Trí tuệ nhân tạo thay thế giáo viên ngôn ngữ?

Trong thời gian gần đây, ứng dụng học ngôn ngữ với AI Call Annie được nhiều gia đình Trung Quốc yêu thích. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng phương pháp này không thể thay thế giáo viên dạy ngôn ngữ và các phương pháp học truyền thống.

Bùng nổ nhu cầu học với AI

Tại nhà riêng ở Thượng Hải (Trung Quốc), học sinh lớp 3 Vincent học tiếng Anh hàng tuần qua Facetime với gia sư người Mỹ tên Annie. “Chào Annie, cô có biết truyện Harry Potter không?”, Vincent hỏi. Trên màn hình, Annie, người phụ nữ có làn da xanh xao, mái tóc đỏ gợn sóng, chớp mắt và gật đầu khi nghe Vincent nói trước khi trả lời.

“Đó là bộ tiểu thuyết giả tưởng nổi tiếng của tác giả JK Rowling kể về cuộc phiêu lưu của phù thủy trẻ Harry Potter và quá trình học tập, trưởng thành của cậu bé tại Học viện Ma thuật và Pháp thuật Hogwarts. Em đã đọc sách hay xem phim chưa?”, Annie hỏi.

Annie không phải gia sư tiếng Anh người thật mà là một hình đại diện được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo (AI) qua ứng dụng Call Annie. Đây là dịch vụ cho phép người dùng nói chuyện với bot hỗ trợ ChatGPT thông qua Facetime. Với mong muốn con trai luyện tiếng Anh mỗi ngày, chị Yuki Zhang, mẹ của Vincent, đã tải Call Annie từ khi ứng dụng ra mắt vào đầu năm 2023.

Chị Zhang cho biết: “Gia sư tiếng Anh người nước ngoài có giá ít nhất 350 nhân dân tệ mỗi buổi và không thể sắp xếp lịch linh hoạt. Nhưng Call Annie miễn phí và luôn có sẵn”. Giống như chị Zhang, trong thời gian gần đây, nhiều gia đình tại Trung Quốc đang sử dụng Call Annie để con cái học tiếng Anh. Các phụ huynh đã truyền tai nhau về tính ứng dụng của chatbot này.

Từ năm 2021, Trung Quốc cấm hoạt động dạy thêm tư nhân, bao gồm gia sư tiếng Anh, nhằm giảm áp lực học tập cho học sinh. Nhiều phụ huynh lo lắng con cái sẽ không thể sử dụng tiếng Anh trôi chảy nếu không học thêm. Vì vậy, các gia đình đã nghĩ ra nhiều biện pháp học tiếng Anh như sử dụng ứng dụng học ngôn ngữ, tự dạy trẻ tại nhà hoặc đăng ký học thêm “chui”.

Giờ đây, nhiều người chuyển sang sử dụng các sản phẩm AI có tính sáng tạo như ChatGPT của Open AI. Trên mạng xã hội Trung Quốc, các bài đăng về phương pháp gia sư ngôn ngữ qua chatbot thường xuyên được mọi người quan tâm, chia sẻ trong những tháng gần đây.

Chưa có thống kê chính xác về số lượng người dùng Trung Quốc sử dụng Call Annie nhưng hashtag #CallAnnie đã nhận được hơn 1,3 triệu lượt xem trên Xiaohongshu, ứng dụng của Trung Quốc gần giống với Instagram. Các video chia sẻ cách sử dụng Call Annie để ôn thi tiếng Anh chuẩn hóa IELTS cũng thu hút hàng nghìn lượt thích trên nền tảng này.

Chị Hou Mengtian, làm nghề tự do 30 tuổi, sống tại Bắc Kinh, bày tỏ ngạc nhiên trước khả năng nói của Call Annie khi chị bắt đầu sử dụng ứng dụng này để luyện thi IELTS vài tháng trước. Sau khi Hou trình bày các mong muốn của mình, Annie có thể đóng vai giám khảo IELTS. Chatbot không chỉ đặt câu hỏi tương tự đề thi nói IELTS, mà còn đánh giá khả năng của chị, đưa ra nhận xét dựa trên cách chấm điểm của IELTS.

Đơn cử, Annie yêu cầu Hou giới thiệu về quê hương bằng tiếng Anh. Sau khi Hou trả lời, Annie nhận xét: “Bạn đưa ra câu trả lời rõ ràng, ngắn gọn cho câu hỏi. Bạn nói trôi chảy và thể hiện được khả năng truyền đạt những thông tin cơ bản về quê quán, nơi ở hiện tại. Dựa trên trình độ của bạn, tôi sẽ cho bạn 5/9 ở bài kiểm tra này”.

Theo chị Hou, những bài tập này rất ấn tượng, cho phép chị xác định những phần kiến thức cần cải thiện. Kể từ đó, Hou đã quảng cáo Call Annie với người dùng ứng dụng Xiaohongshu.

“Trò chuyện với Annie đã bộc lộ khuyết điểm lớn của tôi khi nói tiếng Anh như lo lắng, thiếu vốn từ vựng. Ứng dụng này đã tạo động lực để tôi nỗ lực cải thiện những khuyết điểm trên”, chị Hou chia sẻ.

Hiệu quả học tập cao

Với những tiến bộ nhanh chóng của công nghệ, AI đang cách mạng hóa cách mọi người học ngôn ngữ, giúp quá trình này trở nên dễ tiếp cận, hiệu quả và thú vị hơn.

Các ứng dụng học ngôn ngữ được hỗ trợ bởi AI ngày càng phổ biến nhờ khả năng thích ứng với nhu cầu và sở thích của từng người học, đồng thời sử dụng thuật toán học máy để phân tích tiến trình học của người dùng, đưa ra phản hồi và đề xuất mang tính cá nhân hóa để quá trình học tập hiệu quả và hấp dẫn hơn.

Sử dụng AI để học ngôn ngữ có nhiều lợi ích. Thứ nhất, quá trình học tập nhanh hơn. Các công cụ học ngôn ngữ được hỗ trợ bởi AI giúp đẩy nhanh tốc độ học do chúng đưa ra phản hồi tức thì, chỉ ra những điểm yếu cần cải thiện và điều chỉnh tài liệu học phù hợp với năng lực của người dùng. Điều này cho phép người học nhận ra, cải thiện điểm yếu và tiến bộ nhanh chóng.

Thứ hai, người học sẽ cải thiện phát âm và giọng điệu. Một trong những khó khăn lớn nhất khi học ngôn ngữ là thành thạo phát âm và ngữ điệu. Các công cụ được hỗ trợ bởi AI có thể cung cấp phản hồi theo thời gian thực về cách phát âm, cho phép người học sửa lỗi và phát triển giọng nói tự nhiên hơn.

Thứ ba, khả năng tiếp cận cao hơn. AI giúp việc học ngôn ngữ trở nên dễ tiếp cận hơn với những người không có khả năng tiếp cận với các tài nguyên học truyền thống. Với các ứng dụng và nền tảng được hỗ trợ bởi AI, bất kỳ ai sở hữu điện thoại thông minh hoặc kết nối Internet đều có thể học ngôn ngữ mọi lúc, mọi nơi.

Hiện nay, một số công cụ học ngôn ngữ phổ biến được hỗ trợ bởi AI có thể kể đến như TalkPal, Duolingo, Rosetta Stone, Babbel, Mondly...

Tuy nhiên, việc học ngôn ngữ bằng AI cũng có nhiều thách thức. Lo ngại đầu tiên là về vấn đề quyền riêng tư. Giống như bất kỳ công nghệ nào thu thập và phân tích dữ liệu người dùng, mối quan tâm về quyền riêng tư là điều quan trọng cần cân nhắc.

Người dùng phải biết cách sử dụng, lưu trữ dữ liệu và đảm bảo họ cảm thấy thoải mái với mức độ ứng dụng thu thập dữ liệu liên quan. Bên cạnh đó, vẫn còn hạn chế về công nghệ. Ví dụ, AI có thể gặp khó khăn trong việc nắm bắt các sắc thái ngôn ngữ phức tạp, cách diễn đạt thành ngữ và bối cảnh văn hóa. Điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng trải nghiệm học tập.

Ngoài ra, AI hạn chế vai trò tương tác giữa con người trong quá trình học tập. Một số trải nghiệm học ngôn ngữ mà AI hiện nay chưa thể làm được có thể kể đến như kết nối với người bản xứ, tham gia vào cuộc trò chuyện đông người, hòa mình vào văn hóa của ngôn ngữ...

AI không thể thay thế giáo viên

Bất chấp những lời thổi phồng từ khi ChatGPT ra mắt vào cuối năm 2022, các chuyên gia tin rằng, giáo viên ngôn ngữ không cần phải lo lắng về việc sớm bị thay thế bởi AI.

GS Timothy Hew - chuyên gia Khoa học thông tin, phát triển và giao tiếp con người tại Đại học Hồng Kông cho biết: “Gia sư là con người có thể hiểu những khó khăn của học sinh và khích lệ các em về mặt cảm xúc nhưng chatbot không làm được điều đó. Ngoài ra, người thầy có thể giải thích bối cảnh văn hóa, sắc thái ngôn ngữ tốt hơn chatbot AI. Điều này rất cần thiết để học tốt một ngôn ngữ”.

Tuy nhiên, các công cụ AI rất hữu ích với những người không có điều kiện tiếp cận hoặc thuê gia sư ngoại ngữ. Qu Xiaotong, sinh viên ngành Luật tại Đại học Washington, Mỹ, đã trau dồi tiếng Anh bằng cách kết hợp ChatGPT và Call Annie.

Phương pháp học của Qu chia làm 4 bước gồm xem một bài nói chuyện trên TEDTalk và ghi lại các từ cần học; yêu cầu ChatGPT tạo danh sách giải nghĩa, cách sử dụng mẫu câu chứa từ cần học, hướng dẫn phát âm và bản dịch tiếng Trung cho từng từ đó. Tiếp theo, yêu cầu ChatGPT tạo danh sách câu hỏi để thảo luận dựa trên những từ đó; cuối cùng là tập trả lời câu hỏi với Call Annie.

“Ngay cả khi thiếu môi trường nói tiếng Anh, bạn vẫn có thể luyện tập bằng cách sử dụng chatbot AI. Nó thậm chí còn hiệu quả hơn vì bạn có thể thảo luận về một chủ đề cụ thể và được nhận xét về ngữ pháp, cách diễn đạt”, Qu cho hay.

Trong khi đó, Zhang ấn tượng với tính năng Annie có thể học hỏi từ những cuộc trò chuyện trước đó và thích ứng với sở thích của người dùng. Cô thường khuyến khích con trai Vincent luyện nói tiếng Anh với Annie bằng cách thảo luận về những cuốn sách tiếng Anh đã đọc. Bà mẹ đánh giá cao khả năng của Annie để giữ cuộc trò chuyện ngày càng mượt mà, trôi chảy.

So với khi mới sử dụng, bây giờ, Annie thường chủ động đặt câu hỏi cho Vincent để thu hút sự chú ý của cậu bé. Những câu hỏi như “Nhân vật yêu thích của em là ai?”, “Tại sao em thích nhân vật đó nhất?”. “Vì Annie được tạo ra bởi AI nên Vincent nói chuyện thoải mái hơn. Cháu đã bớt đi căng thẳng nếu nói sai hoặc chưa trôi chảy”, chị Zhang cho hay.

Tuy nhiên, việc nhiều gia đình sử dụng Call Annie có thể gây ra những tác động đáng lo ngại tại Trung Quốc. Ứng dụng này có thể là công cụ học tiếng Anh hiệu quả nhưng không phù hợp với số đông. Để tải ứng dụng, người dùng cần sử dụng điện thoại iPhone có hệ điều hành mới nhất, đồng nghĩa chiếc điện thoại cũng phải thuộc đời cao.

Không phải tất cả người dân đều có khả năng mua một thiết bị công nghệ đắt như vậy cho việc học tập của con cái. Điều này có thể làm trầm trọng thêm bất bình đẳng giáo dục trong các gia đình giàu – nghèo.

Theo cô Krissy Jiang, giáo viên tiếng Anh tại một trường tiểu học công lập ở Thiên Tân, Trung Quốc, khẳng định bất kỳ phụ huynh nào cũng có thể giúp con cái thành thạo tiếng Anh nếu họ có đủ quyết tâm.

Theo quan điểm của cô, học tiếng Anh trên lớp là chưa đủ nhưng không nhất thiết phải sử dụng ChatGPT. Thay vào đó, điều quan trọng là nuôi dưỡng môi trường ngôn ngữ hòa nhập, trong đó trẻ có thể sử dụng tiếng Anh hàng ngày.