Hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam vẫn tiếp tục cần được cải cách và củng cố hơn nữa để hiện thực hoá mục tiêu, quan điểm của Đảng và Nhà nước hướng đến an sinh xã hội cho tất cả mọi người dân.
Đây là thông điệp chính được chia sẻ tại cuộc hội thảo "Đánh giá 10 năm thực hiện chính sách an sinh xã hội Việt Nam giai đoạn 2012-2022: Xu hướng và khoảng trống" do Bộ Lao động-Thương Binh Xã hội và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tổ chức vào ngày 20/4 tại Hà Nội.
Tiến bộ vượt bậc về an sinh xã hội
Đánh giá kết quả 10 năm thực hiện Nghị quyết NQ 15-NQ/TW về chính sách xã hội, trong đó bao gồm an sinh xã hội, các đại biểu cho rằng Việt Nam đã đạt được những tiến bộ vượt bậc kể từ năm 2012 khi nghị quyết này được ban hành.
Các chính sách an sinh xã hội đang dần được tiếp cận theo hướng dựa trên quyền được an sinh của người dân. Quyền của phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và những đối tượng yếu thế được đảm bảo tốt hơn. Bốn trụ cột gồm: Nhóm chính sách việc làm và giảm nghèo; nhóm chính sách bảo hiểm xã hội; nhóm chính sách trợ giúp xã hội; nhóm chính sách dịch vụ xã hội cơ bản ngày càng mở rộng về chính sách và đối tượng.
Trong 10 năm qua, bình quân mỗi năm cả nước giải quyết chế độ trợ cấp một lần cho 6.000-8.000 trường hợp người có công với cách mạng và hiện cả nước có trên 1,3 triệu người có công được hưởng trợ cấp hàng tháng. Bình quân hàng năm giải quyết việc làm trong nước cho 1,5-1,6 triệu người. Tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức 2-2,2%.
Số người tham gia bảo hiểm xã hội tăng từ 10,2 triệu người năm 2011 lên gần 16,6 triệu người vào năm 2021. Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2011-2015 và 2016-2020 được thực hiện hiệu quả. Thu nhập bình quân của hộ nghèo đến cuối năm 2020 đã tăng 3,5 lần so với năm 2010. Đặc biệt, Việt Nam đạt Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc về xóa đói giảm nghèo trước thời hạn 10 năm và được cộng đồng quốc tế đánh giá là hình mẫu trong cuộc chiến chống đói nghèo.
Ông Bùi Tôn Hiến, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội cho biết: “Quá trình triển khai thực hiện đã khẳng định Nghị quyết số 15-NQ/TW hợp lòng dân, làm thay đổi và chuyển biến mạnh mẽ nhận thức về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của chính sách xã hội trong phát triển kinh tế- xã hội.”
Cải cách hướng tới toàn dân
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác an sinh xã hội của Việt Nam còn những hạn chế, bất cập. Ông Nguyễn Văn Hồi, Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội chỉ ra rằng một số chính sách an sinh xã hội chưa bao phủ hết các nhóm đối tượng, thiếu tính bền vững, thực hiện thiếu đồng bộ, chưa đồng đều giữa các địa phương và có sợ chênh lệch về mức sống, hưởng thụ văn hóa tinh thần giữa các vùng miền, các nhóm đối tượng còn rất lớn.
"Mức trợ cấp xã hội và mức hỗ trợ cho các nhóm đối tượng còn thấp. Chất lượng về an sinh xã hội có mặt còn hạn chế, đời sống của một bộ phận dân cư còn nhiều khó khăn; vẫn còn hiện tượng lạm dụng, trục lợi chính sách," Thứ trưởng Nguyễn Văn Hồi nói.
Trong khi đó, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức hơn nữa trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội khi chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số, với tỷ lệ người cao tuổi (từ 60 tuổi trở lên) chiếm trên 10% tổng dân số từ năm 2011. Việt Nam cũng là 1 trong 5 nước có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Dự báo đến năm 2039, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia dân số già và phải đố mặt với nguy cơ “già trước khi giàu.”
Việt Nam cũng là một trong những nước chịu ảnh hưởng lớn nhất của biến đổi khí hậu và nước biển dâng, thu hẹp diện tích đất ở, đất sản xuất… tác động tiêu cực đến cuộc sống và sinh kế của người dân, tạo áp lực đến hệ thống an sinh xã hội trong việc đảm bảo quyền con người tiếp cận các cơ hội việc làm và các dịch vụ xã hội cơ bản.
Ông André Gama, quản lý chương trình An sinh Xã hội của ILO Việt Nam cho rằng những cải cách trong thời gian tới cần phải phù hợp với thực tế của bối cảnh kinh tế xã hội của Việt Nam và dựa trên thành công của những tiến bộ đã đạt được trong thập kỷ qua.
Các chuyên gia chỉ ra rằng việc cải cách cần được thiết kế và thực hiện dựa trên một loạt các nguyên tắc như: Phối hợp và liên kết nhiều hơn giữa các chính sách và can thiệp khác nhau; hệ thống an sinh xã hội nhạy cảm hơn về giới và phản ứng với sốc; thiết kế các chính sách và can thiệp dựa trên cách tiếp cận vòng đời; đảm bảo an sinh xã hội không bỏ lại ai phía sau...
Bà Ingrid Christensen, Giám đốc ILO Việt Nam nhấn mạnh rằng để tiến tới tầm nhìn an sinh xã hội cho toàn dân, Việt Nam phải tiếp tục dành những nỗ lực và nguồn lực đáng kể để tăng cường hệ thống an sinh xã hội trên nhiều chiều cạnh khác nhau.
Thứ trưởng Nguyễn Văn Hồi khẳng định quá trình cải cách hệ thống an sinh sẽ hội sẽ tiếp tục lấy con người là trung tâm của quá trình phát triển, đảm bảo các chính sách xã hội phải được xây dựng và triển khai thực hiện hài hòa, đồng bộ với phát triển kinh tế. Xác định đầu tư cho con người, cho chính sách xã hội là đầu tư cho phát triển nhằm đạt được mục tiêu phát triển nhanh và bền vững.
Tại hội thảo, các cơ quan Liên hợp quốc đã khẳng định và củng cố cam kết hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong việc tổng kết thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW cũng như hỗ trợ kỹ thuật hướng đến việc xây dựng một Nghị quyết mới định hình các chính sách xã hội đến 2030 và tầm nhìn 2045 nhằm mục tiêu an sinh xã hội cho toàn dân tại Việt Nam./.
