Phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 được Bộ GD&ĐT công bố khá sớm. Để có bản dự thảo này, Bộ tổ chức nhiều cuộc họp, bàn thảo kỹ và lấy ý kiến rộng rãi từ nhiều chuyên gia. Dự thảo phương án có đề xuất thi 4 môn bắt buộc và 2 môn lựa chọn trong số 4 môn học đã chọn học. Điều này khác với phương án thi tốt nghiệp THPT hiện hành khi học sinh chỉ thi 4 bài thi bắt buộc (trong đó có 1 bài thi lựa chọn Khoa học tự nhiên hoặc Khoa học xã hội). Bộ GD&ĐT nhấn mạnh tới 3 điểm mới dự kiến:
Thứ nhất, 5 năm qua, Kỳ thi tốt nghiệp THPT có sự ổn định về phương thức, cách thức tổ chức thi. Bộ đã có những kinh nghiệm tốt cho việc phân quyền, phân cấp thi. Do vậy, tới đây, Bộ GD&ĐT tập trung vào việc xây dựng ngân hàng câu hỏi theo hướng đánh giá năng lực phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Thứ hai, kỳ thi tốt nghiệp THPT hướng đến định hướng nghề nghiệp. Tức là các môn thi tự chọn để phục vụ cho học sinh định hướng nghề nghiệp, tuyển sinh vào đại học, cao đẳng nghề hoặc định hướng tương lai của các em.
Thứ ba, theo lộ trình, Bộ GD&ĐT ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước để tổ chức thi trên máy tính.
Sau khi công bố phương án, qua truyền thông cũng như các bên liên quan cơ bản đánh giá phương án này khá phù hợp cho Chương trình trung học phổ thông mới, bởi vừa giải quyết vấn đề xét tốt nghiệp nhưng đồng thời có thể giúp học sinh định hướng nghề nghiệp, kết quả thi đủ độ tin cậy để xét vào đại học và giáo dục nghề nghiệp.
Về vấn đề tổ chức thi đến ra đề thi, hiện nay, Bộ đã phân cấp khá mạnh và rõ cho các địa phương trong việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT. Các địa phương, cụ thể là UBND các tỉnh/thành phố chịu trách nhiệm chính về tổ chức kỳ thi trên địa bàn.
Bộ GD&ĐT thực hiện công tác ban hành quy chế, xây dựng đề thi và thanh tra, kiểm tra, giám sát. Những kỳ thi gần đây, đặc biệt các năm 2020, 2021, 2022, mô hình này ghi nhận nhiều ưu điểm, sự phân cấp ngày một cụ thể và rõ trách nhiệm.
Hiện đang có sự khác nhau giữa các tỉnh thành, từ năng lực ra đề thi đến việc tổ chức đánh giá, xây dựng đề, trong khi bảo đảm được tính đồng đều về chất lượng, phổ quát và tương đồng giữa các địa phương là việc cần làm thận trọng và có lộ trình.
Để đáp ứng được tính đồng bộ, Bộ vẫn chịu trách nhiệm ban hành quy chế thi, ra đề thi, thanh tra, kiểm tra; các công việc khác, địa phương hoàn toàn chủ động và chịu trách nhiệm. Bộ sẽ tiếp tục tập trung hoàn thiện quy định, quy chế và thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra ở cả cấp Bộ và cấp địa phương để kết quả kỳ thi được an toàn, khách quan, minh bạch nhất.
Hiện nay, Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 xác định rất rõ là tập trung phát triển phẩm chất, năng lực học sinh và có tính toàn diện. Do vậy việc phát triển ngân hàng đề thi theo hướng đánh giá năng lực và có sự phân hóa đề thi là một trong những vấn đề trọng tâm của phương án thi tốt nghiệp THPT. Để thực hiện được điều nay, đội ngũ ra đề thi là vấn đề lớn nhất.
Ngay sau khi phương án thi tốt nghiệp THPT từ 2025 được góp ý, tiếp thu đầy đủ và được Chính phủ thông qua thì Bộ GD&ĐT sẽ xây dựng đề án để triển khai, trong đó có nhiều bước về hạ tầng, công nghệ, máy móc và trong đó nhiệm vụ quan trọng là huy động đội ngũ xây dựng ngân hàng đề theo hướng đánh giá năng lực học sinh, có sự phân loại để xét tốt nghiệp cũng như sử dụng kết quả cho nhiều mục tiêu khác nhau.
Bên cạnh việc xây dựng phương án thi thì cũng dần xây dựng, tập trung đội ngũ, các điều kiện để xây dựng ngân hàng để đủ lớn, đủ để đánh giá được năng lực và ở các mức độ khác nhau. Từ cấp độ nhận biết, thông hiểu cho đến vận dụng và vận dụng cao. Đây là một trong những bước mà hiện nay Bộ GD&ĐT đang tập trung làm.
Đề thi sẽ bám sát chương trình GDPT năm 2018, định hướng chú trọng đánh giá năng lực, có sự phân hóa phù hợp để bảo đảm vừa xét công nhận tốt nghiệp, kết hợp đạt nhiều mục tiêu khác nhau.
Theo thông lệ hằng năm, ngay trước mỗi kỳ thi, Bộ GD&ĐT sẽ công bố đề thi tham khảo để làm cơ sở cho giáo viên và học sinh định hướng ôn tập. Đối với kỳ thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 cũng vậy, trước khi tổ chức thi, Bộ sẽ công bố đề thi tham khảo để giáo viên và học sinh chủ động trong dạy học và ôn thi.
