Vòi rồng hình phễu nối từ mặt đất lên đám mây đen, xuất hiện trong khoảng 10 phút trước khi tan dần, khiến nhiều người vừa kinh ngạc vừa lo lắng. Hiện tượng được ghi lại qua video và hình ảnh lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội, gây nên một làn sóng quan tâm lớn.
Vòi rồng, hay còn gọi là lốc xoáy, là hiện tượng thời tiết cực đoan thường phát triển từ những cơn dông mạnh, với hình dạng như một chiếc vòi khổng lồ từ trời sà xuống đất. Theo các chuyên gia khí tượng, vòi rồng hình thành khi một khối không khí nóng ẩm va chạm với lớp không khí lạnh phía trên, tạo ra xoáy khí có áp suất thấp ở trung tâm. Lực hút mạnh khiến không khí và vật chất từ mặt đất bị cuốn xoáy lên không trung. Mặc dù thường chỉ kéo dài vài phút và có đường kính nhỏ, vòi rồng vẫn có thể gây ra thiệt hại đáng kể nếu di chuyển vào khu dân cư hoặc nơi có hạ tầng yếu.
Ở Việt Nam, vòi rồng không phải là hiện tượng xa lạ, nhưng cũng không phổ biến. Chúng thường xuất hiện ở miền Bắc vào những tháng chuyển mùa hoặc cao điểm hè, khi không khí lạnh bất ngờ tràn về. Những năm gần đây, hiện tượng này đã được ghi nhận ở biển Nha Trang, Cần Thơ, Thái Bình… với mức độ từ nhẹ đến trung bình. Trường hợp xuất hiện ở Bắc Ninh vừa qua chưa gây thiệt hại nào đáng kể, nhưng là một tín hiệu cảnh báo rằng thời tiết cực đoan đang có xu hướng xuất hiện nhiều hơn và bất ngờ hơn.
Điều đáng lưu tâm là vòi rồng thường không xuất hiện đơn lẻ. Cùng thời điểm với sự kiện tại Bắc Ninh, nhiều khu vực ở Bắc Bộ và đặc biệt là tỉnh Sơn La cũng ghi nhận mưa rất lớn gây ngập úng cục bộ. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nguyên nhân của đợt mưa lớn kéo dài đến từ sự hoạt động mạnh của rãnh áp thấp kết hợp với vùng xoáy thấp ở độ cao 3.000 – 5.000m. Dự báo đến ngày 2-7, Bắc Bộ tiếp tục có mưa lớn trên diện rộng, nhiều nơi có tổng lượng mưa lên tới 300mm, cục bộ có thể vượt 500mm – tiềm ẩn nguy cơ lũ quét, sạt lở và ngập lụt nghiêm trọng.
Vậy vòi rồng có thể mạnh đến mức nào? Theo thang đo Fujita (F), vòi rồng được phân loại từ F0 đến F5 – tương ứng với cấp độ tàn phá từ yếu đến cực mạnh. Ở cấp thấp nhất F0, gió có thể đạt 64–116 km/h, gây gãy cành cây, tốc mái nhẹ. Tuy nhiên, từ cấp F3 trở lên, sức gió đã vượt quá 250 km/h – đủ khả năng bứng gốc cây cổ thụ, phá hủy hoàn toàn các công trình kiên cố. Cấp F5 – mức cao nhất – có thể tạo ra gió mạnh hơn 500 km/h, thổi bay nhà cửa, ném ô tô hàng trăm mét, và từng gây ra những thảm họa kinh hoàng trong lịch sử.
Trên thế giới, những trận vòi rồng khủng khiếp như “Trận lốc xoáy ba bang” (1925) tại Mỹ đã khiến 740 người thiệt mạng, 2.000 người bị thương và tàn phá toàn bộ hạ tầng khu vực. Cơn lốc xoáy Gainesville năm 1936 và trận "Super Outbreak" 1974 với 148 cơn lốc liên tiếp tại Mỹ cũng để lại hậu quả khủng khiếp về người và của. Trong khi đó, ở Việt Nam, do địa hình và khí hậu đặc thù, các vòi rồng thường nhỏ, ngắn và hiếm khi đạt đến mức gây hủy diệt, tuy nhiên vẫn có thể gây lật thuyền, tốc mái nhà dân và phá hoại mùa màng nếu không được dự báo kịp thời.
Như vậy, hiện tượng vòi rồng ở Bắc Ninh là lời nhắc nhở rõ ràng rằng thiên nhiên luôn tiềm ẩn bất ngờ và không thể xem nhẹ. Trong điều kiện biến đổi khí hậu toàn cầu, tần suất các hiện tượng thời tiết cực đoan – bao gồm vòi rồng – có thể gia tăng. Việc nâng cao năng lực quan sát, dự báo và phổ biến kỹ năng phòng tránh trong cộng đồng là rất cần thiết. Khi có dấu hiệu trời chuyển mây xoáy, gió rít mạnh hoặc tiếng ầm vang bất thường, người dân cần nhanh chóng tìm nơi trú ẩn an toàn, tránh xa cây to, biển quảng cáo và công trình tạm bợ./.
