Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, chiều 1/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của các ĐBQH là bảo vệ dữ liệu cá nhân khi tham gia vào không gian số, môi trường số.
Bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế do Chính phủ phổ cập kỹ năng số
Đóng góp ý kiến về quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng cho rằng, hiện dự án Luật chưa quy định rõ về một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân, tổ chức khi tham gia vào không gian số như: Quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân; Quyền được quên; Quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng; Trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động đưa ra quyết định sai; Bảo vệ trẻ em trên môi trường số, bao gồm phân loại nội dung theo độ tuổi.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, với xu hướng quản trị dựa trên dữ liệu, các hệ thống tự động sẽ ngày càng tham gia vào quyết định hành chính. Với các phương pháp quản trị, thu thập, khai thác, sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch dữ liệu, lộ lọt dữ liệu... Vì vậy, dự án cần rà soát và tiếp tục bổ sung các quy định chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng, bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số. Đồng thời bổ sung quy định về cơ chế khiếu nại, bồi thường; trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi quyền được bảo vệ thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm; quy định cụ thể hơn về nội dung bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế, đặc biệt là trẻ em khi trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ như hiện nay.
Liên quan đến nội dung trên, đại biểu Phạm Trọng Nhân – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh nhận định, công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành một cơ chế bảo vệ, mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân nhưng dự thảo Luật chỉ mới dừng ở nguyên tắc, chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại, bồi thường hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế. Nếu luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh thì người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế đáng lo ngại.
Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp, ẩn danh, chống độc quyền dữ liệu và chống phá chặt dữ liệu. Quyền và nghĩa vụ công dân số tại Chương 5 cần quy định bộ công cụ tối thiểu của công dân số gồm căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ dịch vụ công duy nhất cùng nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế do Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công để người dùng dễ tiếp cận cho mọi nhóm dân cư.
Phòng ngừa nguy cơ lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích
Nêu quan điểm về bảo vệ dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng – Đoàn ĐBQH TP Hồ Chí Minh cho biết, dự thảo Luật quy định nghĩa vụ xác định thông tin của người dùng kinh doanh nhưng chưa có nguyên tắc xử lý dữ liệu người tiêu dùng khi áp dụng thuật toán, gợi ý xếp hạng và quảng cáo được cá nhân hóa. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định về đánh giá rủi ro thuật toán và nghĩa vụ công bố tiêu chí vận hành thuật toán ở mức cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, qua đó phòng ngừa nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.
Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung vào khoản 5 của Điều 46 là: Xác định dữ liệu công là tài sản quốc gia và thúc đẩy việc mở, chia sẻ dữ liệu không thuộc danh mục bí mật Nhà nước. Dữ liệu cá nhân hoặc dữ liệu được pháp luật quy định phải bảo mật. Ban hành cơ chế, lộ trình và các tiêu chuẩn kỹ thuật để các cơ quan Nhà nước thực hiện việc công bố dữ liệu mở một cách hệ thống và dễ dàng tái sử dụng.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nhấn mạnh, dữ liệu do cơ quan Nhà nước nắm giữ là nguồn dữ liệu lớn nhất và có giá trị cao nhất cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Việc Nhà nước chủ động mở dữ liệu chất lượng cao sẽ tạo ra hạt giống kích thích đổi mới sáng tạo và tạo lập thị trường dịch vụ dựa trên dữ liệu với chính sách dữ liệu mở gắn liền với minh bạch, giúp người dân và doanh nghiệp giám sát hiệu quả.
Hoàn thiện cơ sở pháp lý cho quá trình chuyển đổi số quốc gia
Giải trình những ý kiến của các ĐBQH, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, Luật chuyển đổi số được thiết kế theo hướng là luật khung quy định các nguyên tắc chung về chuyển đổi số, các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số yêu cầu tối thiểu đối với các hệ thống số; trách nhiệm của các chủ thể tham gia cơ chế điều phối và các biện pháp thúc đẩy nhằm đảm bảo mọi hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc diễn ra thống nhất, an toàn và hiệu quả. Chính vì vậy, Luật chuyển đổi số được xây dựng nhằm tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, lần đầu tiên các khái niệm quan trọng nhất của chuyển đổi số như chuyển đổi hạ tầng số, dữ liệu số; nền tảng, môi trường số, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số được định nghĩa một cách chính thức ở tầm luật. Luật Chuyển đổi số cũng chính thức hóa việc ban hành chương trình chuyển đổi số quốc gia, khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, khung quản trị dữ liệu, khung năng lực số, bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia.
Trên cơ sở những đóng góp ý kiến, đề xuất, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ nghiên cứu tiếp thu tối đa các ý kiến của các ĐBQH để hoàn thiện dự án Luật Chuyển đổi số và đề nghị Quốc hội xem xét ban hành Luật để tạo ra sự thống nhất về chuyển đổi số của Việt Nam.
Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan khẳng định, việc ban hành Luật Chuyển đổi số là cần thiết nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho quá trình chuyển đổi số quốc gia, tạo kết nối giữa thế giới thực và thế giới số cũng như giữa các ngành, các lĩnh vực trong nền kinh tế số xã hội. Dự án luật được Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Do đó, Chính phủ sẽ chịu trách nhiệm trình Quốc hội xem xét, biểu quyết thông qua.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương giúp Chính phủ phối hợp chặt chẽ với Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến của các ĐBQH để hoàn chỉnh dự án Luật với chất lượng cao nhất, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua vào cuối kỳ họp này.
