Khi bài viết đăng tải có rất nhiều ý kiến phản hồi, để rộng đường dư luận, Tuần Việt Nam có cuộc trao đổi với Thượng tướng, Viện sĩ Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.
Nghệ thuật chỉ huy luôn gắn liền với kỹ thuật quân sự
Thưa Thượng tướng, ông đánh giá thế nào về chiến thắng mùa Xuân Kỷ Dậu 1789?
Chiến thắng mùa Xuân Kỷ Dậu đã bảo vệ vững chắc chủ quyền của đất nước. Chiến thắng này còn thêm giá trị ở chỗ, đất nước ta trải qua 200 năm chia cắt, nội chiến liên miên, sức người sức của bị suy kiệt trong khi nhà Thanh thịnh trị dưới thời Càn Long.
Chúng ta chiến thắng là nhờ có thiên tài quân sự - vua Quang Trung cùng nhân dân đồng lòng ủng hộ. Như tôi đã nhiều lần nhấn mạnh, xuất phát từ kinh nghiệm chiến đấu chống Mỹ: nghệ thuật chỉ huy luôn luôn gắn liền với kỹ thuật quân sự. Vũ khí thế nào sẽ có cách đánh tương ứng như thế.
Trong kháng chiến chống Mỹ, khi nhận được tên lửa chống tăng có điều khiển B72, chúng tôi đã tiêu diệt hàng loạt xe tăng Mỹ, nhanh hơn nhiều so với lúc chưa có loại vũ khí hiện đại này.
Và thiên tài quân sự Quang Trung cũng vậy. Vua có cách đánh giặc của mình tất nhiên dựa trên trang bị vũ khí sẵn có. Theo hịch của chủ tướng quân Thanh, giặc có tới 50 vạn quân và mỗi tên quân có một tên phu. Như vậy là tổng có 1 triệu quân. Để tiêu diệt đạo quân xâm lược đó trong 5 ngày với đồn bốt kiên cố chắc chắn không thể là gươm giáo - đúng như thông tin bài báo đã đưa.
Tôi cũng hoàn toàn đồng tình với ý kiến của bài báo khi nêu lên ý kiến rằng, quân Thanh hoàn toàn không bị bất ngờ như những gì sử sách viết. Vua Quang Trung tổ chức tuyển quân, duyệt binh rầm rộ, tuyên bố tiêu diệt gần 3 vạn địch trong một trận, chỉ vài ngày đánh tan quân xâm lược, chắc chắn phải khiến quân Thanh đề phòng. Lịch sử cũng chứng minh rõ ràng là trong những ngày tết, quân Thanh gấp rút xây một loạt đồn bốt.
Còn về vũ khí mà vua Quang Trung đã sử dụng để dẹp tan quân Thanh như đã nêu trong bài báo, thưa Thượng tướng?
Từ trước tới nay, ta đưa ít thông tin về vũ khí của quân đội Việt, chủ yếu chỉ nói về gươm giáo. Trong khi đó, chính sử sách nhà Thanh nêu quân lệnh thời đó ghi rõ ràng về hỏa hổ, hỏa cầu, về việc quân Việt bắn hỏa tiễn, hỏa châu tới tấp, ngồi trên voi ném hỏa cầu.
Bài báo của VietNamNet đề cập tới cấu trúc, cách sử dụng hỏa hổ, hỏa cầu - hai vũ khí chính của quân Việt mà sử nhà Thanh mô tả rõ ràng nhiều lần và khẳng định rằng, quân Thanh thua vì hai vũ khí này.
Vũ khí trong bài báo hoàn toàn trùng hợp với những hiện vật là hỏa hổ và hỏa cầu ở các bảo tàng trên khắp Việt Nam. Hai vũ khí này chắc chắn phải rất uy lực thì vua Quang Trung - vị tư lệnh của chiến dịch mới có thể lên kế hoạch tác chiến rồi sau đó thực hiện thành công kế hoạch tác chiến đó trong thời gian rất ngắn với số quân ít hơn rất nhiều quân địch. Thêm nữa, quân địch lại phòng thủ trong đồn lũy kiên cố.
Tôi hoàn toàn đồng tình với bài báo là quân Thanh không bị bất ngờ. Quân Việt có hai vũ khí vô cùng uy lực hay như cách dùng từ của VietNamNet, đó là siêu vũ khí thì mới có được chiến thắng chóng vánh trước đội quân xâm lược nhà nghề đông gấp nhiều lần quân ta. Chắc chắn hỏa hổ, hỏa cầu của quân Việt phải khác biệt, có uy lực đặc biệt mà nhà Thanh không hề tính tới.
Vụ nổ phốt pho
Thượng tướng chia sẻ thế nào khi bài viết nêu thông tin về việc hỏa hổ, hỏa cầu sử dụng phốt pho?
Về thông tin báo nêu là hỏa hổ, hỏa cầu sử dụng phốt pho và chất lỏng hơn cả napan ngày nay, theo tôi, chúng ta cần mở hội thảo, thực hiện thử nghiệm và thu thập thêm bằng chứng để củng cố giả thuyết này.
Là một vị tướng trải qua chiến tranh từng đối phó với bom phốt pho của Mỹ ở chiến trường Quảng Trị, tôi thấy rằng các thông tin mà sử sách nhà Thanh mô tả về vụ nổ hỏa cầu hoàn toàn trùng hợp với vụ nổ phốt pho: Vết bỏng như thò tay vạc dầu là đặc trưng của bỏng phốt pho, rồi cái chết hoặc mất sức chiến đấu trong chốc lát của quân Thanh mà sử Thanh mô tả cũng trùng hợp với hiệu ứng không có ô xy của bom phốt pho mà chính tôi đã gặp phải trong chiến tranh.
Cũng không có gì lạ là thời đó quân Thanh không có biện pháp hữu hiệu để đối phó với bom phốt pho và tất nhiên là phải rất hoảng sợ vũ khí này đúng như sử sách đã mô tả.
Bài báo cũng mô tả một cách có trình tự việc vận chuyển phốt pho đựng trong các thùng nước, thùng nước đặt trong thuyền nhỏ phù hợp với hình ảnh khi hành quân của quân Tây Sơn, rồi khi chiến đấu tra thuốc nổ vào khối phốt pho lấy từ nước ra cũng hoàn toàn hợp lý.
Sử sách nhà Thanh mô tả quân ta ném hỏa cầu từ trên voi đang di chuyển mà không đề cập đến việc ném hỏa cầu từ quân lính, điều này lại càng khẳng định hỏa cầu đó chính có chứa phốt pho. Báo chưa đề cập đến một việc mà tôi nhận thấy trong sử sách có ghi lại là, quân Tây Sơn khi tấn công có tính đến hướng gió thổi và điều này lại càng khẳng định là họ biết đến hiệu ứng thiếu ô xy của vũ khí phốt pho gây ra.
Tôi thấy rằng cách lý giải về việc sản xuất phốt pho trong bài báo là có cơ sở.
Từ việc sản xuất phốt pho rất đơn giản nhờ cách chưng cất nước tiểu của ông Hannig Brand năm 1669 - trước vua Quang Trung cả 100 năm, rồi việc phân dơi tích tụ trong các hang từ hàng nghìn năm có thành phần phốt pho cao hơn rất nhiều lần nước tiểu của người, tới việc chỉ cần cải tiến nhỏ là thay lưu huỳnh trong thiết kế hỏa cầu cũng là cách dẫn dắt có cơ sở.
Chi tiết xoa phốt pho vào mắt, nhờ độ ẩm của phốt pho giữ cho phốt pho không cháy mà chỉ phát sáng trong đêm nếu kiểm chứng và thử nghiệm đúng như trong báo mô tả về mắt của vua Quang Trung thì đây là một chi tiết rất thú vị, chứng minh rõ ràng vua Quang Trung biết đến phốt pho.
Tôi cho rằng, việc vua Quang Trung sản xuất được phốt pho cũng không có gì lạ vì nhiều thông tin đưa rằng, phốt pho đã được pha vào dầu đèn trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng và các lăng mộ cổ Trung Quốc từ rất lâu rồi.
Người chỉ huy kiệt xuất
Còn cách thức sử dụng vũ khí hỏa hổ ra sao, thưa Thượng tướng?
Về giả thuyết quân Tây Sơn có chất lỏng hơn napan ngày nay thì theo tôi, thế giới đã có chất lỏng Lửa Hy Lạp từ lâu, mà chất lỏng này còn hơn cả napan. Công thức chế tạo Lửa Hy Lạp đến nay đã thất truyền nhưng cả thế giới đều biết về sự tồn tại và uy lực của nó. Chất lỏng của quân Tây Sơn thì được chính sử nhà Nguyễn ghi lại.
Về mô tả cách sử dụng vũ khí hỏa hổ dựa trên nguyên lý pháo hoa, pháo thăng thiên là hoàn toàn có cơ sở. Vì, pháo hoa và pháo thăng thiên đã có từ rất lâu và vua Quang Trung chỉ thay phần lõi mà thôi. Rất thuyết phục khi các hình ảnh hỏa hổ, các tư thế sử dụng hỏa hổ trùng hợp với mẫu vật hỏa hổ của quân Tây Sơn trong các bảo tàng.
Hàng năm vào ngày mùng 5 Tết tôi đều đến dâng hương ở di tích gò Đống Đa. Bản thân tôi luôn coi vua Quang Trung là hình mẫu của người chỉ huy mà tôi đã nhập tâm từ khi bắt đầu đảm nhận nhiệm vụ chỉ huy trong kháng chiến chống Mỹ.
VietNamNet có sự ủng hộ tuyệt đối của tôi cùng các nhà khoa học trong việc tìm hiểu sự thật về người chỉ huy kiệt xuất này. Báo nên tiếp tục để mọi người tâm phục khẩu phục về thiên tài chỉ huy, thiên tài kỹ thuật quân sự của vua Quang Trung.
