Thông tin cụ thể về những điểm mới trong dự thảo luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), ông Trần Hải Nam - Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, sau 6 năm thi hành, bên cạnh những kết quả đạt được, luật Bảo hiểm xã hội hiện hành đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế. Đó là thời gian đóng quá dài, tối thiểu 20 năm mới được hưởng lương hưu với tỉ lệ 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH, khiến nhiều người không chờ được, chọn rút BHXH 1 lần. Người đóng BHXH tự nguyện chỉ được hưởng chế độ hưu trí, tử tuất, không có ốm đau, thai sản. Vì vậy, năm 2018, Chính phủ giao Bộ LĐ-TB&XH sửa đổi Luật BHXH.
Thiết kế lại mức hưởng
Phó Vụ trưởng vụ Bảo hiểm xã hội Trần Hải Nam.
Bộ LĐ-TB&XH đang tập trung nghiên cứu các chính sách theo hướng giảm dần năm đóng BHXH tối thiểu xuống 15 năm, tiến tới còn 10 năm và nhiều chính sách khác nhằm tăng độ bao phủ chính sách an sinh, phù hợp với xu hướng chung của thế giới.
Theo ông Nam, mục đích việc điều chỉnh này là tạo điều kiện cho người lao động tham gia BHXH muộn, có thời gian tham gia BHXH ngắn được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH. "Vừa qua, một bộ phận người lao động nhận BHXH 1 lần cho rằng thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu khá dài nên không thể tham gia. Vì vậy, chúng tôi giảm năm đóng tối thiểu hưởng lương hưu để giúp người lao động ở lại với hệ thống BHXH…" - ông Nam nói.
Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội nêu rõ, cùng với điều chỉnh giảm mức đóng, Bộ LĐ-TB&XH cho biết sẽ sửa các quy định về cách tính lương hưu, thiết kế lại mức hưởng và tỉ lệ hưởng để bảo đảm quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm, giúp họ có được khoản tiền lúc về già.
Dù vậy, quan điểm được nhấn mạnh là không khuyến khích đóng bảo hiểm ngắn hạn. Đề xuất đưa ra là phương án để mở ra điều kiện, cơ hội cho nhiều ở lại với hệ thống BHXH nhằm giúp họ có tiền khi về già. Những người lao động có thu nhập ổn định được khuyến khích tham gia lâu để có mức lương bảo đảm cuộc sống tốt hơn...
Dự thảo luật đồng thời bổ sung đóng BHXH bắt buộc với nhóm có điều kiện, khả năng như chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương; lao động làm việc không trọn thời gian; tăng mức hỗ trợ đóng, bổ sung trợ cấp thai sản trong chính sách BHXH tự nguyện. Bộ LĐ-TB&XH cũng nghiên cứu tăng mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước nhằm tăng sức hút, tạo điều kiện để người dân tham gia BHXH tự nguyện thông qua việc tăng mức hỗ trợ đối với người tham gia BHXH tự nguyện.
Bên cạnh đó, xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt. Trong đó, dự luật sẽ bổ sung quy định trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng gồm: tầng trợ cấp hưu trí xã hội (đang được quy định ở Luật Người cao tuổi), BHXH cơ bản (bao gồm BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện), bảo hiểm hưu trí bổ sung.
Trong đó, tầng hưu trí xã hội, dự luật sẽ sửa theo hướng người lao động đã tham gia BHXH nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng, không nhận BHXH một lần sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sớm hơn và mức trợ cấp hằng tháng cao hơn. Mục đích nhằm tạo sự liên kết, hỗ trợ giữa các tầng, đặc biệt giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội với BHXH cơ bản.
Bảo lưu thời gian đóng sau hưởng BHXH 1 lần?
Liên quan đến việc rút BHXH 1 lần và đề xuất giải pháp nhằm hạn chế tình trạng này là giảm tuổi nghỉ hưu, lãnh đạo Bộ LĐ-TB&XH khẳng định tuổi nghỉ hưu được quy định trong Bộ Luật Lao động và vừa mới được Quốc hội thông qua. Trong đó, điều chỉnh tăng tuổi hưu có lộ trình đối với nam lên 62, nữ 60 để phù hợp với tốc độ già hóa dân số. Còn việc nghỉ hưu cũng đã có quy định đối với từng ngành nghề và khu vực. Chẳng hạn nghề nặng nhọc độc hại hoặc vùng kinh tế khó khăn sẽ được quyền tiếp cận tuổi nghỉ hưu sớm hơn quy định.
Đại diện Bộ LĐ-TB&XH cũng cho biết thêm cơ quan soạn thảo sẽ đưa vào Luật BHXH các chính sách để khuyến khích, tạo điều kiện cho người lao động tham gia đóng góp BHXH để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH 1 lần, bên cạnh việc cho phép người lao động được tiếp tục hưởng BHXH 1 lần nếu có nhu cầu. Liên quan đến việc này, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam cho biết, một kết quả nghiên cứu cho thấy công nhân thường rút BHXH 1 lần với những trường hợp đóng dưới 10 năm trở lại.
Thực tế, có rất nhiều người lao động sau khi rút BHXH 1 lần đã trở lại đề nghị đóng tiếp và sẵn sàng hoàn trả số năm họ đã nhận BHXH 1 lần để được tiếp tục cộng dồn thời gian đóng.
Theo quy định hiện nay, khi rút BHXH 1 lần toàn bộ thời gian đã đóng BHXH trước đó của người lao động không được bảo lưu, nhưng khi sửa đổi dự thảo sửa đổi Luật BHXH cũng nên cân nhắc nội dung này. Trong trường hợp nếu áp dụng cũng nên có quy định rõ ràng về thời gian bảo lưu và thiết kế chính sách theo hướng bao phủ hết thực tế đời sống, tránh tình trạng lạm dụng việc rút BHXH 1 lần sau đó đóng bổ sung.
Phó Vụ trưởng Trần Hải Ham thì cho rằng, dù trong nội dung sửa đổi Luật BHXH lần này không đề nghị nội dung kể trên nhưng đây cũng là vấn đề ban soạn thảo đang cân nhắc để sắp tới sửa luật có hay không bổ sung quy định này. Tuy nhiên, theo ông Nam, nếu có thực hiện cũng cần những quy định để hạn chế việc rút và đóng như quy định khoảng thời gian nhất định sau khi rút BHXH 1 lần được phép bảo lưu.
