Vì sao ngày Cá tháng Tư 1/4 lại được coi là ngày nói dối?

Nguồn gốc ngày cá tháng Tư

Có rất nhiều truyền thuyết xung quanh ngày Cá tháng Tư nhưng phổ biến nhất vẫn là câu chuyện liên quan đến sự kiện thay đổi lịch mừng năm mới của Pháp.

Vào thế kỉ 16 ở Pháp, mùa lễ hội hàng năm bắt đầu vào ngày đầu tháng Tư. Vào thời gian đó, năm mới được tính bắt đầu từ ngày 1/4 vì ngày này được xem là đầu tiên của mùa xuân.

Nhưng vào năm 1582, Hoàng đế Charles IX đã ra lệnh chuyển ngày đầu năm mới về ngày 1/1. Tuy nhiên, do phương tiện liên lạc thời đó còn lạc hậu, người ta truyền tin chủ yếu bằng cách chạy bộ nên một bộ phận những người dân thôn quê Pháp vẫn ăn mừng năm mới theo hệ thống lịch cũ. 

Những người khác tuy biết vẫn không chấp nhận lịch mới và tiếp tục đón năm mới vào ngày 1/4 bị gọi là “kẻ ngốc” và trở thành trò cười cho thiên hạ. Từ đó, người ta gọi ngày 1/4 là ngày nói dối và cái tên “Cá tháng Tư” chính thức xuất hiện.

Cùng với thời gian, trò đùa vào ngày 1/4 trở thành truyền thống và lan từ Pháp sang Anh và Scotland (thế kỷ 18). Người Anh và người Pháp đưa tục lệ nói dối sang các thuộc địa ở Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư trở thành một lễ hội quốc tế ở nhiều nước khác nhau.

Một truyền thuyết khác thì cho rằng việc “chơi khăm” trong ngày Cá tháng Tư bắt nguồn từ cuốn truyện “The Canterbury Tales” (Những câu chuyện cổ tích) của nhà văn người Anh Geoffrey Chaucer từ năm 1392.

Trong câu chuyện có một tình tiết là chơi chữ khiến độc giả nhầm lẫn. Chaucer ý muốn nói 32 ngày sau tháng Ba (tức ngày 2/5) nhưng độc giả lại hiểu nhầm thành ngày 32 tháng Ba hoặc ngày 1/4. Vì vậy, ngày này trở thành ngày để người dân nói đùa hoặc nói những câu nói dối vô hại.

Ngoài ra, ngày này cũng có một nguồn gốc khác, lần đầu tiên được đề cập đến bởi nhà thơ d’Amerval. Đây được xem là nguyên bản dành cho khái niệm "Cá tháng Tư".

Nguyên nhân d’Amerval gọi như vậy là bởi tháng Tư cũng được xem là tháng của cung song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.

Thêm nữa, tháng Tư cũng là thời điểm những loài cá sống trong vùng nhiệt độ ôn hòa, ví dụ như cá thu, dễ bị đánh bắt nhất do đi riêng lẻ. Vì vậy, Cá tháng Tư trở thành khái niệm ám chỉ sự khù khờ.

Ý nghĩa ngày Cá tháng Tư

Hiện nay, ngày Cá tháng Tư được tổ chức tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. Tại Việt Nam, vào ngày này, giới trẻ cũng thường bày ra những trò đùa, những chuyện nói dối tai quái nhưng vô hại để tạo không khí vui vẻ với mọi người. Những lời nói dối sẽ được thoải mái nói ra, miễn là trò đùa không đi quá xa, chủ nhân của những câu nói dối này sẽ không bị trách phạt.

Thế giới kỷ niệm ngày Cá tháng Tư

Trẻ em châu Âu thường chọc ghẹo người khác trong ngày Cá tháng Tư bằng cách viết vài dòng chữ trêu chọc lên một con cá bằng giấy rồi tìm cách dán nó lên lưng đối tượng.

Ở Scotland có tới 2 ngày Cá tháng Tư. Ngày thứ hai đặc biệt dành để trêu ghẹo phần sau lưng của mỗi người nên được gọi là “Ngày vuốt đuôi”. Đây được coi là ngày phát sinh của trò đùa “Hãy đá tôi một phát” và những người bị lừa được gọi là “gowk” (kẻ ngốc) - tên gọi trùng với tên một loài chim cúc cu. 

Ngày nay, ở Anh, những người bị lừa trong dịp 1/4 được gọi là “April Fools” - những kẻ ngốc tháng Tư. Theo nghiên cứu được nhà văn hóa dân gian Iona và Peter Opie thực hiện những năm 1950, ở Anh và các quốc gia có truyền thống bắt nguồn từ Vương quốc Anh (bao gồm Australia), các trò đùa chấm dứt vào buổi trưa. Những người đùa giỡn sau buổi trưa thì cũng tự mình thành "kẻ ngốc".

Người La Mã cổ đại đã từng có ngày lễ mang tên Hilaria để tôn vinh vị thần của sự phục sinh Attis. Cái tên Hilaria nghe rất giống từ hilarity (vui nhộn) của tiếng Anh. Lễ Hilaria hiện nay vẫn được lưu giữ phần nào dưới tên "Ngày Cười của La Mã".

Ở Ba Tư cũng có một ngày nghỉ với chủ đề tương tự, được biết đến với tên gọi Sizdahbedar. Vào ngày này (thường trúng vào 1/4), người Iran cũng trêu chọc nhau bằng các trò chơi khăm vui nhộn.