Giải thưởng Chính của VinFuture 2023: Phát minh về pin mặt trời và lưu trữ bằng pin Lithium-ion

Giải thưởng thuộc về: Giáo sư Martin Andrew Green - nhà khoa học Australia, người tiên phong phát triển công nghệ Bộ phát thụ động và Tiếp điểm phía sau - PERC cho pin mặt trời; Giáo sư Stanley Whittingham - nhà khoa học người Mỹ gốc Anh - người khởi xướng và khám phá ra nguyên lý hoạt động của pin Lithium-ion; Giáo sư Rachid Yazami - nhà khoa học Maroc - người đã khám phá ra sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì và nhiệt động lực học của quá trình sạc và xả pin; Giáo sư Akira Yoshino - nhà khoa học Nhật Bản với công trình tiên phong trong việc sử dụng muội than ở cực âm của pin Lithium-ion.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã trao Cúp và chứng nhận cho 4 nhà khoa học xuất sắc giành Giải thưởng cao quý nhất của Giải thưởng VinFuture năm 2023.  

Phát biểu khi nhận Giải thưởng, Giáo sư Martin Andrew Green đã gửi cảm ơn tới không chỉ các nhà khoa học có mặt tại sự kiện mà còn ở khắp nơi trên thế giới - những người đã nỗ lực giúp chuyển dịch từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng bền vững hơn.

Gửi lời cảm ơn đến những người sáng lập Quỹ VinFuture và Giải thưởng VinFuture, Giáo sư Martin Andrew Green khẳng định, đây là những người đã nhận thức tầm quan trọng rằng các công trình khoa học sẽ thay đổi cuộc sống người dân ngày qua ngày. Ông cũng gửi lời cảm ơn tới người vợ được ông gọi là "nguồn năng lượng tái tạo" của riêng ông, người đã hỗ trợ ông suốt chặng đường khi ông mới bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu năng lượng mặt trời.  

Giáo sư Stanley Whittingham khẳng định, những nỗ lực của tất cả sẽ hướng tới hệ sinh thái bền vững hơn, giúp tăng cường sức khỏe cho thế hệ con cháu tương lai, vượt qua thách thức biến đổi khí hậu.

Với Giáo sư Rachid Yazami - nhà khoa học Maroc - người đã khám phá ra sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì và nhiệt động lực học của quá trình sạc và xả pin, công nghệ Lithium ion được sử dụng ngày càng tăng qua các năm và tương lai sẽ nằm ở việc phát triển xe chạy điện.

Giáo sư Akira Yoshino tin rằng, pin Lithium ion nhỏ nhẹ sạc được là công cụ để thúc đẩy xã hội linh hoạt và bền vững hơn. Pin Lithium ion đang dần đóng vai trò quan trọng tạo nên xã hội tương lai bền vững.  

Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển được trao cho Giáo sư Gurdev Singh Khush (Đại học California, Davis, Hoa Kỳ) và Giáo sư, Tiến sỹ Võ Tòng Xuân (Hiệu trưởng trường Đại học Nam Cần Thơ, Việt Nam). Giáo sư Gurdev Singh Khush là người đã tiên phong trong việc tạo ra các giống lúa với khả năng kháng nhiều loại sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn, cho năng suất cao, như IR8, IR36, IR64... Riêng giống lúa IR64 còn đóng vai trò là giống bố mẹ cho hàng ngàn giống lai trong nhiều thập kỷ cho tới ngày nay, qua đó, đóng góp to lớn đối với an ninh lương thực toàn cầu. Giáo sư, Tiến sỹ Võ Tòng Xuân là một trong những nhà khoa học hàng đầu về nông nghiệp và phát triển lúa gạo tại Việt Nam. Giáo sư Khush và Giáo sư Võ Tòng Xuân là hai người bạn chí cốt đã đồng hành cùng nhau trong hơn 50 năm qua với nỗ lực tìm ra những giống lúa kháng sâu bệnh, năng suất cao.

Phát biểu tại sự kiện, Giáo sư Khush bày tỏ vinh dự được nhận giải thưởng danh giá này. Được làm việc tại các viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế trong hơn 35 năm qua là cơ hội để ông cùng các đồng nghiệp phát triển những giống lúa mới có năng suất cao hơn hai lần so với các giống truyền thống, đóng góp đáng kể cho cuộc cách mạng xanh, củng cố nỗ lực đảm bảo an ninh lương thực.

Xúc động khi được nhận giải thưởng danh giá của VinFuture, Giáo sư, Tiến sỹ Võ Tòng Xuân bày tỏ vui mừng nhận được sự công nhận từ Hội đồng Giải thưởng VinFuture với những nghiên cứu của mình cũng như sự ủng hộ mạnh mẽ của cộng đồng trong quá trình ứng dụng các giống lúa gạo mới nhằm đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Nỗ lực này đã giúp năng suất lúa cao hơn cũng như cải thiện sinh kế cho nông dân khu vực này; đóng góp cụ thể vào vị thế của Việt Nam, trở thành một trong ba nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới đã vinh danh 4 nhà khoa học: Giáo sư Daniel Joshua Drucker, Giáo sư Francis Habener, Giáo sư Jens Juul Holst, Phó Giáo sư Svetlana Mojsov với những nghiên cứu đột phá trong việc tìm ra các isoform chức năng của peptide giống glucagon 1 (GLP-1), mở ra hàng loạt công trình nghiên cứu và phát triển các liệu pháp dựa trên peptide này. Những phát kiến trong việc xác định vai trò sinh lý - nội tiết của GLP-1 đã đặt nền tảng cho các nỗ lực sản xuất thuốc và thử nghiệm lâm sàng sử dụng GLP-1 nhằm chống lại các bệnh béo phì và tiểu đường, mở ra cơ hội cải thiện sức khỏe cho hàng trăm triệu người trên thế giới.  

Phát biểu khi được nhận Giải thưởng của VinFuture, Giáo sư Daniel Joshua Drucker cho biết, khoa học luôn có nhiều thử thách và trong những ngày tháng khó khăn, ông luôn được hỗ trợ của gia đình, giúp ông vượt qua những năm tháng đó. Sự công nhận này cũng là thành quả kết tinh của hàng nghìn nghiên cứu sinh, những tình nguyện viên tham gia thử nghiệm và bệnh nhân, những người tình nguyện tham gia thử nghiệm lâm sàng.

Còn theo Giáo sư Jens Juul Holst, nghiên cứu của Nhóm là phát kiến quan trọng, là đột phá trong năm nay về khoa học và công nghệ. Ông bày tỏ hy vọng tiềm năng GPL-1 sẽ tiếp tục được tận dụng và nhờ đó thực sự giải quyết được vấn đề sức khỏe nhân loại đang gặp phải.  

Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ đã được trao cho Giáo sư Susan Solomon (Viện Công nghệ Massachusetts, Hoa Kỳ) - nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực hóa học khí quyển với những đóng góp đột phá giúp mở rộng hiểu biết của nhân loại về hiện tượng suy giảm tầng ozon và vai trò của chất chlorofluorocarbons (CFC) trong quá trình đó. Giáo sư Susan Solomon chia sẻ, đây là niềm vinh hạnh to lớn cho bà. Năm 29 tuổi, bà bắt đầu tham gia tìm hiểu về lỗ thủng tầng ozon và hiện bà đã có mặt ở đây chia sẻ về dấu hiệu tầng ozon đang phục hồi. "Đây là kết quả của việc người dân toàn thế giới cùng chung tay kiểm soát chất hóa học gây hại", Giáo sư Susan Solomon cho biết.  

Giải thưởng VinFuture năm nay khẳng định uy tín quốc tế khi quy tụ 1.389 hồ sơ đề cử từ hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, nhiều gấp 3 lần so với mùa giải đầu tiên. Hệ thống Giải thưởng năm nay bao gồm 4 hạng mục, trong đó Giải thưởng Chính trị giá 3 triệu USD, là một trong những giải thưởng có giá trị lớn nhất thế giới. Bên cạnh đó là 3 Giải Đặc biệt trị giá 500.000 USD/giải dành cho nhà khoa học nữ, nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển và nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới.

Tại Lễ trao giải, nữ ca sỹ nổi tiếng người Mỹ Katy Perry đã trình diễn một số ca khúc tiêu biểu để chúc mừng những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến của thế giới được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture 2023.