Sáng 11/7, trong khuôn khổ Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới năm 2025, công bố Báo cáo Tình trạng Dân số Thế giới 2025 từ Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết tổng tỉ suất sinh của Việt Nam đang ở mức thấp kỷ lục và tiếp tục xu hướng giảm.
Cụ thể, theo kết quả điều tra biến động dân số, năm 2024, tỉ suất sinh chỉ còn 1,91 con/phụ nữ. Đây cũng là năm thứ 3 liên tiếp giảm dưới mức sinh thay thế (năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ; năm 2023 là 1,96 con/phụ nữ).
Cạnh đó, dù tốc độ gia tăng tỉ số giới tính khi sinh đã được khống chế so với giai đoạn trước, mất cân bằng giới tính vẫn cao và chưa ổn định. Theo đó, cũng trong năm 2024, Việt Nam ghi nhận tỉ số giới tính khi sinh là 111,4 bé trai/100 bé gái, cao hơn hẳn mức cân bằng tự nhiên là khoảng 105/100.
Đáng nói, tình trạng mang thai ở tuổi vị thành niên, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại các khu vực Tây Nguyên, trung du và miền núi phía Bắc vẫn tương đối phổ biến, chiếm đến 21,9%. Về lâu về dài, những vấn đề như tầm vóc, thể lực và chất lượng cuộc sống của người dân tại các khu vực này cũng khó lòng cải thiện hoàn toàn.
Mức sinh đang ở mức thấp, trong khi đó quá trình già hóa dân số lại diễn ra nhanh chóng, cũng theo bà Đào Hồng Lan, năm 2024, tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đạt 74,7 tuổi, cao hơn nhiều quốc gia có thu nhập tương đương. Tuy nhiên, số năm sống khỏe mạnh chỉ đạt trung bình 65 tuổi, đồng nghĩa với việc người Việt Nam phải trải qua hơn 10 năm cuối đời với nhiều thách thức về chất lượng sống và sức khỏe.
Để ứng phó với những thách thức nêu trên, Bộ Y tế đang tích cực hoàn thiện Luật Dân số mới và Chương trình mục tiêu Quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Mục tiêu là đảm bảo an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe và bình đẳng cho mọi người dân, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển bền vững.
Dự thảo Luật Dân số trong hôm nay sẽ được Bộ Tư pháp thẩm định, dự kiến trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Trong đó, Bộ đề xuất một số nội dung như: ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng thời kỳ.
Đáng chú ý là ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với gia đình sinh con một bề, có hai con gái; đồng thời đề xuất quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước.
Song song với đó, xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như cấp học bổng, học phí người học chuyên ngành lão khoa tại cơ sở đào tạo thuộc khối ngành sức khỏe của Nhà nước.
Ngoài ra, Bộ cũng đề xuất quy định các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đối với nam, nữ; sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh. Cùng với đó là các biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hoá dân số và nâng cao chất lượng dân số.
