Thực hiện nhiệm vụ Quốc hội giao, Kiểm toán Nhà nước đã tập trung nguồn lực tổ chức ngay từ đầu năm cuộc kiểm toán Chuyên đề việc huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19 và các chính sách hỗ trợ.
Đây là cuộc kiểm toán chưa có tiền lệ, được triển khai trên phạm vi toàn ngành với quy mô lớn, thực hiện kiểm toán tại 9 bộ, cơ quan trung ương và 32 tỉnh, thành phố. Đến nay, cuộc kiểm toán đã hoàn thành.
Nội dung kiểm toán tập trung vào công tác tham mưu, ban hành văn bản, chính sách phòng, chống dịch COVID-19; công tác chỉ đạo, điều hành, phối hợp, hướng dẫn kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách; công tác huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19 và các chính sách hỗ trợ (không kiểm toán chi tiết việc mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm, vaccine, thuốc phòng, chống dịch COVID-19, việc này do Thanh tra Chính phủ thực hiện)
Kết quả kiểm toán cho thấy, dưới sự lãnh đạo đúng đắn, kịp thời của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, sự quyết tâm, nỗ lực của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, đặc biệt là lực lượng tuyến đầu, công tác phòng, chống dịch đã đạt được nhiều kết quả to lớn trên tất cả các lĩnh vực. Nhờ đó, đã kiểm soát tốt dịch bệnh, đẩy mạnh phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; ổn định chính trị, an ninh trật tự, an toàn xã hội được giữ vững và đưa Việt Nam sang giai đoạn bình thường mới. Trong nhiều yếu tố góp phần thành công trong công tác phòng, chống dịch, phải kể đến yếu tố đảm bảo nguồn lực và các chính sách tài khóa, tiền tệ, an sinh xã hội, phục hồi phát triển kinh tế....
Tổng nguồn lực đã huy động cho công tác phòng, chống dịch đến 31/12/2021 hơn 376,2 nghìn tỷ đồng, ngoài ra ngân sách nhà nước còn hỗ trợ các địa phương 142.017,3 tấn gạo; tổng số phân bổ, sử dụng năm 2020, 2021 hơn 351 nghìn tỷ đồng. Nguồn lực toàn xã hội được phân bổ kịp thời, cơ bản đáp ứng yêu cầu cấp bách trong phòng, chống dịch COVID-19.
Công tác quản lý, sử dụng nguồn lực (vaccine, kít xét nghiệm, máy móc, trang thiết bị y tế, thuốc, vật tư, sinh phẩm khác) và việc tiếp nhận, sử dụng các nguồn viện trợ, tài trợ cơ bản được các đơn vị quản lý, sử dụng kịp thời cho công tác phòng, chống dịch.
Các chính sách hỗ trợ được triển khai đồng bộ, quyết liệt từ trung ương đến địa phương, cơ bản phù hợp thực tiễn trong từng giai đoạn, qua đó kịp thời tháo gỡ khó khăn, góp phần phục hồi sản xuất, kinh doanh, giảm thiểu tác động gây sốc, tiêu cực của đại dịch, đảm bảo an sinh xã hội như: gia hạn, giảm thu từ các gói hỗ trợ chính sách thuế năm 2020 là 111.080 tỷ đồng, năm 2021 là 72.116 tỷ đồng; chính sách hỗ trợ từ lĩnh vực hải quan không thu là 201,2 tỷ đồng.
Chính sách hỗ trợ an sinh xã hội và phục hồi kinh tế đã giải ngân từ nguồn ngân sách nhà nước: Năm 2020, thực hiện Nghị quyết số 42/NQ-CP hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 là 14.023 tỷ đồng, trong đó tạm dừng đóng Quỹ hưu trí, tử tuất trên 786 tỷ đồng; hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt 13.100 tỷ đồng. Năm 2021, thực hiện Nghị quyết số 68/NQ-CP đã hỗ trợ người dân 13.964,6 tỷ đồng, trong đó nhóm chính sách về bảo hiểm đến 31/12/2021 là 5.438,7 tỷ đồng, hỗ trợ bằng tiền mặt là 6.210 tỷ đồng, cho vay qua Ngân hàng chính sách xã hội là 2.315 tỷ đồng...
Bên cạnh kết quả quan trọng đã đạt được, ngoài những sai phạm, tiêu cực đã và đang được các cơ quan chức năng tập trung, quyết liệt xử lý theo quy định của pháp luật, đợt kiểm toán Chuyên đề này cho thấy, tại từng đơn vị, địa phương được kiểm toán còn có những tồn tại, bất cập trong công tác huy động, lập, phân bổ, quản lý, sử dụng vaccine, kít xét nghiệm; quản lý, sử dụng nguồn lực chi cho lực lượng tuyến đầu chống dịch và thanh toán khám, điều trị bệnh nhân COVID; công tác quản lý, sử dụng máy móc, trang thiết bị y tế, thuốc, vật tư, sinh phẩm; công tác tiếp nhận và sử dụng các nguồn viện trợ, tài trợ bằng tiền và thu dịch vụ xét nghiệm...
Việc ban hành một số văn bản hướng dẫn, chỉ đạo phòng, chống dịch và các chính sách hỗ trợ còn chưa đầy đủ, kịp thời, sát thực tiễn, chưa dự báo hết được diễn biến khó lường, phức tạp của dịch bệnh nên chưa bao quát và theo kịp với diễn biến dịch... gây khó khăn, lúng túng trong tổ chức thực hiện, ảnh hưởng đến việc triển khai các chính sách hỗ trợ (có chính sách sử dụng hết số kinh phí dự kiến, thậm chí có chính sách phải chờ bổ sung nguồn để chi, song cũng có những chính sách thực hiện đạt rất thấp so với dự kiến). Bên cạnh đó, trong bối cảnh yêu cầu cấp bách nhưng vẫn còn độ trễ về thời gian giữa nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội với nghị quyết và nghị định của Chính phủ.
Từ kết quả kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý hơn 6.789 tỷ đồng, trong đó kiến nghị xử lý tài chính trên 3.431 tỷ đồng và kiến nghị xử lý khác hơn 3.358 tỷ đồng. Tổng số tiền cơ quan kiểm toán kiến nghị xử lý chiếm 4,8% so với số kinh phí của các đơn vị được kiểm toán.
Theo Kiểm toán Nhà nước, những tồn tại, bất cập nêu trên có nguyên nhân chủ quan, khách quan và cần phải được chấn chỉnh, khắc phục, rút kinh nghiệm như đã được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra trong Báo cáo kiểm toán tổng hợp Chuyên đề và trong Báo cáo kiểm toán tại từng bộ, ngành, địa phương được kiểm toán. Trong bối cảnh phòng, chống dịch (giãn cách và phân tán...) và tính cấp bách (gấp rút về thời gian) nên đã ảnh hưởng rất lớn đến việc chấp hành đầy đủ trình tự, thủ tục theo quy định trong công tác tham mưu, xây dựng chính sách và thực thi chính sách của các đơn vị.
