Tháng 7-2020, TP.Hồ Chí Minh là đơn vị đầu tiên ban hành chương trình chuyển đổi số đến năm 2025. Đây là điểm sáng thể hiện sự quyết tâm của lãnh đạo TP muốn đưa TP.Hồ Chí Minh thành đô thị thông minh, giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, động lực tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước.
Cơ hội và thách thức cho chuyển đổi số
Tôi cho rằng giai đoạn này là cơ hội cho TP.Hồ Chí Minh thực hiện các chương trình chuyển đổi số. Cụ thể, chương trình chuyển đổi số quốc gia đã tạo nên sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong cả nước. Đây cũng là xu hướng phát triển của thế giới trong những năm gần đây.
Bên cạnh đó, dịch COVID-19 làm thay đổi cách sống người dân. Người dân bắt đầu hình thành thói quen sống giãn cách, làm việc từ xa, mua sắm trực tuyến, học trực tuyến, tư vấn y tế từ xa, dùng mạng xã hội nhiều, ít dùng tiền mặt hơn…
Trước nhu cầu phòng chống dịch, TP cần có một app (ứng dụng) chung để khai báo y tế, quản lý tiêm vắc xin cho toàn dân kết nối với hệ thống định danh tập trung. Dịch vụ công trực tuyến cho người dân và doanh nghiệp trong thời gian dịch bệnh bùng phát đã cho thấy sự thiết thực. TP cần nhiều hơn hệ thống thương mại điện tử và thanh toán trực tuyến.
Dù vậy, chuyển đổi số tại TP.Hồ Chí Minh cũng có không ít thách thức. Đó là Chính phủ và doanh nghiệp chưa có chiến lược chuyển đổi số rõ ràng, dữ liệu dân cư phân tán, bản đồ số chưa chính xác.
Bên cạnh đó, dịch vụ công cấp 4 chỉ mới đạt 10-30%. Mỗi ngành nghề, bộ phận, khu vực chức năng đều có những yêu cầu riêng, cách thức hoạt động riêng, phải đầu tư vào các thành phần chuyên biệt cho mục đích hẹp. Công nghệ thông tin phải tích hợp mọi thứ, làm tăng chi phí, độ phức tạp và dễ thất bại.
Theo như tôi được biết, kinh phí cho chuyển đổi số chỉ khoảng 1%. Với một hệ thống quản lý, điều hành số tại một quận chỉ có từ vài trăm triệu đến 2 tỉ đồng thì khó thành công. Với thành phố lớn như TP.Hồ Chí Minh thì nên chi tối thiểu 3-4% GDP để đầu tư phát triển cho công cuộc chuyển đổi số.
Cần có app riêng phục vụ doanh nghiệp
Bài toán Chính phủ số vẫn còn nhiều việc cần làm ngay như triển khai mã số công dân kết nối với hệ thống công nghệ thông tin của Chính phủ. Nhưng hiện nay lại dùng mã số của căn cước công dân kết nối với bảo hiểm xã hội. Việc này sẽ gây bất cập vì bỏ quên trẻ dưới 14 tuổi hay công dân nước ngoài sống tại Việt Nam không có căn cước công dân.
Tiếp theo là phát triển mã định danh cho công dân hay doanh nghiệp để cho phép truy cập các hệ thống công nghệ thông tin khác của Chính phủ. Hệ thống định danh cần phát triển dựa trên chuẩn OpenID (hệ thống đăng nhập một lần không có tính tập trung), kết hợp cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an và cơ sở dữ liệu hộ tịch của Bộ Tư pháp thành một cơ sở dữ liệu chung cho cả nước. Từ đó phân quyền truy cập, tạo dữ liệu hay cập nhật dữ liệu cho hai bộ này. Như vậy sẽ hạn chế được việc mỗi bộ nắm một phần dữ liệu của người dân.
Tôi cho rằng nếu mỗi bộ nắm dữ liệu riêng như hiện tại thì câu chuyện Chính phủ số sẽ còn lâu mới trở thành hiện thực.
Tự động hóa và chuẩn hóa các quy trình dịch vụ công là bước tiếp theo của chính quyền số và là chuyển đổi số ở mức độ cao nhất. Phát triển cổng dịch vụ công và quản lý tài liệu văn bản tập trung cho tất cả các địa phương và các bộ ngành trên nền tảng điện toán đám mây. Việc này để tiết kiệm ngân sách và thời gian, triển khai đồng bộ, đảm bảo an toàn thông tin tốt hơn.
Trong đó ưu tiên phát triển các dịch vụ công giúp các doanh nghiệp có thể đơn giản hóa các thủ tục hành chính, đóng thuế, nộp ngân sách một cách dễ dàng để giảm các "chi phí chìm".
Ngoài việc cải tiến pháp lý giảm bớt các giấy phép con thì cần thúc đẩy các giải pháp công nghệ ứng dụng trong các dịch vụ công trực tuyến tránh tiếp xúc.
Tôi đề xuất nên có app riêng cho doanh nghiệp để họ có thể thực hiện mọi thủ tục một cửa trên ứng dụng này, giống như đang làm cho người dân. Bên cạnh đó, chính quyền cần là cầu nối với các chuyên gia chuyển đổi số với doanh nghiệp; có những chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp trong chuyển đổi số, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Hiện tại, các cơ quan vẫn lưu văn bản trên giấy bên cạnh máy tính. Việc này rất lãng phí và ảnh hưởng đến môi trường. Cần thay đổi thành văn phòng không giấy với chữ ký điện tử - đó là việc chuyển đổi ý nghĩa, có thể làm được ngay trong thời gian ngắn và tiết kiệm ngân sách.
LÂM VIỆT TÙNG (Chuyên gia tư vấn Công nghệ thông tin - viễn thông tại Hà Lan)
