Cùng dự còn có các đồng chí: Nguyễn Minh Triết, nguyên Chủ tịch nước; Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư; Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Lê Văn Thành, Phó Thủ tướng Chính phủ; Nguyễn Đức Hải, Phó Chủ tịch Quốc hội.
Phát biểu tại Lễ kỷ niệm, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam Phan Việt Cường đã ôn lại cuộc đời, sự nghiệp vẻ vang và những cống hiến to lớn của đồng chí Võ Chí Công đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Đồng chí Võ Chí Công, tên khai sinh là Võ Toàn (bí danh Xuân, Năm Công), sinh ngày 7/8/1912 trong một gia đình trí thức yêu nước tại làng Khương Mỹ, tổng Phú Quý, phủ Tam Kỳ (nay là xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam).
Tháng 5/1930, đồng chí Võ Chí Công bắt đầu tham gia cách mạng; đến tháng 5/1935, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương và sau đó được cử làm Bí thư Chi bộ Mỹ Sơn – Chi bộ ghép một số xã thuộc huyện Tam Kỳ. Từ một bí thư chi bộ, với tài năng, trí tuệ và tinh thần nhiệt huyết cách mạng, đồng chí Võ Chí Công được cử làm Bí thư Phủ ủy Tam Kỳ, rồi Bí thư lâm thời Tỉnh ủy Quảng Nam. Đồng chí đã thể hiện là một người chiến sĩ cách mạng kiên trung, gan dạ trong thời kỳ khôi phục và phát triển phong trào cách mạng ở Quảng Nam những năm 1939 - 1945.
Giữa năm 1943, đồng chí Võ Chí Công bị địch bắt, giam tại phủ Tam Kỳ. Địch đã dùng cực hình tra tấn dã man, nhưng không khuất phục được tinh thần, ý chí của người cộng sản. Chính quyền thực dân đã kết án đồng chí khổ sai chung thân, sau giảm xuống 25 năm tù và đưa đi giam cầm ở nhà lao Hội An, rồi chuyển lên nhà đày Buôn Ma Thuột.
Tại đây, đồng chí đã tham gia ban lãnh đạo tù nhân của những người tù cộng sản, được tổ chức thành từng nhóm bí mật dưới tên gọi là "lực lượng kiên trung". Sau khi Nhật đảo chính Pháp (09/3/1945), đồng chí được trả tự do và trở về tiếp tục hoạt động cách mạng.
Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đồng chí Võ Chí Công đã cùng với các đồng chí trong Ban Chấp hành Đảng bộ và Ban lãnh đạo khởi nghĩa tỉnh nhạy bén, sáng tạo, quyết đoán trong lãnh đạo Nhân dân Hội An chớp lấy thời cơ, khởi nghĩa sớm hơn kế hoạch, lãnh đạo Nhân dân toàn tỉnh nhất tề đứng lên, đập tan xiềng xích nô lệ, đưa Quảng Nam trở thành một trong những tỉnh giành chính quyền sớm nhất cả nước vào ngày 18/8/1945.
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đồng chí được Đảng phân công phụ trách các tỉnh từ Quảng Nam - Đà Nẵng đến Phú Yên, gây dựng cơ sở tại các tỉnh Nam Trung Bộ; phụ trách công tác quân sự, xây dựng lực lượng vũ trang Liên khu 5, lãnh đạo Nhân dân Liên khu 5 kháng chiến; Là Bí thư Ban cán sự khu Đông Bắc Campuchia, Khu ủy viên khu V, làm nhiệm vụ quốc tế giúp hai nước bạn Lào và Campuchia.
Từ năm 1952, trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam, đồng chí đã có nhiều quyết định kịp thời, đúng đắn để chỉ đạo xây dựng khối đại đoàn kết và phát huy được sức mạnh của toàn dân, từng bước đẩy mạnh công cuộc kháng chiến, lập nên nhiều chiến công vang dội, chia lửa cùng chiến trường cả nước trong chiến cuộc Đông Xuân 1953 - 1954, góp phần đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi đến thắng lợi.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đồng chí Võ Chí Công được Trung ương Đảng tin tưởng giao nhiều trọng trách: Phó Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Phó Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Bí thư Liên khu ủy 5, Bí thư Khu ủy kiêm Chính ủy Quân khu 5,... Đồng chí là linh hồn của phong trào cách mạng Liên Khu V (bao gồm cả Nam Trung Bộ và Tây Nguyên).
Suốt 21 năm kiên cường bám trụ, hoạt động, chiến đấu ở chiến trường ác liệt; đồng chí đã lãnh đạo quân và dân miền Nam, đặc biệt là ở Liên Khu V chiến đấu không lùi bước, giữ gìn và phát triển lực lượng, đánh bại các chiến lược leo thang chiến tranh của đế quốc Mỹ, từ "Chiến tranh đặc biệt", "Chiến tranh cục bộ" đến "Việt Nam hóa chiến tranh",… Từ thực tiễn cách mạng, đồng chí đã đề xuất với Trung ương nhiều vấn đề có tính chiến lược về con đường cách mạng miền Nam, đóng góp vào việc xây dựng Nghị quyết Trung ương 15, mở ra bước ngoặt lớn cho cách mạng miền Nam.
Đặc biệt, đồng chí Võ Chí Công đã nhạy bén nắm bắt tình hình, kịp thời đề xuất Bộ Chính trị, chớp thời cơ giải phóng hoàn toàn Quảng Nam - Đà Nẵng vào ngày 29/3/1975 sớm hơn kế hoạch, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà.
Sau ngày hòa bình thống nhất, trên cương vị Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đồng chí luôn tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, gắn bó máu thịt với Nhân dân, luôn trăn trở về con đường đi lên của cách mạng Việt Nam.
Trong những năm gian khó của đất nước sau chiến tranh, trước hết là những bất cập của cơ chế kế hoạch hóa tập trung; đồng chí Võ Chí Công đã sớm tìm tòi, tiên phong trong đổi mới về tư duy kinh tế, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đồng chí đã quan tâm chỉ đạo thực hiện rút kinh nghiệm về khoán sản phẩm trong nông nghiệp ở nhiều địa phương vùng đồng bằng sông Hồng như: Vĩnh Phú, Hải Phòng, Hà Nam Ninh.
Trên cơ sở đó, đồng chí đã có những kiến nghị với Trung ương về tháo gỡ khó khăn, đổi mới tư duy mang tính chiến lược, góp phần quan trọng hình thành Chỉ thị 100-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IV về cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp. Đây là bước đột phá về đổi mới cơ chế quản lý kinh tế trong nông nghiệp. Phát huy kết quả đó, Bộ Chính trị giao đồng chí Võ Chí Công làm Trưởng Tiểu ban nghiên cứu vấn đề khoán trong nông nghiệp, làm cơ sở cho sự ra đời Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị vào tháng 10 năm 1988; mở ra bước ngoặt trong sự phát triển của nền nông nghiệp Việt Nam thời kỳ đầu đổi mới.
Trên cương vị Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Ủy ban sữa đổi Hiến pháp năm 1980, đồng chí cùng với hội đồng Nhà nước tập hợp rộng rãi ý kiến của Nhân dân, kiên trì đấu tranh với quan điểm sai trái, kiên định những nội dung cơ bản về dân chủ, pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Hiến pháp sữa đổi năm 1992 - Hiến pháp của thời kỳ đổi mới đất nước được thông qua, có sự đóng góp quan trọng của đồng chí Võ Chí Công.
Đảng ta đã ghi nhận đồng chí Võ Chí Công "Luôn trăn trở về con đường đi lên của cách mạng; sớm thể hiện sự tìm tòi đổi mới tư duy về kinh tế, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp; trân trọng, ủng hộ những sáng kiến của cán bộ, nhân dân và các địa phương; cùng với tập thể Trung ương lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta thực hiện công cuộc đổi mới, đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, phá thế bị bao vây, cấm vận; giữ vững ổn định chính trị - xã hội; tăng cường quốc phòng – an ninh, mở rộng quan hệ đối ngoại; thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".
Đối với quê hương Quảng Nam, đồng chí Võ Chí Công không chỉ là người lãnh đạo có nhiều cống hiến to lớn trong những bước ngoặt lịch sử của phong trào cách mạng, mà đồng chí còn dành nhiều tình cảm, tâm huyết cho quê hương, để lại những di huấn quan trọng, có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, trở thành nguồn động viên, cổ vũ lớn lao cho Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Quảng Nam trong công cuộc xây dựng và phát triển quê hương, đất nước. Chính tình cảm sâu đậm, ấm áp đó, mà mỗi người dân Quảng Nam luôn xem đồng chí Võ Chí Công là đại diện tiêu biểu của mảnh đất, con người Quảng Nam và luôn gọi đồng chí với cái tên kính trọng, trìu mến: Bác Năm Công.
Phát huy truyền thống quê hương anh hùng cách mạng, nêu gương sáng ngời của đồng chí Võ Chí Công; Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Quảng Nam luôn giữ vững khối đoàn kết thống nhất, chung sức đồng lòng, vượt qua mọi khó khăn, thử thách; vươn lên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quảng Nam từ một tỉnh thuần nông, nằm trong nhóm nghèo nhất nước, đến nay, quy mô nền kinh tế trên 102 nghìn tỷ đồng, tăng hơn 40 lần so với năm 1997. Từ một tỉnh phải nhận trợ cấp hơn 70% ngân sách Trung ương, đến năm 2017 Quảng Nam đã tự cân đối được ngân sách và có điều tiết về Trung ương. Năm 2021 tổng thu ngân sách nhà nước đạt gần 24.000 tỷ đồng, gấp 200 lần so với năm đầu tái lập.
Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam nhấn mạnh, học tập tinh thần cách mạng và tấm gương đạo đức mẫu mực của đồng chí Võ Chí Công, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh Quảng Nam sẽ tiếp tục đoàn kết, ra sức thi đua thực hiện hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ 22, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng, xứng đáng là mảnh đất "trung dũng, kiên cường", quê hương của Bác Năm Công kính mến.
Trước đó, chiều 6/7, nhân dịp kỷ niệm 110 năm Ngày sinh Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Võ Chí Công, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã thăm hỏi, tặng quà các hộ gia đình chính sách tiêu biểu tại tỉnh Quảng Nam và dâng hương tại Khu lưu niệm Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Võ Chí Công (thôn Khương Mỹ, xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành).
