Ông Vũ Minh Châu sinh ra trong một gia đình lao động nghèo ở Hà Nội, mẹ là người bán ốc luộc rong khắp các ngõ ngách phố cổ. Cuộc sống tảo tần của mẹ là hình ảnh ám ảnh và nuôi lớn khát vọng vươn lên của người con trai út. Trong gia đình, không ai học đến nơi đến chốn, nhưng tất cả đều chăm chỉ, tháo vát – một phẩm chất sau này trở thành nền tảng đạo đức cho doanh nghiệp của ông Châu.
Trưởng thành trong giai đoạn đất nước chuyển mình, ông Châu bén duyên với nghề kim hoàn vào cuối những năm 70. Khi Nhà nước bắt đầu cho tư nhân kinh doanh vàng bạc (khoảng năm 1989), ông cùng bạn mở cửa hàng đầu tiên tại phố Bạch Mai – nơi được ví như "phố vàng" Hà Nội thuở đó.
Không cần biển hiệu hào nhoáng, chỉ với cân vàng chuẩn xác và chữ tín, cửa hàng nhỏ của ông nhanh chóng thu hút khách khắp nơi đổ về. Sau một thời gian gây dựng, ông tách ra làm riêng và đặt tên cửa hàng là "Bảo Tín Minh Châu" (BTMC) – hàm ý giữ gìn chữ Tín quý như châu báu.
Triết lý sống và kinh doanh của ông Châu chịu ảnh hưởng sâu sắc từ người mẹ – cụ bà Lương Thị Điểm – người sáng lập thương hiệu vàng bạc đầu tiên của gia đình. Bà từng dạy: "Không bán đắt, không mua rẻ, không làm thiếu, làm giả, cân đong đầy đặn, nói lời dễ nghe."
Những lời dạy đã trở thành kim chỉ nam cho sự nghiệp của ông Vũ Minh Châu. Với ông, kinh doanh không chỉ là buôn bán mà còn là giữ chữ Tín – tài sản vô hình nhưng đắt giá hơn vàng. Cũng vì thế, từ một cửa hàng nhỏ, BTMC đã vươn lên thành một trong những hệ thống kinh doanh vàng bạc lớn nhất miền Bắc.
Văn hoá doanh nghiệp chuẩn mực “con nhà lành”
Không giống nhiều doanh nghiệp hiện đại chạy theo hình ảnh hào nhoáng, ông Vũ Minh Châu lại chọn một con đường “ngược dòng”: Xây dựng văn hóa doanh nghiệp chuẩn mực, đạo đức, và mang đậm nét truyền thống Á Đông.
Mỗi nhân viên của BTMC – từ bán hàng đến kỹ thuật viên – đều phải tuân thủ quy định nghiêm ngặt: tóc đen tự nhiên, không nhuộm, không uốn xoăn cầu kỳ, không trang điểm đậm, không xăm môi, phun mày; nam không được xăm trổ, không cắt tóc cua hay mặc quần áo bó sát, lòe loẹt. Tất cả phải "chuẩn như thầy giáo, cô giáo".
Không chỉ yêu cầu, ông Châu còn tự mình thiết kế đồng phục, chọn vải thanh lịch và duyệt từng mẫu mã trước khi may cho nhân viên. Ông tin rằng: "Con người phải đẹp từ trong ra ngoài. Vẻ đẹp tự nhiên, chỉn chu và đáng tin cậy sẽ tạo dựng niềm tin từ cái nhìn đầu tiên."
Giữ nghiệp bằng chữ Tín rất khó
Lập nghiệp bằng chữ tín đã khó, giữ nghiệp bằng chữ tín lại càng khó khăn. Mới đây, doanh nghiệp của ông Châu đã bị Thanh tra Ngân hàng Nhà nước kết luận có nhiều vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng.
Theo kết luận thanh tra, ngoài các vi phạm về chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế... trong hoạt động kinh doanh vàng tại Công ty BTMC đã được báo cáo, trình Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phê duyệt và có văn bản chuyển thông tin vụ việc sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý; Công ty BTMC còn có những thiếu sót, vi phạm, tập trung vào một số nội dung.
Cụ thể, Công ty BTMC vi phạm quy định về chấp hành chế độ báo cáo hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng; vi phạm trong giao dịch bán vàng với giá bán cao hơn giá niêm yết.
Ngoài ra, doanh nghiệp còn vi phạm quy định về thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số để kinh doanh vàng, cụ thể như:
Không công bố trên website “btmc.vn” thông tin về vận chuyển và giao nhận;
Không công bố quy trình tiếp nhận, trách nhiệm xử lý khiếu nại của khách hàng và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website thương mại điện tử;
Không xây dựng, ban hành chính sách đảm bảo an toàn, an ninh cho việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của người tiêu dùng trên website “btmc.vn”;
Không xây dựng chính sách bảo vệ thông tin cá nhân người tiêu dùng trên trang chủ website thương mại điện tử “btmc.vn”.
Ngoài ra, Công ty BTMC có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm, hàng hóa do doanh nghiệp cung cấp nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh.
Công ty BTMC còn ban hành quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền (PCRT) sai thẩm quyền, không đầy đủ nội dung theo quy định; không thực hiện lưu trữ thông tin liên quan đến khách hàng, giao dịch phải báo cáo.
Bên cạnh đó, Công ty BTMC còn ban hành quy định nội bộ có nội dung không đầy đủ; không có hệ thống quản lý để xác định khách hàng nước ngoài là cá nhân có ảnh hưởng chính trị; không thực hiện báo cáo giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng; không thực hiện nhận biết thông tin khách hàng; không thực hiện phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro về rửa tiền.
Đồng thời, không đào tạo, bồi dưỡng về phòng, chống rửa tiền hoặc đào tạo, bồi dưỡng về phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố không đúng quy định của pháp luật; không thực hiện việc đánh giá rủi ro về rửa tiền; không phân công hoặc không đăng ký phân công cán bộ, bộ phận chịu trách nhiệm về phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố.
Thêm nữa, Công ty BTMC hạch toán chi phí quà tặng vào giá vốn của hàng hóa, dịch vụ mua vào không đúng quy định, dẫn đến giảm số thuế giá trị gia tăng phải nộp.
Theo Thanh tra NHNN, nguyên nhân vi phạm là do người đại diện theo pháp luật, lãnh đạo, nhân viên Công ty BTMC chưa nghiêm túc chấp hành một số quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, phòng, chống rửa tiền và hạch toán kế toán, lập và sử dụng chứng từ kế toán, kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.
Ngay khi kết thúc thanh tra trực tiếp, Thanh tra NHNN đã có báo cáo một số vụ việc qua thanh tra hoạt động kinh doanh vàng tại Công ty BTMC có vi phạm pháp luật, dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự. Thống đốc NHNN đã phê duyệt và có văn bản chuyển thông tin sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý.
