Sáng 4/12, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, dưới sự điều hành của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội cho ý kiến về các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; Dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; Các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Phiên họp được phát thanh, truyền hình trực tiếp để cử tri và Nhân dân theo dõi.
Cho ý kiến về dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội khẳng định, dự thảo Báo cáo đã tập trung làm rõ những thành tựu nổi bật, những nỗ lực và cải cách không ngừng của Quốc hội trong suốt nhiệm kỳ qua trên tất cả các lĩnh vực công tác.
Đại biểu Dương Khắc Mai – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng cho rằng, dự thảo Báo cáo đã phản ánh đầy đủ, toàn diện hoạt động của Quốc hội trong một nhiệm kỳ có bối cảnh đặc biệt, nhiều biến động lớn, từ đại dịch COVID -19, kinh tế thế giới suy giảm, đến yêu cầu phục hồi kinh tế, cải cách thể chế, sắp xếp tổ chức bộ máy và đẩy mạnh chuyển đổi số. Trong bối cảnh đó, Quốc hội đã hoàn thành khối lượng công việc rất lớn với yêu cầu cao về chất lượng và tiến độ; những nội dung này được dự thảo Báo cáo đánh giá đầy đủ và toàn diện.
Đại biểu đặc biệt đánh giá cao với các dấu ấn nổi bật của nhiệm kỳ được nêu trong Báo cáo, nhất là: Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở hiến định cho nhiều cải cách lớn; hoạt động lập pháp với khối lượng rất lớn, kịp thời tháo gỡ nhiều điểm nghẽn về thể chế; đổi mới hoạt động giám sát tối cao; và việc quyết định các chính sách lớn về kinh tế – xã hội, ngân sách, đầu tư công, phục hồi và phát triển sau đại dịch. Bên cạnh đó, phương thức tổ chức kỳ họp tiếp tục được đổi mới linh hoạt, hoạt động đối ngoại của Quốc hội được mở rộng, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Có cùng quan điểm trên, đại biểu Trần Hoàng Ngân – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh nêu rõ, công tác của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV đã hoàn thành rất tốt chức năng, nhiệm vụ lập hiến, lập pháp, giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của quốc gia. Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, đã tổ chức 19 Kỳ họp, 9 Kỳ họp bất thường (không thường lệ) và 10 Kỳ họp thường lệ. Quốc hội khóa XV đã thực hiện kỷ luật về công tác lập pháp, hoàn thành hơn 205 nhiệm vụ lập pháp, vượt 33% số lượng định hướng.
"Quốc hội khóa XV là Quốc hội năng động, linh hoạt, thích ứng với yêu cầu của Đảng, Nhà nước trong bối cảnh mới. Trong đại dịch COVID -19, Quốc hội khóa XV đã linh hoạt chuyển từ trực tiếp sang trực tuyến, sau đó kết hợp trực tuyến, trực tiếp và thực hiện việc chuyển đổi số, Quốc hội điện tử, Quốc hội số một cách nhanh nhất và hiệu quả", đại biểu Trần Hoàng Ngân khẳng định.
Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật đã thấm nhuần vào các khâu của quá trình soạn thảo luật
Tại Phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Thủy, Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên đã phân tích 4 thành tựu nổi bật trong đổi mới tư duy xây dựng pháp luật của nhiệm kỳ khóa XV: Đổi mới trong cách tiếp cận xây dựng luật; Giảm thời gian và giảm thủ tục trong xây dựng luật; Đổi vai trong soạn thảo luật; Đổi mới tư duy trong tháo gỡ điểm nghẽn của pháp luật.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, việc đổi mới trong cách tiếp cận xây dựng luật là vấn đề rất quan trọng. Ngay sau phát biểu chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên Khai mạc Kỳ họp thứ 8 của Quốc hội yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ tư duy trong xây dựng pháp luật, đưa pháp luật từ chỗ là điểm nghẽn của điểm nghẽn phải trở thành lợi thế cạnh tranh.
Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo hằng ngày, hàng giờ để triển khai hiệu quả yêu cầu của Tổng Bí thư và Bộ Chính trị. Từ Kỳ họp thứ 8 đến nay, đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật đã nhanh chóng thấm nhuần vào tất cả các khâu, các bước của quá trình soạn thảo luật. Thay vì yêu cầu trước đây là phải ban hành các đạo luật có tính cụ thể để có hiệu lực trực tiếp, thì các luật ban hành vừa qua chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc và thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Những vấn đề cụ thể, thực tiễn thường xuyên biến động giao cho Chính phủ quy định, nhằm phản ứng linh hoạt về chính sách. Thay vì tư duy trước đây là yêu cầu nặng về quản lý, thì các luật ban hành vừa qua đứng trước yêu cầu là luật không chỉ là công cụ để quản lý, mà còn phải là động lực để thực hiện sự tăng trưởng.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy cũng cho biết, nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã giảm thời gian và giảm thủ tục trong xây dựng luật. Thay vì trước đây hầu hết các đạo luật được ban hành trong hai kỳ họp, thì nay Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định rõ: về nguyên tắc thì luật chỉ được thông qua tại một kỳ họp. Thay vì trước đây để đưa vào Chương trình xây dựng luật, Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng đã chuẩn bị một bộ hồ sơ bao gồm 5 tài liệu và phải bảo vệ trước các Cơ quan thẩm tra của Quốc hội, thì nay chỉ cần một tài liệu duy nhất là Tờ trình và bỏ thủ tục thẩm tra. Theo tính toán của Bộ Tư pháp, với những cải cách này đã kéo giảm khoảng 10 đến 12 tháng cho mỗi đạo luật.
Điểm nhấn nổi bật thứ ba được đại biểu phân tích, đó là đã đổi vai trong soạn thảo luật. Từ đầu năm 2025 đến nay, quy trình soạn thảo luật đã được thực hiện đổi mới và cải cách một cách căn bản để: Chính phủ thực hiện đúng vai là cơ quan trình dự án luật và chịu trách nhiệm đến cùng đối với dự án luật. Quốc hội thực hiện đúng vai là cơ quan lập pháp, có quyền quyết định thông qua hoặc không thông qua đối với những dự án luật do Chính phủ trình nếu không bảo đảm chất lượng. Những đổi mới, cải cách này đã giúp phân định rành mạch vị trí, trách nhiệm của từng cơ quan và bảo đảm tính liên tục của quá trình xây dựng luật. Đồng thời, đã đề cao tính phản biện của các cơ quan của Quốc hội, có quyền thẩm tra đến cùng và cho ý kiến đến cùng, chỉ với một mục tiêu cao nhất là bảo đảm chất lượng của dự án luật.
Điểm nổi bật thứ tư là đổi mới tư duy trong tháo gỡ điểm nghẽn của pháp luật. Thay vì tư duy thông thường là văn bản của cơ quan nào ban hành thì chỉ cơ quan đó mới có quyền sửa đổi, ngày 24/6 vừa qua, thể chế hóa yêu cầu của Đảng, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 106 cho phép áp dụng cơ chế đặc biệt để tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ủy quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được phép ban hành Nghị quyết để sửa các luật của Quốc hội.
"Tôi cho rằng tình hình đặc biệt thì phải có cách làm đặc biệt để nhanh chóng đưa những nguồn lực đang bị đình trệ phục hồi trở lại. Điều này còn phúc đáp với tâm nguyện của nhiều doanh nghiệp đã phát biểu tại nhiều diễn đàn rằng, doanh nghiệp không có ước vọng gì cao sang, chỉ mong có một hành lang pháp lý thông suốt, đồng bộ, ổn định để doanh nghiệp đầu tư, yên tâm đầu tư phát triển lâu dài", đại biểu Nguyễn Thị Thủy nêu quan điểm.
Giám sát để bảo đảm ý chí lập pháp của Quốc hội được thể hiện đến Nghị định và Thông tư
Với yêu cầu mới là luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc, do đó để tiếp tục triển khai hiệu quả yêu cầu này của Đảng, tiếp tục thực hiện việc đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật, đại biểu Nguyễn Thị Thủy – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội sớm tổ chức sơ kết, đánh giá việc triển khai chủ trương nêu trên trong khoảng 100 đạo luật đã được Quốc hội sửa từ Kỳ họp thứ 8 đến nay, nhằm rút ra bài học kinh nghiệm thực hiện hiệu quả hơn.
Cũng kiến nghị giải pháp nâng cao chất lượng lập pháp, đại biểu Dương Khắc Mai – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng cho rằng, giai đoạn tới, trọng tâm không chỉ là tiếp tục ban hành nhiều luật, mà cần chuyển mạnh sang yêu cầu ổn định pháp luật, bảo đảm tính dự báo, tính khả thi và chi phí tuân thủ hợp lý. Báo cáo nên nhấn mạnh rõ hơn yêu cầu hạn chế tối đa tình trạng luật vừa ban hành đã phải sửa đổi; đồng thời tăng cường giám sát từ sớm đối với chất lượng chính sách ngay trong khâu xây dựng luật.
Hiện nay luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc, do đó sẽ có rất nhiều vấn đề thuộc về tầm chính sách sẽ nằm trong Nghị định của Chính phủ. Do đó, trong quá trình soạn thảo, đối với những chính sách có phạm vi tác động rộng, đại biểu đề nghị Chính phủ tổ chức lấy ý kiến rộng rãi trước khi ban hành Nghị định.
Về hoạt động giám sát, đại biểu kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo đổi mới một cách sâu sắc việc giám sát sát sao việc ban hành văn bản quy định chi tiết (Nghị định, Thông tư) của Chính phủ và các Bộ, ngành để bảo đảm tinh thần lập pháp và ý chí lập pháp của Quốc hội sẽ được thể hiện đến các quy định chi tiết trong các Nghị định và Thông tư.
Dự thảo Báo cáo nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã khẳng định những đổi mới quan trọng về nội dung và phương thức giám sát trong nhiệm kỳ. Đại biểu Dương Khắc Mai cơ bản đồng tình với đánh giá này, nhưng theo đại biểu thời gian tới, vấn đề có ý nghĩa quyết định là phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế theo dõi, đôn đốc và tái giám sát việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát. Thực tiễn cho thấy, nếu “khâu sau giám sát” chưa được tổ chức thực hiện đồng bộ, chặt chẽ thì hiệu lực thực tế của giám sát tối cao vẫn còn hạn chế. Vì vậy, đại biểu đề nghị Báo cáo cần nhấn mạnh rõ hơn nội dung này trong phần định hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ tới, coi đây là một trọng tâm để nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội.
Các ý kiến tại Phiên họp cũng cho rằng, cần quan tâm đến mối quan hệ giữa quyết định chính sách và năng lực thực thi ở địa phương. Bởi, nhiệm kỳ khóa XV, Quốc hội đã ban hành nhiều quyết sách rất lớn về ngân sách, đầu tư công, phục hồi kinh tế sau dịch, sắp xếp đơn vị hành chính. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, năng lực tổ chức thực hiện giữa các địa phương còn chênh lệch. Vì vậy, đại biểu đề nghị dự thảo Báo cáo cần nhấn mạnh rõ hơn yêu cầu gắn chặt giữa quyết định chính sách của Quốc hội với điều kiện bảo đảm thực hiện, nhất là về nguồn lực, bộ máy và con người ở cơ sở, tránh tình trạng chính sách đúng nhưng triển khai chậm, hiệu quả chưa cao.
Bên cạnh đó, dự thảo Báo cáo cần bổ sung rõ hơn việc đánh giá những khó khăn đối với đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm. Thực tế cho thấy, đại biểu kiêm nhiệm phải đồng thời thực hiện chức trách chuyên môn tại cơ quan, đơn vị công tác và nhiệm vụ đại biểu Quốc hội, trong khi khối lượng công việc của Quốc hội ngày càng lớn, yêu cầu nghiên cứu hồ sơ dự án luật, tham gia giám sát, tiếp công dân, xử lý kiến nghị cử tri ngày càng cao. Do đó, Báo cáo cần phản ánh rõ hơn nội dung này làm cơ sở cho việc kiến nghị tiếp tục tăng cường điều kiện bảo đảm cho hoạt động của đại biểu kiêm nhiệm trong thời gian tới.
