Nhiều chuyên gia nhận định năm nay có thể là năm của hóa học xanh là hướng nghiên cứu gắn liền với năng lượng sạch, vật liệu bền vững và công nghệ lưu trữ năng lượng thân thiện môi trường. Ông Lars Brostrom, chuyên gia của Đài phát thanh Sveriges Radio, nhận xét: “Giải thưởng nên tôn vinh một công trình thực sự có ý nghĩa đối với khí hậu và hành tinh”.
Trong số những cái tên được nhắc đến nhiều nhất là Giáo sư Omar Yaghi, nhà hóa học người Mỹ gốc Jordan, người sáng tạo ra vật liệu khung hữu cơ kim loại (MOF). Đây là loại vật liệu có cấu trúc xốp linh hoạt, có thể hấp thụ độc tố, làm chất xúc tác và thậm chí thu nước từ không khí khô nóng của sa mạc. Nhờ những ứng dụng rộng rãi trong năng lượng và môi trường, công trình của ông được xem là biểu tượng của triết lý “hóa học phục vụ sự sống”.
Tên tuổi của Yaghi thường đi cùng hai nhà khoa học Nhật Bản Susumu Kitagawa và Makoto Fujita – những người đồng sáng lập lĩnh vực MOF. Ngoài ra, Giáo sư Omar K. Farha (Đại học Northwestern, Mỹ) cũng là ứng viên đáng chú ý khi phát triển các biến thể MOF hiệu năng cao hơn.
Một gương mặt khác được dự đoán có khả năng “chạm tay” tới Nobel là Jean-Marie Tarascon – nhà khoa học người Pháp, người đặt nền móng cho công nghệ pin thế hệ mới. Theo tổ chức phân tích khoa học Clarivate, ông Tarascon nổi bật với những đột phá trong lưu trữ và chuyển đổi năng lượng, giúp định hình tương lai của pin lithium-ion và các dòng pin thay thế thân thiện môi trường.
Danh sách dự đoán còn xuất hiện nhiều cái tên quen thuộc trong giới nghiên cứu:
- Giáo sư Chi-Huey Wong (Mỹ), với các phương pháp tổng hợp carbohydrate và glycoprotein ứng dụng trong y học.
- Kỹ sư Robert Langer, người đi đầu trong nghiên cứu vật liệu sinh học và công nghệ dẫn truyền thuốc.
- Giáo sư Karl Deisseroth, nhà tiên phong trong lĩnh vực quang di truyền học – kỹ thuật dùng ánh sáng điều khiển tế bào thần kinh.
- Ngoài ra, Herbert W. Roesky, nhà hóa học người Đức, cũng được đánh giá cao nhờ những đóng góp trong hóa học vô cơ và tổng hợp hợp chất mới.
Một cái tên khác đang được nhắc đến nhiều là Harry B. Gray, kỹ sư hóa học người Mỹ nổi tiếng với công trình nghiên cứu quá trình vận chuyển electron trong các phân tử sống – nền tảng giúp hiểu rõ hơn cơ chế quang hợp và chuyển hóa năng lượng sinh học. Ông Brostrom nhận xét: “Đây là kiểu công trình mà giải Nobel luôn tìm kiếm vừa mang tính cơ bản, vừa có khả năng mở ra các ứng dụng sâu rộng”.
Năm 2024, giải Nobel Hóa học đã thuộc về David Baker, John Jumper và Demis Hassabis, ba nhà khoa học mở ra kỷ nguyên mới trong sinh học bằng việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo để dự đoán cấu trúc protein.
Sau lễ công bố giải Hóa học năm nay, giải Nobel Văn học sẽ được công bố vào chiều 9/10, tiếp đến là giải Hòa bình vào ngày 10/10, và giải Kinh tế khép lại mùa Nobel 2025 vào 13/10.
Mỗi giải Nobel gồm huy chương vàng, bằng chứng nhận và phần thưởng trị giá khoảng 1,2 triệu USD, được trao trong buổi lễ trọng thể tại Stockholm vào ngày 10/12 đúng dịp kỷ niệm ngày mất của nhà phát minh Alfred Nobel, người sáng lập nên giải thưởng danh giá này./.
