Hàng hóa lặng lẽ rời kho đến bãi rác
Thời gian gần đây, tại nhiều địa phương trên cả nước, người dân liên tiếp phát hiện hàng loạt vụ việc lén lút vứt bỏ, tiêu hủy các mặt hàng như bánh kẹo, gia vị, mỹ phẩm, thuốc, thực phẩm chức năng. Đáng nói, số lượng mặt hàng phi tang là vô cùng lớn, từ hàng trăm đến hàng nghìn sản phẩm.
Điển hình, ngày 7/6, người dân phát hiện bãi rác ở La Phù (Hà Nội) chất đống bánh kẹo nhãn hiệu lạ, thực phẩm hết hạn ven con đường vào xã. Trong đó, hàng trăm hộp bánh kẹo, hạt dinh dưỡng, hoa quả sấy khô, táo đỏ quá hạn từ năm 2024 nằm ngổn ngang, không được che đậy. Thậm chí, nhiều sản phẩm có bao bì bắt mắt, in hình dành cho trẻ em vẫn còn nguyên lớp nilon bọc ngoài.
Hay mới đây, tại xã Tam Thái (huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam), người dân phát hiện hàng nghìn chai nước mắm, nước chấm bị bỏ trong bụi rậm, được xác định đều đã hết hạn và từng lưu hành trên thị trường từ năm 2023. Còn tại phường Hồng Hà (thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh), hàng nghìn hộp thực phẩm chức năng, mỹ phẩm cũng bị đổ trộm tại bãi rác.
Chưa dừng ở đó, ngày 21/6, tại tuyến đường Cienco 5 (trục đường phía Nam Hà Nội, đoạn qua huyện Thanh Oai), người dân đã phát hiện hàng nghìn thỏi son môi bị vứt ngổn ngang. Sản phẩm còn nguyên tem nhãn, bao bì, không có dấu hiệu đã qua sử dụng. Đáng nói, trong vụ việc này, khi thông tin được phát tán tràn lan trên mạng xã hội, người dân đã tranh thủ nhặt về phần lớn số son nguyên vẹn. Số còn lại gặp chung tình trạng dập nát, lấm lem bụi bẩn, vỏ đi đường vỏ, son đi đường son.
Các vụ việc diễn ra đúng thời điểm lực lượng chức năng trên cả nước đang tăng cường chiến dịch truy quét hàng giả, hàng kém chất lượng và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Theo đó, việc cố tình đổ bỏ hàng hóa là một chiêu thức nhằm “xóa dấu vết”, thể hiện rõ nỗ lực trốn tránh chế tài của các đối tượng kinh doanh bất chính khi cảm nhận được áp lực ngày càng gia tăng từ hoạt động kiểm tra, xử lý.
Đáng nói, các vụ việc kể trên hiện chưa rõ dấu hiệu dừng lại. Bởi các đối tượng thường lén lút phi tang tại những địa điểm vắng người, khó kiểm soát như bãi đất trống, bãi rác công cộng, ven đường, khu vực giáp ranh hoặc sát vùng nông thôn. Nhiều nơi chỉ đến khi người dân vô tình nhìn thấy hoặc có mùi lạ bốc ra từ đống rác mới được báo cáo lên chính quyền.
Ở một diễn biến liên quan, thực trạng này cũng phần nào lý giải hiện tượng hàng loạt cửa hàng mỹ phẩm, thời trang, thực phẩm,... cùng “đóng cửa nằm im” hoặc trả lại mặt bằng dù trước đó hoạt động giao thương vẫn vô cùng tấp nập. Rõ ràng, không chỉ các cơ sở sản xuất mà nhiều cơ sở kinh doanh cũng đang tìm cách lẩn tránh đầy bất thường trước sức nóng từ các chiến dịch kiểm tra, truy quét hàng hóa vi phạm.
Hệ lụy khôn lường của việc tẩu tán hàng hóa
Thực tế, việc phi tang hàng giả, hàng nhái, hàng hết hạn không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật, gây ô nhiễm môi trường, mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với thị trường và sức khỏe cộng đồng.
Cần thừa nhận rằng, càng nhiều mặt hàng bị đổ bỏ càng minh chứng rõ ràng cho việc trước đó một khối lượng không nhỏ hàng giả, hàng kém chất lượng đã xâm nhập trót lọt vào thị trường, thậm chí đến tay đông đảo người tiêu dùng.
Theo đó, tẩu tán hàng hóa làm gián đoạn quá trình thu giữ và tiêu hủy theo quy định. Từ đây gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc truy vết nguồn gốc, xác định đối tượng vi phạm cũng như xây dựng hồ sơ xử lý hình sự. Hệ quả là cuộc chiến chống hàng kém chất lượng rơi vào tình trạng “đuổi bắt”, thời gian triệt phá tận gốc cũng vì vậy mà kéo dài. Tuy vậy, cần phải khẳng định rằng, hành vi này không thực sự giúp các đối tượng và cơ sở liên quan trốn tội mà còn gia tăng thêm mức độ phạm tội và hình phạt tương ứng.
Đáng nói, các mặt hàng như mỹ phẩm, thực phẩm giả chứa hóa chất độc hại khi bị tiêu hủy sai cách có thể phát tán chất độc ra môi trường, làm ô nhiễm nguồn nước, không khí và đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Việc đốt trái phép các sản phẩm này thậm chí còn tạo ra khí độc gây ung thư và bệnh về hô hấp cho người dân sống gần khu vực.
Đó là chưa kể hành vi này còn mở ra cơ hội “hồi sinh” cho hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Minh chứng rõ nhất chính là vụ việc người dân thi nhau nhặt lại các thỏi son đã bị vứt bỏ trên tuyến đường Cienco 5. Theo đó, những sản phẩm bị đổ trộm không chỉ có hàng hết hạn mà còn bao gồm hàng nguyên tem, nhãn và đóng gói. Với tình trạng sản phẩm “như mới”, một số người sẽ không ngần ngại nhặt lại, rồi tiếp tục rao bán trên “chợ mạng”, các sàn thương mại điện tử, hoặc thông qua các kênh bán lẻ khó kiểm soát.
Đáng quan ngại hơn là, với tâm lý ham rẻ, không ít người tiêu dùng vẫn sẵn sàng mua và sử dụng những mặt hàng này. Bất chấp những rủi ro tiềm ẩn về sức khỏe mà các mặt hàng này mang lại, đa số họ vẫn mang tâm thế thỏa hiệp “chắc nó chừa mình ra” thay vì bỏ ra một số tiền lớn hơn để mua sự uy tín và chất lượng.
Thực trạng này cũng phản ánh rõ rệt tâm lý đối phó của một bộ phận người kinh doanh, hay cụ thể hơn là những người chọn cách hy sinh lợi ích chung và sức khỏe cộng đồng để bảo vệ lợi ích cá nhân. Thay vì tuân thủ pháp luật, họ sẵn sàng tìm mọi cách né tránh, thậm chí chấp nhận hành vi sai phạm để trốn tránh chế tài.
Hơn hết, giải pháp căn cơ ngăn chặn tận gốc tình trạng này phải đến từ sự phối hợp đồng bộ giữa lực lượng chức năng, chính quyền địa phương và người dân. Trong bối cảnh chung đó, các chế tài pháp lý cần tiếp tục được hoàn thiện và thực thi nghiêm túc để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng và đảm bảo an toàn cho cộng đồng.
