Tọa lạc ở bên bờ sông Ka Long - dòng sông nối liền hai nước Việt - Trung, từ lâu, đền Xã Tắc đã trở thành một địa điểm sinh hoạt tín ngưỡng linh thiêng, có vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân địa phương, là “cột mốc văn hóa” trường tồn, khẳng định vững chắc độc lập, chủ quyền thiêng liêng của dân tộc. Di tích được xây dựng từ trước năm Kỷ Mão 1879, là nơi phụng thờ thần Xã Tắc Đại Vương. Bên cạnh đó, tại di tích còn phối thờ thần Cao Sơn Đại Vương, Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng cùng các vị long thần, thổ địa bản thôn…
Trải qua các giai đoạn thăng trầm của lịch sử, đền Xã Tắc vẫn luôn hiện hữu, là điểm tựa tinh thần, nơi gửi gắm niềm tin và ước mơ của bao thế hệ người dân nơi địa đầu nước Việt. Với những giá trị tiêu biểu về mặt lịch sử, văn hóa, chính trị, đền Xã Tắc không chỉ là niềm tự hào của thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh mà còn là một di sản quý báu của dân tộc.
Lễ hội đền Xã Tắc với nhiều nghi lễ truyền thống mang đậm nét bản sắc văn hóa Việt nơi địa đầu biên cương Tổ Quốc. Qua đó giáo dục truyền thống cho các thế hệ hôm nay và mai sau nâng cao trách nhiệm bảo vệ, giữ gìn phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống của địa phương, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Lễ hội đền Xã Tắc năm 2025 diễn ra trong 2 ngày, từ ngày 27 đến 28/2 (tức ngày 29/1 - 1/2 âm lịch). Lễ hội được tổ chức, bao gồm cả phần lễ và phần hội. Trong đó, phần lễ gồm: Lễ Cấp thủy; Lễ Mộc dục; Lễ Nghênh thần (rước Thần du xuân); Lễ tế Xã Tắc; Lễ dâng lễ vật của các địa phương, cơ quan, đơn vị và nhân dân trên địa bàn Thành phố; Lễ cúng chúng sinh; Lễ xuất tịch... Phần hội gồm: chương trình khai mạc và chương trình văn nghệ chào mừng Lễ hội; Các trò chơi dân gian truyền thống như kéo co, đẩy gậy, bóng chuyển hơi, giao lưu cờ tướng…. nhằm tôn vinh giá trị văn hóa, lịch sử, tâm linh của di tích và tạo không gian giao lưu, gắn kết cộng đồng.
Từ năm 2018 đến nay, thành phố Móng Cái đã phục dựng và duy trì tổ chức lễ hội đền Xã Tắc nhằm bảo tồn, phát huy, tôn vinh giá trị của di tích đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa và sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của nhân dân thể hiện đạo lý “Uống nước, nhớ nguồn’’ của dân tộc. Năm 2020, đền Xã Tắc đã được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Lễ hội đền Xã Tắc là sự kiện văn hóa được tổ chức thường niên là dịp ôn lại truyền thống vẻ vang, bày tỏ sự tri ân đối với các bậc tiền nhân, các anh hùng dân tộc; giữ gìn nét đặc trưng văn hóa tín ngưỡng của người dân Việt Nam ở vùng phên dậu của Tổ quốc; qua đó giáo dục truyền thống cho các thế hệ hôm nay và mai sau nâng cao trách nhiệm bảo vệ, giữ gìn phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống của địa phương; đồng thời khơi dậy và phát huy ý chí, khát vọng và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân để bước vào năm 2025 - năm đánh dấu bước chuyển mình, mở ra kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình, phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc.
