Kịch bản cũ nhưng vẫn “ăn tiền”
Mới đây, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) đã đăng tải cảnh báo lừa đảo tham gia các chương trình trao đổi sinh viên quốc tế, du học. Theo văn bản, dù đã có nhiều cảnh báo nhưng vừa qua trường vẫn ghi nhận phản ánh của gia đình sinh viên về việc bị các đối tượng lừa đảo, giả mạo văn bản của trường để chiếm đoạt tài sản có giá trị rất lớn.
Cụ thể, theo trình báo từ phía gia đình, vào ngày 23/5, sinh viên M.T. đã gọi điện về cho mẹ, nói mình được chọn đi giao lưu sinh viên tại Đức và cần sao kê tài khoản để làm hồ sơ. Theo đó, sinh viên này đã liên tục gửi hình ảnh sao kê với thứ hạng ngày càng “gần Top 5 sinh viên có khả năng tài chính tốt nhất”, đồng thời thúc giục gia đình nhanh chóng gửi thêm tiền để đảm bảo suất đi.
Chỉ trong vài ngày ngắn ngủi, gia đình đã chuyển khoản cho sinh viên tổng cộng 5 lần với số tiền lên đến 7 tỷ đồng. Lúc này phụ huynh nảy sinh nghi ngờ và nhờ người quen kiểm tra tài khoản của con thì phát hiện toàn bộ số tiền đã không còn. Sau khi trình báo nhà trường cùng cơ quan chức năng thì tiếp tục vỡ lẽ văn bản kia là giả mạo, không có chương trình giao lưu nào như trong thông báo.
Đại diện trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch thông tin, các đối tượng lừa đảo đánh vào nhu cầu chứng minh tài chính để giành học bổng. Chúng tạo áp lực “lọt top”, khiến sinh viên liên tục yêu cầu gia đình chuyển tiền. Đến khi thấy không thể moi thêm, chúng gửi đường link giả danh thủ tục hồ sơ để đánh cắp toàn bộ số tiền trong tài khoản. Trước đó, 1 sinh viên của trường cũng từng rơi vào thủ đoạn tương tự và thiệt hại 500 triệu đồng.
Ở một diễn biến khác, liên quan đến kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, một số phụ huynh lớp 12 đã nhận được thông tin của một người tự xưng là nhân viên của nhà trường. Đối tượng cho biết thông tin của học sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT chưa chính xác và cho số điện thoại giới thiệu là của công an phường để cập nhật đầy đủ hồ sơ. Một phụ huynh vì quá lo lắng đã làm theo yêu cầu nhấp vào đường link, từ đó mất tiền trong tài khoản.
Một thủ đoạn phổ biến khác là các đối tượng xấu giả danh lực lượng công an, xây dựng kịch bản, dàn cảnh mặc quân phục như đang làm việc tại trụ sở để tạo lòng tin cho người gọi video call. Trong quá trình dẫn dụ, chúng sẽ thu thập thông tin cá nhân, cài đặt ứng dụng dịch vụ công trực tuyến giả mạo, từ đó thu thập dữ liệu cá nhân, mật khẩu, mã OTP và ghi nhận hình ảnh sinh trắc học, chụp ảnh video để nhận dạng khuôn mặt nhằm chiếm đoạt tiền của phụ huynh, học sinh. Đó là chưa kể nhiều đối tượng còn mạo danh cán bộ ngành giáo dục, hứa hẹn “bao đỗ”, “nâng điểm”, rao bán đề thi hoặc mở lớp ôn thi cấp tốc ảo.
Có thể thấy, các chương trình, dịch vụ giả mạo thường có điểm chung: lời mời quá hấp dẫn, yêu cầu thanh toán sớm, thiếu thông tin rõ ràng về tổ chức, không xuất hiện trên các kênh thông tin chính thống. Các phương tiện truyền thông gần như là đăng tải từng giây từng phút thông tin cảnh báo và các chiêu trò lừa đảo nhưng nhiều sinh viên, phụ huynh vẫn còn rất lơ là. Đáng nói, hình thức lừa đảo không mới, chỉ thay đổi vài chi tiết nhỏ nhưng có thể chiếm đoạt được số tiền lên hết hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng.
Cần làm gì để không sập bẫy?
Hiện tại là thời điểm vô cùng nhạy cảm trong các vấn đề tuyển sinh, đánh giá năng lực, xét học bổng du học, giao lưu quốc tế. Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng tâm lý lo lắng, kỳ vọng và thiếu thông tin của phụ huynh và học sinh để dựng nên những kịch bản vô cùng thuyết phục. Tâm lý “sợ mất cơ hội”, “không muốn con bị thiệt thòi” khiến nhiều người dễ dàng tin tưởng và làm theo hướng dẫn mà không kịp kiểm chứng.
Một nguyên nhân khác đến từ khoảng cách thông tin giữa nhà trường và phụ huynh. Nhiều gia đình không theo sát các kênh truyền thông chính thức của trường, hoặc chưa từng nghe đến các cảnh báo được đăng tải, dẫn đến việc dễ bị dẫn dắt bởi thông tin từ các nguồn không chính thống. Ngoài ra, đối với học sinh sinh viên, việc thiếu kỹ năng phòng tránh, nhận diện lừa đảo qua mạng, chủ quan vào hiểu biết của bản thân cũng là một “kẽ hở” mà các đối tượng lừa đảo nhắm tới, đặc biệt là trong môi trường số ngày càng phức tạp.
Trước thực trạng đáng báo động này, dưới góc nhìn bảo mật, cơ quan Công an khuyến cáo: Phụ huynh, học sinh, sinh viên không làm theo bất kỳ hướng dẫn nào qua điện thoại từ người lạ; không nhấp vào các đường link lạ, không cài đặt ứng dụng không rõ nguồn gốc; Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP cho người không quen biết, khi nhận thông tin nghi vấn, cần liên hệ ngay nhà trường hoặc cơ quan Công an địa phương để xác minh; nếu phát hiện hành vi lừa đảo, cần báo ngay cho Công an gần nhất và chia sẻ thông tin cảnh báo đến người thân, bạn bè.
Đặc biệt, các cơ quan Nhà nước khi cần làm việc với người dân sẽ làm việc trực tiếp tại trụ sở; cơ quan Nhà nước không làm việc với người dân qua điện thoại. Hiện nay VNeID là ứng dụng duy nhất của Bộ Công an được sử dụng để quản lý định danh, xác thực điện tử.
Mặt khác, trong trường hợp đã rơi vào tình huống bị lừa, một khi tiền chuyển đi sẽ không thể thu hồi, theo các chuyên gia tâm lý, lúc này gia đình nên tạm gác lại vấn đề tài chính, vì cố gắng tìm cách lấy lại cũng không mang lại hiệu quả ngay lập tức. Điều quan trọng nhất là phụ huynh cần động viên giúp con ổn định tâm lý và không nên trách mắng hay chỉ trích, tránh tạo thêm căng thẳng cho đôi bên.
Bản thân mỗi học sinh, sinh viên cần trau dồi kỹ năng kiểm chứng thông tin, tìm hiểu kỹ về đối tác qua các kênh chính thống như website, báo chí, nhà trường, đại sứ quán. Hơn hết là không được phép hành động một mình khi chưa có xác minh rõ ràng mà cần tham vấn ý kiến trước với phụ huynh và nhà trường.
Về phía nhà trường, bên cạnh việc phát đi các cảnh báo nói chung, cần tăng cường tổ chức các buổi tập huấn, tư vấn trực tiếp về kỹ năng số, nhận diện thủ đoạn lừa đảo, xử lý tình huống bất thường để sinh viên có thể phản ứng nhanh và chính xác khi gặp phải tình huống tương tự.
Thực trạng lừa đảo trực tuyến mùa tuyển sinh không chỉ dừng ở câu chuyện lơ là cảnh giác mà còn là lời cảnh tỉnh sâu sắc về sự cần thiết nâng cao kỹ năng số trong thời đại công nghệ hiện nay. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và bản thân học sinh, sinh viên thì mới có thể hạn chế tối đa nguy cơ trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi./.
