Như ở bài trước, chúng ta đã nghiên cứu về tầm quan trọng của việc nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của từng thành viên trong gia đình để xây dựng hạnh phúc bền vững. Mỗi thành viên, từ cha mẹ đến con cái, đều đóng góp một phần quan trọng. Sự kết hợp hài hòa giữa các vai trò sẽ tạo nền tảng vững chắc cho một gia đình. Hôm nay, chúng ta tiếp tục tìm hiểu sâu hơn về vai trò của người con trong việc duy trì và phát triển gia đình hạnh phúc, bởi người con không chỉ là “quả ngọt” của tình yêu thương mà còn là nhân tố quyết định sự duy trì giá trị gia đình và góp phần xây dựng cộng đồng lành mạnh.
Vì vậy, việc nhận thức rõ vai trò - trách nhiệm - nghĩa vụ - quyền lợi của người con không chỉ giúp cá nhân hoàn thiện bản thân mà còn góp phần tạo dựng một gia đình hạnh phúc, xã hội văn minh.
Người con với vai trò là trung tâm của mối liên kết tình cảm gia đình. Nụ cười, sự trưởng thành và ngay cả những vấp ngã của con cái đều tác động sâu sắc đến cha mẹ và các thành viên khác. Sự hiện diện của người con giúp bầu không khí gia đình trở nên ấm áp, tràn đầy động lực và hy vọng. Đó chính là kết nối tình cảm, kết nối yêu thương trong gia đình.
Như chúng ta đã biết, từ bao đời nay, con cái chính là người kế thừa nếp nhà, phong tục, đạo lý và văn hóa của gia đình. Giá trị “hiếu nghĩa”, “tôn sư trọng đạo”, “kính trên nhường dưới”… được truyền từ cha mẹ sang con cái, và từ con cái tiếp tục lan tỏa đến các thế hệ sau. Người con là cầu nối giữa quá khứ - hiện tại - tương lai, là người kế thừa và duy trì truyền thống và giá trị của gia đình.
Bên cạnh đó, sự trưởng thành của con cái không chỉ là niềm tự hào mà còn là sự khẳng định sức sống của gia đình trong xã hội. Khi người con phát triển tốt về học vấn, nhân cách và sự nghiệp, điều đó góp phần nâng cao vị thế, danh dự và tiềm lực kinh tế của gia đình. Nên người con không chỉ kế thừa và duy trì mà còn phát triển và mở rộng tương lai của gia đình.
Và một vai trò quan trọng khác đó là hỗ trợ, chia sẻ và gánh vác trách nhiệm. Tùy độ tuổi, người con có thể hỗ trợ cha mẹ bằng nhiều cách: Phụ giúp việc nhà, hỗ trợ học tập cho em nhỏ, chia sẻ lo toan khi cha mẹ gặp khó khăn. Khi trưởng thành, người con trở thành chỗ dựa về tinh thần và vật chất cho cha mẹ lúc tuổi già.
Bên cạnh vai trò, người con còn có trách nhiệm. Đó là: Trách nhiệm với bản thân, với cha mẹ, với gia đình và cộng đồng. Trách nhiệm với bản thân là rèn luyện đạo đức, tư duy, sức khỏe, tri thức, bởi đó là nền tảng để xây dựng tương lai và báo đáp công ơn sinh thành. Với cha mẹ là sự tôn trọng, biết ơn và lắng nghe là biểu hiện rõ nhất của lòng hiếu thảo. Trách nhiệm này bao gồm: Sống tử tế, không để cha mẹ lo lắng; tiếp thu những lời dạy đúng đắn; thể hiện sự quan tâm, chia sẻ trong đời sống hàng ngày. Người con không chỉ có trách nhiệm với cha mẹ mà còn với môi trường sống chung. Việc cư xử hòa thuận với anh chị em, xây dựng tinh thần đoàn kết và tôn trọng lẫn nhau góp phần tạo nên sự ổn định nội tại, yếu tố cốt lõi của một gia đình bền vững.
Một phần thiếu sót nếu chúng ta không nhắc tới nghĩa vụ của người con trong gia đình, đó là nghĩa vụ đạo đức; nghĩa vụ phụng dưỡng và nghĩa vụ tuân thủ pháp luật. Trong văn hóa Việt Nam, chữ “hiếu” luôn được đặt lên hàng đầu. Người con phải biết kính trọng, yêu thương cha mẹ, biết ơn sự hy sinh nuôi dưỡng, và sống lương thiện để không phụ lòng đấng sinh thành. Đó là nghĩa vụ đạo đức. Luật Hôn nhân và Gia đình quy định rõ: Con cái có nghĩa vụ chăm sóc cha mẹ khi về già, ốm đau hoặc mất khả năng lao động. Đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là bổn phận thiêng liêng, thể hiện bản sắc của đạo lý Việt Nam. Ngoài ra, người con cần sống đúng mực, không vi phạm pháp luật. Bởi hành vi sai trái không chỉ gây hại bản thân mà còn làm tổn thương sức khỏe tinh thần và danh dự của gia đình.
Song song với trách nhiệm và nghĩa vụ người con trong gia đình cũng có những quyền lợi nhất định. Đó chính là sự bảo vệ và nuôi dưỡng toàn diện. Đầu tiên là quyền được yêu thương, chăm sóc, mọi đứa trẻ sinh ra đều xứng đáng được sống trong môi trường an toàn, giàu tình thương. Đây là quyền cơ bản được pháp luật quốc tế và Việt Nam công nhận. Tiếp theo là quyền được giáo dục và phát triển, người con có quyền được học tập đầy đủ để phát triển trí tuệ và kỹ năng. Gia đình có trách nhiệm định hướng và tạo điều kiện để con phát triển toàn diện từ thể chất, tinh thần đến nhân cách. Bên cạnh đó quyền được bày tỏ ý kiến về các vấn đề liên quan đến mình. Việc tôn trọng tiếng nói của con giúp xây dựng niềm tin và sự gắn kết giữa cha mẹ và con cái. Người con cũng có quyền được bảo vệ khỏi mọi hình thức bạo lực, xâm hại và áp lực tâm lý. Và quyền được sở hữu tài sản riêng và có quyền thừa kế theo quy định của pháp luật quy định.
Trong xã hội hiện đại, việc nuôi dưỡng những giá trị cốt lõi cho người con là nền tảng quan trọng để hình thành thế hệ trẻ tự tin, nhân ái và có trách nhiệm. Trước hết, gia đình cần xây dựng cho con nền tảng đạo đức vững chắc, dạy trẻ biết yêu thương, chia sẻ, trung thực và sống có trách nhiệm. Giá trị đạo đức chính là kim chỉ nam dẫn lối cho hành trình trưởng thành. Đồng thời, cha mẹ cần tôn trọng cá tính và nuôi dưỡng tự do trong khuôn khổ, nhận ra thế mạnh, sở thích riêng của mỗi người con, đồng hành mà không áp đặt, khích lệ mà không kiểm soát quá mức. Giao tiếp trong gia đình cũng đóng vai trò then chốt; việc cha mẹ lắng nghe con, con tôn trọng cha mẹ giúp giải quyết mâu thuẫn và xây dựng mối quan hệ gắn kết, bền vững. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội tạo môi trường phát triển toàn diện, nơi con được học hỏi, rèn luyện và khẳng định bản thân. Khi tất cả yếu tố này hội tụ, mỗi người con không chỉ trưởng thành về kiến thức mà còn hình thành nhân cách vững vàng, sẵn sàng góp phần xây dựng xã hội hiện đại đầy nhân văn.
Vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của người con là bốn trụ cột tạo nên mối quan hệ gia đình bền vững. Một người con sống có trách nhiệm, được giáo dục đầy đủ và trưởng thành trong tình thương sẽ trở thành công dân tốt, góp phần xây dựng xã hội tiến bộ./.
