dân, doanh nghiệp và xã hội.”
Những thành tựu bước đầu trong đổi mới sáng tạo đã được ghi nhận và đánh giá cao không chỉ trong nước mà còn bởi các tổ chức quốc tế. Báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2024 về Chính phủ điện tử đã xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tốc độ phát triển Chính phủ số nhanh hàng đầu khu vực, trong đó có đóng góp nổi bật từ hệ thống dữ liệu dân cư và định danh điện tử do Bộ Công an triển khai.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, quá trình đổi mới sáng tạo trong CAND vẫn đối mặt nhiều khó khăn:
• Hạ tầng công nghệ thông tin ở một số địa phương còn chưa đồng bộ.
• Trình độ ứng dụng công nghệ của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ chưa theo kịp yêu cầu.
• Các nguy cơ mất an ninh mạng, tấn công mạng ngày càng gia tăng, đòi hỏi sự chủ động, cảnh giác cao.
Để khắc phục, Bộ Công an đã xác định phương châm: “Đầu tư đi đôi với đào tạo”. Nghĩa là song song với việc đầu tư trang thiết bị, hệ thống, cần chú trọng bồi dưỡng, nâng cao trình độ cán bộ, hình thành đội ngũ “chiến sĩ số” vững vàng cả về bản lĩnh chính trị lẫn năng lực công nghệ.
Có thể khẳng định, đổi mới sáng tạo đã, đang và sẽ tiếp tục là xu thế tất yếu trong xây dựng lực lượng Công an nhân dân. Đây không chỉ là sự thích ứng với thời đại 4.0, mà còn là sự lựa chọn chiến lược để nâng cao năng lực bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn.
Tinh thần “Vì an ninh Tổ quốc, vì hạnh phúc Nhân dân” đang được hiện thực hóa qua từng công trình, từng ứng dụng, từng hành động đổi mới sáng tạo của lực lượng CAND.
Trong loạt bài viết sắp tới sẽ đi sâu vào phân tích các ứng dụng khoa học công nghệ cụ thể trong công tác nghiệp vụ – từ dữ liệu dân cư đến trí tuệ nhân tạo – để thấy rõ hơn những bước đột phá mà lực lượng Công an nhân dân đã đạt được./.
