Thách thức từ sự thay đổi trong cách tiếp cận thông tin
Bước vào kỷ nguyên số, cùng với sự phát triển của công nghệ AI, báo chí Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lịch sử. Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng, mà là điều kiện sống còn để các cơ quan báo chí tồn tại, phát triển trong thời đại công nghệ bùng nổ. Tuy nhiên, để thích ứng và bứt phá, báo chí nước nhà cũng đang đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ.
Thói quen tiếp nhận thông tin của người dân đã thay đổi nhanh chóng. Họ không còn chờ báo in buổi sáng hay bật tivi vào giờ thời sự, ngày nay, thông tin “nóng” được người dân cập nhật từng phút trên các nền tảng xã hội: Facebook, YouTube, TikTok... Điều này tạo áp lực lớn cho báo chí chính thống khi phải cạnh tranh về tốc độ, sự hấp dẫn, độ phủ sóng và tính chính xác của thông tin...
Mặc dù được hỗ trợ bởi công nghệ AI, một trong những khó khăn đáng lo ngại nhất hiện nay là vấn nạn tin giả, tin sai sự thật lan truyền nhanh chóng trên không gian mạng; những loại thông tin giả, thông tin sai sự thật, thiếu kiểm chứng dù ở mục đích nào thì những thông tin này chiếm ưu thế về thời gian... Trong khi báo chí chính thống bị ràng buộc bởi đạo đức nghề nghiệp, quy trình kiểm chứng thông tin nghiêm ngặt.
Sự cạnh tranh về tốc độ cập nhật thông tin khiến nhiều cơ quan báo chí dễ sa vào “bẫy câu view”, chạy theo xu hướng thị trường, đôi khi đánh đổi cả đạo đức nghề nghiệp và tính chính xác của thông tin. Ngoài ra, việc kiểm duyệt và kiểm soát nội dung trên các nền tảng số cũng gặp nhiều khó khăn khi nội dung có thể bị chia sẻ một cách dễ dàng ngoài kiểm soát hoặc bị xuyên tạc.
Áp lực từ công nghệ và đổi mới mô hình hoạt động
Chuyển đổi số không đơn thuần là số hóa nội dung báo chí mà đòi hỏi sự thay đổi toàn diện về mô hình sản xuất, phân phối, quản trị và kinh doanh. Nhiều cơ quan báo chí còn lúng túng, thiếu nhân lực chuyên sâu về công nghệ, thiếu nền tảng dữ liệu đủ mạnh để triển khai các mô hình báo chí dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, cá nhân hóa nội dung.
Ngoài ra, chi phí đầu tư cho hạ tầng công nghệ, phần mềm, đào tạo đội ngũ cũng là gánh nặng lớn, nhất là với các cơ quan báo chí địa phương, đơn vị nhỏ hoặc hoạt động phi lợi nhuận.
Doanh thu quảng cáo truyền thống, sụt giảm mạnh khi các nhà quảng cáo chuyển sang nền tảng số như Google, Facebook. Trong khi đó, mô hình thu phí nội dung số (paywall) tại Việt Nam chưa thực sự phổ biến và hiệu quả. Điều này khiến nhiều tòa soạn rơi vào tình trạng khó khăn tài chính, ảnh hưởng đến chất lượng nội dung và hoạt động lâu dài. Việc tìm ra mô hình kinh doanh bền vững trong kỷ nguyên số là một trong những thách thức lớn nhất đối với báo chí hiện nay
Lối đi nào cho báo chí thời số hóa?
Trong bối cảnh hiện nay, để báo chí không bị tụt lại phía sau, cần một chiến lược đồng bộ từ cấp cơ quan chủ quản đến từng phóng viên, biên tập viên. Đầu tư cho chuyển đổi số là đầu tư dài hạn, cần sự kiên trì và tầm nhìn. Nhà báo hiện đại không chỉ cần giỏi viết lách mà còn phải biết thành thạo kỹ năng sản xuất video, thiết kế đồ họa, quản lý fanpage và phân tích hành vi độc giả…
Theo đó, để vượt qua những thách thức trên, báo chí cần thực hiện một số giải pháp cụ thể như:
Thứ nhất, tái cấu trúc mô hình tổ chức và đầu tư vào công nghệ: Ưu tiên phát triển nền tảng số, hệ thống dữ liệu và tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo, phân tích hành vi người dùng.
Thứ hai, phát triển đội ngũ nhà báo đa năng: Kết hợp khả năng viết, biên tập với năng lực sản xuất nội dung số, hiểu biết công nghệ.
Thứ ba, đẩy mạnh truyền thông thương hiệu và xây dựng lòng tin nơi công chúng: Cung cấp thông tin chính xác, có chiều sâu để giữ vững vai trò là kênh thông tin chính thống.
Thứ tư, tìm kiếm mô hình kinh tế mới: Kết hợp giữa quảng cáo, tài trợ, paywall, phát triển nội dung đa phương tiện và các dịch vụ truyền thông giá trị gia tăng.
Báo chí Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ dưới áp lực của hội nhập và chuyển đổi số. Dù đối mặt với nhiều khó khăn, đây cũng là cơ hội để báo chí đổi mới, nâng cao chất lượng và khẳng định vai trò trong xã hội hiện đại. Chỉ khi biết thích nghi, dám thay đổi và kiên định với giá trị cốt lõi, báo chí mới có thể phát triển bền vững trong thời đại số.
Vì vậy, chuyển đổi số không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội để báo chí “lột xác”, khẳng định lại vị thế trong lòng công chúng. Nếu biết tận dụng công nghệ, làm mới nội dung và giữ vững đạo đức nghề nghiệp, báo chí vẫn sẽ là người bạn đồng hành không thể thiếu của xã hội, trong mọi giai đoạn phát triển.
