Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, ngày 2/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội thảo luận ở Hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035. Nhiều ý kiến cho rằng, cần đảm bảo phân bổ cân đối, hài hòa các nguồn lực đầu tư để hiện thực hóa các mục tiêu quan trọng của Chương trình này, đảm bảo không chồng chéo, trùng lặp về phạm vi, đối tượng, nội dung…
Góp ý vào chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035, các đại biểu cơ bản nhất trí với Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội về nội dung này; đồng thời nhất trí với mục tiêu tổng quát trong Chương trình và hệ thống giải pháp mà Chương trình và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội đã đề ra.
Đảm bảo cân đối các nguồn lực đầu tư
Quan tâm về mục tiêu chăm sóc sức khỏe và mục tiêu dân số và phát triển, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh, Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ cho rằng, hai mục tiêu về chăm sóc sức khỏe cũng như về dân số và phát triển giữ vai trò rất quan trọng nhưng chưa được quan tâm đúng mức trong Chương trình.
Theo đại biểu, vấn đề dân số và phát triển đã được Đảng ta quan tâm bằng việc thông qua các Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường công tác dân số trong tình hình mới và đặc biệt là Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị đã chỉ ra cần phải quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, việc gia tăng tỉ lệ sinh để đạt mức sinh thay thế, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số là những vấn đề mà nhiều năm qua vẫn chưa thực hiện được. Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh cho rằng, những nội dung này nếu không được quan tâm đầu tư nguồn lực thực hiện thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển bền vững của đất nước.
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã chỉ ra, mức đầu tư cho các nội dung về dân số và phát triển chỉ chiếm 15,5% bao gồm cả ngân sách địa phương. So với tổng mức đầu tư trong giai đoạn 2026-2030, nguồn vốn ngân sách Trung ương cả giai đoạn 5 năm là 68.000 tỷ đồng thì các tiểu dự án trực tiếp giải quyết vấn đề dân số và phát triển trong Chương trình chỉ được bố trí khoảng hơn 6.000 tỷ đồng và chiếm khoảng 8,9%.
Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh cho rằng, để triển khai các dự án thực hiện mục tiêu quan trọng như trên trong từng tiểu dự án mà chỉ được bố trí nguồn vốn như trên là chưa đảm bảo sự cân đối hài hòa trong thực hiện và sẽ khó có thể đạt được các mục tiêu về dân số và phát triển. Trong khi dự thảo Luật Dân số khẳng định, dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần quan tâm đầu tư thỏa đáng các nội dung về dân số và phát triển trong Chương trình để góp phần hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã đặt ra đối với vấn đề dân số và phát triển tại Nghị quyết số 20-NQ/TW, Kết luận 149-KL/TW và Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Cùng quan điểm, đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ nhận thấy, việc phân bổ các nguồn lực đầu tư chưa đảm bảo sự cân đối, hài hòa trong việc thực hiện hai mục tiêu quan trọng của Chương trình là chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển.
“Báo cáo thẩm tra đã chỉ ra mức đầu tư cho các nội dung về dân số và phát triển chỉ chiếm tỉ lệ 15,5% bao gồm cả nguồn ngân sách của địa phương so với tổng mức đầu tư trong giai đoạn 2026 - 2030, đặc biệt toàn bộ nguồn vốn này chỉ là vốn thường xuyên mà không bố trí nguồn vốn đầu tư. Vì trong định hướng là tư vấn, khuyến khích cung cấp kiến thức; tổ chức hội thảo, tọa đàm, tập huấn... Với các hoạt động này, nguồn chi chủ yếu là từ nguồn chi thường xuyên, chưa có giải pháp căn cơ để triển khai đầy đủ các nội dung của dân số và phát triển”, đại biểu nêu rõ.
Do đó, đại biểu Lê Thị Thanh Lam đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung nguồn lực đầu tư công và cơ sở vật chất để đáp ứng việc thực hiện và thể chế hóa đầy đủ các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, của Bộ Chính trị về công tác dân số và phát triển, đặc biệt là đầu tư cho sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh để nâng cao chất lượng về dân số.
Để đảm bảo phân bổ kinh phí cho các địa phương thực hiện thống nhất, đồng bộ các Chương trình mục tiêu quốc gia, đại biểu đề nghị Chính phủ nên phân bổ kinh phí từ Trung ương cho Chương trình mục tiêu quốc gia, không giao kinh phí địa phương và kinh phí xã hội hóa cho địa phương, đặc biệt đối với các đơn vị khó khăn vì sẽ không đảm bảo tiến độ thực hiện Chương trình. “Mỗi địa phương có điều kiện và nguồn lực khác nhau, không thể thực hiện cùng chung tiến độ, chất lượng và hiệu quả của quá trình cũng như thực hiện các Chương trình này”, đại biểu chia sẻ.
Bổ sung quy định về lộ trình hoàn thành và cơ quan chịu trách nhiệm đến cùng đối với từng nhiệm vụ
Với những khó khăn từ thực tế trong quá trình tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia thời gian qua, đại biểu Lò Thị Luyến, Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên đề nghị Quốc hội và Chính phủ tiếp tục quan tâm nghiên cứu và có hướng bàn thảo quyết định chủ trương đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia phù hợp với thực tế, thuận lợi hơn trong khâu tổ chức thực hiện.
Dẫn chứng về một số khó khăn, vướng mắc, đại biểu nhận thấy trình tự, thủ tục thực hiện còn phức tạp, thẩm quyền giao cho địa phương vẫn hạn hẹp. “Đến nay, việc giải ngân nguồn vốn của các Chương trình mục tiêu quốc gia vẫn chậm, đặc biệt là vốn sự nghiệp vẫn là bài toán rất nan giải. Mỗi Chương trình có một cơ quan chủ quản khác nhau, cơ chế quản lý của từng Chương trình khác nhau, mỗi Chương trình yêu cầu báo cáo biểu mẫu khác nhau, mức hỗ trợ của các chương trình khác nhau”, đại biểu cho biết.
Bên cạnh đó, Dự thảo của ba Chương trình mục tiêu quốc gia trình tại Kỳ họp này đều tiếp tục quy định việc thực hiện lồng ghép vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia. Đại biểu Lò Thị Luyến cho rằng, nguyên tắc bố trí phân bổ vốn là "không chồng chéo, không trùng lặp về phạm vi, đối tượng, nội dung", tuy nhiên Chương trình lại giao cho địa phương ban hành quy định việc lồng ghép các nguồn vốn của Chương trình này với chương trình khác khi tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia. Trong khi đó, mỗi nguồn vốn, mỗi Chương trình lại có cơ chế quản lý, trình tự, thủ tục thanh quyết toán riêng. Do đó, việc thực hiện nội dung này rất khó.
Vì vậy, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị "không yêu cầu lồng ghép nguồn vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia này với các nguồn vốn khác khi tổ chức thực hiện, tăng cường vốn đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng, giảm nguồn vốn sự nghiệp hỗ trợ trực tiếp cho người dân". Đồng thời đề nghị Quốc hội giám sát tối cao về kết quả tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia để có những quyết sách tiếp theo phù hợp với thực tế, tạo điều kiện thuận lợi trong triển khai thực hiện, nâng cao chất lượng hiệu quả thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Đồng tình với ý kiến nêu trên, đại biểu Lý Thị Lan, Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho rằng, trong hồ sơ trình Quốc hội, những nhiệm vụ cần thiết thể chế hóa bằng Chương trình mục tiêu quốc gia vẫn chưa thực sự rõ ràng: “Nếu không được phân định cụ thể thì việc triển khai sẽ dễ bị phân tán, chồng chéo, khó xác định trách nhiệm và khó giám sát. Đặc biệt là ở cấp xã, nơi trực tiếp tổ chức thực hiện sẽ gặp nhiều lúng túng vì phải áp dụng cùng lúc nhiều văn bản khác nhau trong khi năng lực quản trị và nhân lực cán bộ còn hạn chế”, đại biểu nêu rõ.
Để Chương trình này có thể triển khai được hiệu quả, đại biểu Lý Thị Lan đề nghị bổ sung vào Phụ lục 1 kèm theo Nghị quyết để chỉ rõ những nhiệm vụ của Nghị quyết 72 được triển khai bằng chính sách nào. Cụ thể, các nội dung về củng cố mô hình y tế cơ sở đề nghị đưa vào Điều 4 của Nghị quyết; về dân số và phát triển, đề nghị bổ sung vào Điều 5 và về chuyển đổi số thể hiện trong Điều 8. Đồng thời tại Điều 10 của Chương trình mục tiêu quốc gia, cần bổ sung quy định về lộ trình hoàn thành và cơ quan chịu trách nhiệm đến cùng đối với từng nhiệm vụ, giúp đảm bảo tính liên thông và minh bạch trong quá trình tổ chức thực hiện. Việc chuyển hóa như vậy sẽ giúp Nghị quyết được triển khai đồng bộ, thực chất và đi vào cuộc sống.
Về nguồn lực cho lĩnh vực dân số và phát triển, đại biểu Lý Thị Lan đề nghị rà soát và tăng tỉ trọng vốn cho nội dung dân số và phát triển trong khoản 2, Điều 1 của Chương trình mục tiêu quốc gia theo hướng quy định rõ mức phân bổ tối thiểu cho dân số và phát triển và tương xứng với yêu cầu tái cấu trúc dân số trong bối cảnh mới.
