Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, sáng 9/12, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Còn “lỗ hổng” trong giải quyết kiến nghị cử tri, hơn 84% chỉ là giải trình
Cho ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng ghi nhận sự nỗ lực của các Bộ, ngành trong công tác tiếp nhận và trả lời kiến nghị. Tỷ lệ trả lời kiến nghị đã đạt 97,3%. Một số Bộ như Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế…đã hoàn thành 100% việc trả lời.
Đặc biệt, một số kiến nghị lớn đã được giải quyết bằng việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tạo chuyển biến tích cực trong nhiều lĩnh vực mà cử tri quan tâm.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga khẳng định, qua báo cáo và các phụ lục, mặc dù tỷ lệ trả lời cao nhưng chất lượng giải quyết kiến nghị của cử tri còn chưa thực sự đạt yêu cầu. Theo phân tích của đại biểu, tỷ lệ giải quyết thực chất rất thấp: Trong số hơn 1.472 kiến nghị, chỉ có 11,9% được giải quyết bằng việc ban hành văn bản, chỉ 14,1% được giải quyết bằng thanh tra, kiểm tra, xử lý thực tế.
Đáng chú ý, 84% kiến nghị (tương đương với hơn 1.000 kiến nghị) chỉ dừng ở mức giải trình và cung cấp thông tin."Điều này cho thấy kiến nghị chưa được xử lý đến nơi đến chốn và chưa tạo ra sự thay đổi thực tế mà cử tri mong muốn. Cử tri không mong muốn một bản giải trình dài mà họ cần một giải pháp rõ ràng cho những vấn đề mà họ đang gặp vướng mắc", đại biểu thẳng thắn nhận định.
Một điểm nóng khác được đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga chỉ ra là việc Văn phòng Chính phủ có số lượng kiến nghị tồn đọng nhiều nhất, với 38 trong tổng số 39 kiến nghị chưa được trả lời. Theo đại biểu, sự chậm trễ này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ trả lời của nhiều Bộ, ngành và làm chậm tiến độ kết quả chung.
Đại biểu tiếp tục nhận định, việc giải quyết kiến nghị tồn đọng từ các kỳ họp trước cũng rất chậm. UBTVQH theo dõi 20 kiến nghị tồn đọng nhưng mới giải quyết được 5 kiến nghị, chiếm 25%, còn 13 kiến nghị vẫn đang được xử lý, trong đó có 6 kiến nghị chưa có lộ trình giải quyết rõ ràng. Các kiến nghị kéo dài này bao gồm chậm ban hành danh mục nghề đặc thù trong giáo dục, chưa sửa đổi Quyết định 84 và Thông tư 22 về đánh giá học sinh, chính sách hỗ trợ giáo viên mầm non nghỉ công tác.
Đồng thời, đại biểu chỉ rõ những lĩnh vực có kiến nghị lặp lại nhiều lần nhưng việc giải quyết chưa đáp ứng kịp thời. Giáo dục là lĩnh vực có nhiều kiến nghị lặp lại nhất: Chậm sửa đổi cách đánh giá học sinh, chậm ban hành chính sách cho giáo viên mầm non, chậm hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn. Nông nghiệp, thủy sản: Nghị định 67/2014 sửa đổi nhiều lần, nhưng hiệu quả chưa như kỳ vọng; việc bảo hiểm tàu cá vẫn gây bức xúc. Tín ngưỡng, tôn giáo: Chậm ban hành nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này, dẫn đến lúng túng trong xử lý các hành vi lợi dụng tôn giáo.
Ngoài ra, đại biểu cho rằng, vẫn còn tình trạng chậm ban hành văn bản dưới luật, chính sách đã có nhưng “đứng yên”. Việc chậm ban hành văn bản đồng nghĩa với chậm chính sách, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người dân và doanh nghiệp. Đại biểu nêu ví dụ: Định mức kinh tế – kỹ thuật của Bộ Y tế phải áp dụng từ 01/01/2025 nhưng đến nay vẫn chưa hoàn tất; Nhiều văn bản hướng dẫn của Luật Công nghệ cao vẫn chậm ban hành.
Cần chuyển từ “kiến nghị” sang “giải quyết”
Từ những tồn tại đó, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đưa ra các đề xuất để nâng cao chất lượng kiến nghị:
Một là đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành không sử dụng lại các mẫu trả lời chung chung, nặng về trích dẫn văn bản, mà phải đưa ra hướng dẫn, giải thích cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu; đồng thời xác định rõ trách nhiệm đầu việc, thời hạn hoàn thành.
Hai là lập lộ trình cụ thể cho kiến nghị trong nhiều kỳ họp; Phải có thời hạn, thời điểm cụ thể hoàn thành giải quyết kiến nghị, không để kéo dài sang các nhiệm kỳ sau.
Ba là tăng cường trách nhiệm của Văn phòng Chính phủ, cần sớm khắc phục tình trạng tồn đọng kiến nghị chưa được trả lời.
Bốn là ưu tiên giải quyết nhóm kiến nghị tác động lớn; Tập trung vào các nhóm vấn đề giáo dục và đào tạo, nông nghiệp, tôn giáo, tín ngưỡng và các chính sách an sinh xã hội.
Năm là công khai định kỳ tiến độ giải quyết, hàng quý công bố kết quả thực hiện, nêu rõ tên Bộ, ngành, thời gian và lý do chậm giải quyết.
Đồng quan điểm với đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đại biểu Ma Thị Thúy, Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cũng nhận định, thực tiễn giám sát cho thấy còn nhiều tồn tại trong giải quyết kiến nghị. Đại biểu cho rằng, chất lượng trả lời vẫn còn mang tính hình thức, một số trả lời chưa đi thẳng vào vấn đề hoặc chỉ dừng ở mức thực hiện đúng theo quy định của pháp luật, cử tri buộc phải kiến nghị nhiều lần do chưa thoả mãn nội dung trả lời.
Mặc dù Chính phủ và các Bộ, ngành đã chỉ đạo rất quyết liệt, hiệu quả giải quyết ở một số lĩnh vực vẫn chưa tương xứng. Cử tri đặc biệt quan tâm đến các vấn đề như lừa đảo trên không gian mạng, hàng giả, hàng kém chất lượng; thanh quyết toán bảo hiểm y tế chậm;…
Do đó, đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo rà soát các quy định đang chậm theo kịp thực tiễn số hóa; Hoàn thiện khung pháp lý, nâng chế tài xử phạt, siết kiểm soát các nền tảng thương mại điện tử và các chính sách pháp luật khác liên quan. Nâng cao chất lượng trả lời kiến nghị. Không trả lời dẫn chiếu văn bản hoặc trả lời "thực hiện theo đúng quy định của pháp luật" một cách chung chung. Câu trả lời cần rõ trách nhiệm, rõ lộ trình, rõ kết quả dự kiến. Cần công khai tiến độ để cử tri giám sát và xác định rõ trách nhiệm cá nhân người đứng đầu. Tăng cường phối hợp liên ngành chống tội phạm. Phát huy cơ chế phản ứng nhanh giữa Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ và các Bộ ngành liên quan trong phòng chống tội phạm mạng, hàng giả, hàng kém chất lượng. Giải quyết dứt điểm chậm quyết toán bảo hiểm y tế, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cần khẩn trương ban hành hướng dẫn xác định phần chi vượt bảo hiểm y tế năm 2023-2024 và giải quyết dứt điểm tình trạng chậm quyết toán trong quý I/2026.
Cần thiết lập cơ chế giám sát đặc biệt cho kiến nghị lặp lại
Tiếp tục cho ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, Đoàn ĐBQH thành phố Hồ Chí Minh ghi nhận nỗ lực rất lớn của Chính phủ và các Bộ ngành trong công tác giải quyết kiến nghị cử tri, với tỷ lệ trả lời đạt gần tuyệt đối. Tuy nhiên, nhấn mạnh công tác này không thể chỉ dừng lại ở con số thống kê mà cần tạo ra "chuyển biến thực chất" trong đời sống nhân dân.
Từ đó, đại biểu nêu những đề xuất mang tính chiến lược nhằm chuyển đổi phương pháp giải quyết kiến nghị. Đó là cần tập trung vào việc giải quyết kiến nghị theo hướng thực chất, thay vì chỉ tập trung vào việc trả lời kiến nghị. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế giám sát đặc biệt cho kiến nghị lặp lại. Đại biểu chỉ rõ rào cản lớn nhất không phải ở khâu tiếp nhận hay trả lời mà nằm ở khâu tổ chức thực hiện. Vì vậy, kiến nghị Quốc hội và UBTVQH nên xem xét thiết lập cơ chế theo dõi, giám sát đặc biệt đối với các nhóm kiến nghị bị cử tri lặp lại qua nhiều kỳ họp. Cơ chế này phải nêu rõ cơ quan chịu trách nhiệm chính, nguyên nhân chậm triển khai và thời hạn hoàn thành, để khắc phục tình trạng "trả lời đúng" nhưng xử lý "chưa trúng."
Ngoài ra, đại biểu đề nghị Chính phủ và các Bộ ngành ưu tiên giải quyết các nhóm kiến nghị có tác động trực tiếp như giá cả hàng hóa, vật tư, quản lý thị trường thuốc, sữa, thực phẩm chức năng; Quản lý thị trường vàng và tín dụng; Đảm bảo nhà ở xã hội; Việc làm, an sinh sau sắp xếp đơn vị hành chính; Công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và quản lý tài sản công dư thừa. Đại biểu yêu cầu phải công khai lộ trình xử lý, tiến độ và kết quả để nhân dân giám sát.
Theo đại biểu, cần xem việc giải quyết kiến nghị là "một tín hiệu cảnh báo chính sách sớm" của đời sống xã hội. Đề nghị công tác giải quyết kiến nghị cần vận hành theo chu trình khép kín, từ kiến nghị, hồi đáp, thực thi, giám sát, công khai. Đại biểu phân tích, khi tiến độ và kết quả được công bố minh bạch, trách nhiệm chính trị và trách nhiệm hành chính sẽ được nâng lên rõ rệt, qua đó hạn chế tình trạng "né tránh, sợ trách nhiệm hoặc xử lý hình thức". Cùng với đó, cần phân loại và ưu tiên giải quyết kiến nghị dựa trên mức độ tác động dân sinh (y tế, giáo dục, việc làm, an sinh, giá cả thị trường, chống hàng giả, chống lãng phí tài sản công) thể hiện bản chất Nhà nước phục vụ nhân dân, lấy người dân làm trung tâm của chính sách công.
