Vùng đất giàu bản sắc và tiềm năng du lịch
Ba Tơ là một huyện miền núi nằm ở phía tây nam của tỉnh Quảng Ngãi, nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào dân tộc Hrê - một trong những tộc người còn giữ được nhiều phong tục, tập quán đặc sắc. Với hệ sinh thái núi rừng nguyên sơ, khí hậu trong lành, nhiều suối thác đẹp như thác Nước Rơi, thác Tà Noa, suối Xà Ruông... cùng với các di tích lịch sử như Nhà lưu niệm khởi nghĩa Ba Tơ, khu căn cứ Ba Tơ, nơi đây là một kho tàng tiềm năng để phát triển du lịch gắn với trải nghiệm, khám phá và tìm hiểu lịch sử, văn hóa địa phương.
Không chỉ là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng mà, Ba Tơ còn sở hữu nhiều tiềm năng tự nhiên, văn hoá độc đáo, mở ra cơ hội lớn để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng gắn với văn hóa bản địa trong bối cảnh chuyển dịch phát triển kinh tế bền vững hiện nay.
Đặc biệt, các làng văn hóa Hrê, như: Làng Tài Năng (xã Ba Bích), làng Kon Dốc (xã Ba Trang), làng Teng (xã Ba Thành) vẫn giữ được nhiều nét sinh hoạt truyền thống: Từ kiến trúc nhà sàn, âm nhạc cồng chiêng, lễ hội mừng lúa mới cho đến nghề dệt thổ cẩm truyền thống.
Vẻ đẹp hoang sơ và bản sắc văn hóa đồng bào Hrê níu chân du khách
Nhắc đến Ba Tơ, nhiều người nghĩ đến vùng đất cách mạng anh hùng với khởi nghĩa Ba Tơ nổi tiếng. Nhưng ít ai biết rằng nơi đây còn ẩn chứa một “kho báu” du lịch với rừng xanh, thác đổ, suối mát và những bản làng của người Hrê vẫn giữ gần như nguyên vẹn nét sống truyền thống.
Từ những ngôi nhà sàn đơn sơ nép mình bên sườn núi, những điệu múa cồng chiêng rộn rã mỗi mùa lễ hội, đến nghề dệt thổ cẩm truyền thống... tất cả tạo nên một không gian văn hóa sống động và khác biệt.
Làng văn hóa Làng Teng (xã Ba Thành), Làng Kon Dốc (xã Ba Trang)… đang dần trở thành điểm đến trải nghiệm được nhiều du khách lựa chọn khi đến với vùng cao tỉnh Quảng Ngãi.
Chị Nguyễn Thị Ánh (du khách đến từ thủ đô Hà Nội) chia sẻ: “Mặc dù đã nghe về lịch sử vùng đất du kích Ba Tơ, nhưng chưa bao giờ được đến nơi đây, vì vậy, tôi đã quyết định đến thăm Ba Tơ và về làng Teng tham quan và ở lại một đêm. Ấn tượng khó quên là người dân ở đây rất thân thiện, quý người, cảnh vật yên bình. Bên cạnh đó, tôi còn được học dệt thổ cẩm, nghe kể chuyện sử thi Hrê. Thật sự là một trải nghiệm đáng nhớ”.
Du lịch cộng đồng - Hướng đi mới phù hợp cho miền núi Ba Tơ
Trong bối cảnh du lịch cả nước đang chuyển hướng sang phát triển bền vững, ưu tiên trải nghiệm bản địa, du lịch cộng đồng gắn với văn hóa được xem là “chìa khóa” để Ba Tơ bật lên.
Du lịch cộng đồng không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá, tăng cường kết nối cộng đồng và phát triển bền vững. Ba Tơ đang đi theo hướng này với những bước đi thận trọng nhưng đầy triển vọng.
Tại làng Teng, mô hình du lịch cộng đồng đã bắt đầu được triển khai với các hoạt động đón khách trải nghiệm nhà sàn, học dệt thổ cẩm, nghe kể sử thi Hrê, thưởng thức ẩm thực địa phương như cơm lam, cá niêng nướng, rượu cần… Đây chính là cách làm vừa khai thác tài nguyên bản địa, vừa tạo sinh kế cho người dân.
Thời gian qua, huyện Ba Tơ đã bước đầu triển khai mô hình du lịch cộng đồng tại một số địa phương, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Người dân được tập huấn, hướng dẫn làm homestay, tổ chức các hoạt động đón khách, phục dựng lễ hội, quảng bá ẩm thực đặc sản như cá niêng nướng, cơm lam, rượu cần...
Bà Hồ Thị Nhinh (người Hrê ở làng Kon Dốc) cho biết: “Hồi trước chỉ biết làm nông thôi, giờ có khách về làng, mình mở thêm dịch vụ nấu ăn, bán sản phẩm thổ cẩm, có thêm thu nhập mà cũng vui lắm”.
Không chỉ tạo sinh kế mới cho người dân, du lịch cộng đồng còn giúp gìn giữ giá trị truyền thống, truyền lửa cho thế hệ trẻ về bản sắc dân tộc.
Tuy nhiên, để mô hình này phát triển mạnh và bền vững, cần có sự quan tâm đồng hành của các cấp chính quyền, sự hỗ trợ của các tổ chức chuyên môn trong đào tạo kỹ năng du lịch, quảng bá hình ảnh, kết nối tour tuyến và đặc biệt là xây dựng chuỗi giá trị du lịch cộng đồng có sự chia sẻ lợi ích rõ ràng.
Chính quyền vào cuộc, hạ tầng đang dần hoàn thiện
Trong bối cảnh hiện nay, khi xu hướng du lịch bền vững, du lịch bản địa, du lịch trải nghiệm đang ngày càng được ưa chuộng, Ba Tơ có cơ hội lớn để trở thành điểm đến khác biệt, hấp dẫn. Các chủ trương phát triển du lịch của tỉnh Quảng Ngãi và chiến lược xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu cũng là lực đẩy quan trọng cho sự phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa.
Ông Phạm Giang Nam, Phó Bí thư Huyện uỷ, Chủ tịch UBND huyện Ba Tơ cho biết: “Huyện Ba Tơ đang được tỉnh Quảng Ngãi định hướng trở thành điểm sáng về phát triển du lịch cộng đồng khu vực miền núi. Chính quyền địa phương phối hợp cùng các sở, ngành triển khai các chương trình hỗ trợ phát triển du lịch, như: Đào tạo kỹ năng làm du lịch, cải tạo nhà ở làm homestay, hỗ trợ bảo tồn văn hóa dân tộc Hrê…”.
Đến nay, huyện Ba Tơ đã và đang triển khai các đề án phát triển du lịch theo hướng khai thác bản sắc văn hoá Hrê; tập trung vào việc hình thành các mô hình homestay do người dân bản địa làm chủ; đồng thời khuyến khích người dân phục dựng lễ hội, làng nghề truyền thống để phục vụ du khách, ông Phạm Giang Nam chia sẻ.
Một số tuyến đường liên xã, liên thôn đã và đang được nâng cấp giúp việc đi lại thuận lợi hơn, trong đó có đường lên Thảo nguyên Bùi Hui (thuộc xã Ba Trang) là rất dễ dàng. Sóng điện thoại, internet cũng được mở rộng đến các khu dân cư xa trung tâm.
Còn nhiều việc phải làm để du lịch Ba Tơ “cất cánh”
Dù tiềm năng rất lớn, song theo lãnh đạo huyện Ba Tơ, việc phát triển du lịch vẫn gặp không ít khó khăn: Hạ tầng du lịch còn thiếu thốn, người dân chưa quen làm dịch vụ, kỹ năng còn hạn chế, hoạt động quảng bá còn yếu.
Huyện đang kiến nghị tỉnh và các tổ chức hỗ trợ thêm về nguồn lực, tư vấn quy hoạch du lịch bền vững và xúc tiến kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào các mô hình trải nghiệm, nghỉ dưỡng sinh thái kết hợp khám phá văn hóa.
Ba Tơ sẽ trở thành điểm đến khác biệt của Quãng Ngãi?
Nếu biết khai thác đúng hướng, giữ được “hồn cốt” văn hóa đồng bào Hrê và phát triển gắn với cộng đồng, Ba Tơ hoàn toàn có thể trở thành một điểm đến du lịch cộng đồng tiêu biểu ở miền Trung.
Ba Tơ là huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi với phần lớn đồng bào dân tộc Hrê sinh sống. Nơi đây, có nhiều di tích lịch sử, văn hóa và thắng cảnh đẹp. Do đó, các ngành chức năng của huyện Ba Tơ đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình, kế hoạch, trong đó, tranh thủ nguồn lực từ các chương trình Mục tiêu quốc gia, trong đó, đặc biệt là Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 để bảo tồn phát huy giá trị văn hóa, lịch sử gắn với phát triển du lịch, du lịch cộng đồng nhằm nâng cao đời sống, vật chất tinh thần cho đồng bào.
Trao đổi với ông Nông Quốc Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hoá (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch), Ba Tơ là vùng đất gắn liền với cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ lịch sử năm 1945, có nhiều tiềm năng và lợi thế để khai thác tiềm năng du lịch, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá đồng bào Hrê là rất quan trọng và là hướng đi đúng, thuận lợi nhất, không cần phát triển ồ ạt, chỉ cần đi đúng hướng, làm từ gốc - chính là từ cộng đồng. Khi người dân thấy du lịch mang lại lợi ích thiết thực, họ sẽ là người giữ gìn, phát triển văn hóa tốt nhất.
Mặc dù có nhiều tiềm năng và lợi thế, song du lịch Ba Tơ vẫn đối diện không ít khó khăn: nhận thức của cộng đồng còn hạn chế, nhân lực làm du lịch chưa chuyên nghiệp, hạ tầng vẫn thiếu đồng bộ, đặc biệt là vấn đề bảo tồn và phát huy văn hoá trong khi du lịch phát triển. Theo ông Nông Quốc Thành, để khắc phục vấn đề nay, trước mắt cần quan tâm nghiên cứu để có những giải pháp đồng bộ sau:
Một là, quan tâm đào tạo nguồn nhân lực địa phương, trong đó chú trọng kỹ năng tiếp đón, thuyết minh, quản lý dịch vụ một cách bài bản.
Hai là, bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, phục dựng các lễ hội, nghi lễ, làn điệu dân ca của đồng bào Hrê và đưa vào chương trình du lịch.
Ba là, thu hút đầu tư hợp lý theo hướng “tôn trọng văn hoá, khai thác bền vững, không phá vỡ cảnh quan sinh thái”, trong đó phải đặc biệt quan tâm và giữ cho được vẻ đẹp nguyên sơ của “Bùi Hui” - một thảo nguyên mênh mông nằm trên độ cao gần 700m so với mặt nước biển, thuộc xã Ba Trang, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi.
Bốn là, xây dựng bộ nhận diện du lịch Ba Tơ, tổ chức các chương trình truyền thông, liên kết tour du lịch tuyến trong vùng núi - đồng bằng - biển để tạo sức hút đa dạng cho du khách.
Ba Tơ đang đứng trước cơ hội lớn để chuyển mình từ một huyện thuần nông sang trung tâm du lịch cộng đồng gắn với văn hoá của khu vực miền núi Quảng Ngãi. Với tài nguyên văn hoá - thiên nhiên phong phú, cộng với định hướng phát triển phù hợp và sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, du lịch Ba Tơ hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu của du lịch cộng đồng bền vững trong bối cảnh mới hiện nay./.
