Dự thảo Luật BHXH sửa đổi nêu rõ, người lao động yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần khi đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện; Ra nước ngoài để định cư.
Bên cạnh đó, người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ trướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS; Người đang bị mắc những bệnh nguy hiểm đến tính mạng không thuộc trường hợp quy định của Bộ Y tế nếu yêu cầu sẽ được rút BHXH một lần.
Về quy định hưởng BHXH một lần, Bộ LĐTBXH đề xuất hai phương án:
Phương án 1, giữ nguyên quy định hiện hành, tức lao động tham gia BHXH dưới 20 năm và sau một năm nghỉ việc không tiếp tục đóng BHXH tự nguyện thì được rút một lần. Lao động được rút toàn bộ quá trình đóng nếu có nhu cầu, song về lâu dài sẽ chịu thiệt khi không được hưởng lương hưu.
Theo cơ quan soạn thảo, phương án này không thể hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, tác động đến lưới an sinh, tạo áp lực lên ngân sách chi trợ cấp hưu trí.
Phương án 2, người lao động được rút bảo hiểm xã hội một lần song tối đa không quá 50% tổng thời gian đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất. Thời gian đóng còn lại được bảo lưu để sau này người lao động đủ tuổi nghỉ hưu thì được hưởng chế độ BHXH.
Như vậy, với phương án này thì người lao động chỉ được rút tối đa không quá 50% tiền BHXH một lần nếu chưa đủ tuổi hưu. Phần còn lại sẽ được bảo lưu và người lao động sẽ nhận lại khi đủ tuổi nghỉ hưu. Cách này giảm được số tiền chi trả ban đầu của Quỹ Bảo hiểm xã hội và người lao động chỉ nhận được một nửa tiền cho tổng thời gian đóng.
Để người lao động yên tâm
Nguyên Thứ trưởng Bộ LĐTBXH Phạm Minh Huân cho biết ông không ủng hộ việc cho rút BHXH một lần. Song với phương án giữ lại 50% tổng thời gian đóng BHXH, cơ quan soạn thảo cũng chưa nói rõ khoản đó sẽ được giải quyết thế nào trong trường hợp lao động không tích lũy đủ 20 năm đóng bảo hiểm để hưởng lương hưu?
Trong trường hợp nếu chuyển qua trợ cấp hàng tháng hoặc cho rút tiếp thì cần thông tin rõ ngay từ trong dự thảo luật cho lao động biết, tham gia góp ý và cân nhắc lựa chọn.
Người lao động luôn băn khoăn "tiền để lại trong quỹ liệu có an toàn, có dễ dàng rút ra?" Khoản tiền bảo lưu nhiều năm trong quỹ cần được minh bạch, đảm bảo đầu tư sinh lời hiệu quả và người lao động phải được chia sẻ phần lãi. Khi biết tiền đóng sinh lời, lao động sẽ yên tâm để trong quỹ, không vội vàng rút một lần.
Thực tế cuộc sống khó khăn, nhiều người lao động không biết bấu víu vào đâu nên chỉ trông chờ vào khoản tiền đóng BHXH. Các cơ quan liên quan cần tính toán để có chính sách tín dụng nào đó, hỗ trợ người lao động rơi vào hoàn cảnh khó khăn có thể vay mượn với lãi suất thấp, để trang trải được cuộc sống tạm thời và không nghĩ đến việc rút BHXH một lần
Bà Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ LĐTBXH) - cho rằng, về nguyên tắc là người lao động không đủ tuổi, không đủ số năm đóng sẽ được rút BHXH một lần. Tuy nhiên, thực tế người lao động rút BHXH một lần khi đang tuổi lao động, sẽ xóa nhòa số năm đóng. Sau này, nếu quay lại hệ thống, họ khó lòng có thể tham gia được 15, 20 năm để hưởng tỉ lệ hưởng lương hưu cao nhất 75%. Chính vì vậy, cần có những chính sách nhằm giảm số người rút BHXH một lần.
Để giữ chân người lao động ở lại hệ thống an sinh, ngoài việc tuyên truyền, giải thích rõ chính sách để người lao động hiểu được việc hạn chế cho rút bảo hiểm xã hội một lần là nhân văn, vì lợi ích sau này của họ khi về hưu.
Cơ quan Bảo hiểm xã hội phải minh bạch nguồn tiền người lao động đóng vào, đảm bảo cho trượt giá, đầu tư sinh lời làm cho mức lương hưu tăng dần lên. Đây là yếu tố giúp người dân yên tâm.
Bên cạnh đó, người lao động cũng cần được biết nguồn tiền được giữ lại tăng giảm ra sao, dùng vào mục đích gì. Chỉ khi biết tiền trong quỹ được vận hành minh bạch, dùng để hỗ trợ người lao động trong lúc khó khăn thì mới mong giữ được họ ở lại hệ thống.
